Sosial şəbəkə təcavüzkarlığı şəraitində uşaq və gənclərin inkişafı problemləri...
Sosial şəbəkə istifadəçiləri arasında uşaq və gənclərin sayının çox olması cəmiyyəti, mütəxəssisləri ciddi şəkildə düşündürür, belə demək mümkünsə, hətta həddən artıq qayğılandırır. Sosial şəbəkələr həyatımızı yeni daxil olduğu dövrlərdə biz onun təhlükəsini, mahiyyətində gizlənən təcavüzkarlığı qətiyyən nəzərə almırdıq, ona əlverişli ünsiyyət vasitəsi olaraq yanaşırdıq.
Amma təəssüflər olsun ki, nəzərə almadığımız bu məsələ uşaqlarımızın, gənclərimizin psixologiyasına, düşüncəsinə təsir etməyə başladı, özü də dəhşətli şəkildə. Sosial şəbəkələr, xüsusən də Tik-Tok, İnstaqram kimi platformalar onların tərbiyəsinə mənfi çalarlar saçmağa başlayıb. Heç şübhəsiz ki, xeyrindən çox ziyanı olan platformalar uşaq və gənclərimizi hədəfə alıb...
Sosial şəbəkə təcavüzkarlığı şəraitində uşaq və gənclərimizin inkişaf problemləri müşahidə olunur. Ölkə ekspertləri, müəllimlər, rəsmi qurumlar dönə-dönə sosial şəbəkələrin oynadığı mənfi rolu irəli sürsə də, hələ də uşaqların, gənclərin bu platformalardan uzaqlaşdırılması mümkün olmayıb.
Ekspertlər qeyd edir ki, sosial mediada həddən artıq vaxt keçirmək asılılıq yaradır. Mütəxəssislərin fikrincə, internet asılılığının bir hissəsi olan sosial media asılılığı, əslində fiziki asılılıqdan çox davranış asılılığı olaraq başa düşülür. Başqa sözlə desək, bu asılılıq emosiyalarımıza da təsir edəcək gücə malikdir.
Ekspertlərə görə, günün böyük bir hissəsini “Facebook”, “Instagram”, “Twitter” kimi sosial media hesablarında keçirmək və buna aludə olmaq sosial media asılılığı adlanır.
“İlk növbədə o təhdidlərin qurbanı uşaqlar, yeniyetmələr, gənclər olur”
Tanınmış gənc fəal, Editor.az İnformasiya Portalının baş redaktoru Fərid Şahbazlı “Bakı-Xəbər”ə “Şübhəsiz ki, sosial şəbəkələrin, informasiya texnologiyalarının inkişafı dünyada insanlar, cəmiyyətlər üçün bir çox şeyləri asanlaşdırsa da, bir çox imkanlar açsa da, bununla bərabər müxtəlif təhdidlər də yaradır. O təhdidlər xüsusən də sosial şəbəkələr üzərindən gələn çirkli informasiyalar, sosial şəbəkələrdən qaynaqlanan dezinformasiyalar, təhlükəli məzmunlu materiallar fonunda daha da böyüyür. Şübhəsiz ki, ilk növbədə o təhdidlərin qurbanı, uşaqlar, yeniyetmələr, gənclər olur” - deyə bildirdi.
“Sosial şəbəkələrdə gənclər üçün çeşidli təhdidlər, təhlükələr mövcuddur”
F.Şahbazlı bildirdi ki, xüsusən də maarifləndirmənin aşağı olması, informasiyanın yetərincə olmaması, informasiyasızlıq ucbatından bu təbəqə sosial şəbəkələrdən gələn təhlükəli informasiyaların, təcavüzkar nəsnələrin qurbanına çevirilir. “Bu təhdidlər də müxtlif formalarda özünü göstərir. Uşaqlar üçün pornoqrafik məlumatlardan tutmuş cinayətkarlığı, narkomaniyanı təbliğ edən informasiyalara qədər burada hər cür ziyanlı, kirli informasiyalara rast gəlmək olur. Eyni zamanda burada dələduzluq amilləri də var. Uşaq və gənclərin etibarından sui-istifadə etməklə onları dələduzluğun qurbanı olmağa sürükləyən informasiyalar, materiallar mövcuddur. Hətta deyərdim ki, burada radikal-dini, ekstremis meyillərin yayılması kimi məsələlər də var ki, burada da hədəfə gənclər alınır. Belə hallara meylli olanlara da rast gəlinir. Bir sözlə, sosial şəbəkələrdə gənclər üçün çeşidli təhdidlər, təhlükələr mövcuddur” - deyə ekspert bildirdi.
“Bu yolla uşaq və gəncləri belə təhlükəli problemlərdən xilas edə bilərik”
F.Şahbazlı vurğuladı ki, sosial şəbəkələr nəzarətsiz platformalardır, bundan da sui-istifadə edən bəlli qüvvələr uşaq və gənclərin düşüncəsinə təcavüz edir, onları öz yolundan döndərməyə çalışırlar. “Sosial şəbəkələr demək olar ki, nəzarət olunmayan platforma olduğu üçün müxtəlif qruplar bunun üzərindən gənclər, yeniyetmələr, uşaqlar arasında onların yaşına uyğun gəlməyən, onlar üçün zərərli olan informasiyalar yayırlar. Uşaqların belə informasiyaları qəbul etməsi onlar üçün böyük təhlükədir. Eyni zamanda sosial şəbəkələr üzərindən cinayətkarlığı, kriminal aləmi, təhlükəli radikal dini cərəyanları təbliğ edirlər. Dəfələrlə görürük ki, uşaq və yeniyetmələr məlumatsızlıqdan sosial şəbəkələr üzərindən müxtlif hadisələrin qurbanına çevirilirlər, maddi və mənəzi ziyana məruz qalırlar. Əlbəttə, informasiya texnologiyalarının inkişaf etdiyi, sosial şəbəkələrin genişləndiyi bir şəraitdə bütün ölkələrdə olduğu kimi bizim ölkədə də həm dövlət qurumlarının, həm də cəmiyyətin üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Daha çox maarifləndirməyə, daha çox sosial şəbəkələrdən gələn təhlükələrlə bağlı uşaq və gəncləri məlumatlandırmağa ehtiyac var. Sözsüz, müvafiq dövlət strukturları internet üzərindən gələn təhlükələrin qarşısını almaq üçün müxtəlif tədbirlər, azımı texniki məzmunlu addımlar atırlar. Bununla bağlı dövlətin ayrıca strukturu var, informasiya təhlükəsizliyi ilə məşğul olur. Hesab edirəm ki, həm cəmiyyət maarifləndirmə işi aparmalıdır, həm dövlət qurumları öz üzərinə düşən missiyanı daha güclü şəkildə yerinə yetirməlidir. Bəlkə biz bu yolla uşaq və gəncləri belə təhlükəli problərdən xilas edə bilərik” - deyə müsahibimiz vurğuladı.
Ekspertin vurğuladıqları ilə razılaşırıq. Burada vətəndaş cəmiyyətinin, aidiyyatı QHT-lərin, dövlət qurumlarının rolunun daha çox olmalı olduğunu düşünürük. Təhlükəsiz sosial şəbəkə platforması yoxdur, amma biz hansısa qabaqcıl texnologiyalar vasitəsilə müəyyən qədər ziyanlı tendensiyaların qarşısını ala bilərik. Bütün hallarda uşaq və gənclərin mənəvi tərbiyəsinin formalaşmasına mane olan bütün istiqamətləri zərərsizləşdirmək lazımdır. Bunun formalarını, mübarizə yollarını isə aidiyyatı qurumlar bilir. Qlobal mənada təhdidə çevrilən sosial şəbəkə təcavüzkarlığının qarşısının alınması günün əsas məsələlərindən biridir.
İradə SARIYEVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
