Paşinyan Azərbaycanın son saziş layihəsi təklifini yeni "konstitusiya ritorikası" ilə pozur...
Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan ölkə konstitusiyasına dəyişikliklə bağlı Azərbaycanın tələbini rədd edib. Halbuki, qonşu ölkənin əsas qanununda Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları yer alır. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev sülh sazişinin imzalanması üçün bu dəyişikliyin edilməsini ön şərt adlandırıb.
Xatırladaq ki, Ermənistan Konstitusiyasında ölkənin 1990-cı il Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad edilir. Həmin bəyannamədə Azərbaycanın keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Sovet Ermənistanına birləşdirilməsinə dair 1989-cu il aktına istinad var. Paşinyan sözügedən istinadın hüquqi önəmini azaldaraq konstitusiya maddələrinin o istinad üzərində öncəliyə sahib olduğunu deyib. Bildirib ki, Azərbaycana qarşı bənzər tələblər qoyulsa, bu iki ölkənin apardığı sülh prosesini dalana dirəyə bilər. Üstəlik, yekun sənədin razılaşdırılmış bölümündə tərəflərin sazişin tələblərini yerinə yetirməmək üçün daxili qanunvericiliyə dayana bilməyəcəkləri barədə bir bənd də var. Paşinyan bildirib ki, Konstitusiya Məhkəməsi mümkün sülh sazişini təsdiqləməsə, konstitusiya dəyişiklikləri ilə bağlı təşəbbüs irəli sürə bilər. Beləliklə, Ermənistanın bu yanaşması İrəvanın yenə sülh prosesindən qaçdığını göstərir. Eyni zamanda, Paşinyanın dedikləri onun əvvəlki yanaşmalarını təkzib etdiyini göstərir. Bir müddət öncə ölkəsinin yeni konstitusiyaya ehtiyac duyduğunu söyləyən Paşinyan bunun Azərbaycanın tələblərindən qaynaqlanmadığını deyib. Ancaq bunu da etiraf edib ki, konstitusiyada 1990-cı il bəyannaməsinə aid istinad saxlanılsa, Azərbaycanla sülh mümkün olmayacaq. Bunu deyən Paşinyan indi də ölkə konstitusiyasına dəyişikliklə bağlı Azərbaycanın tələbini qəbul etmir. Düzdür, Paşinyan bu ilin mayında 2026-cı ilin sonunadək yeni konstitusiya layihəsinin hazırlanması barədə tapşırıq verib. Layihənin 2027-ci ildə referendum yolu ilə səsverməyə çıxarılacağı deyilir. Amma həmin vaxta qədər də Ermənistanın dəyişiklik yanaşmasından vaz keçməsi istisna olunmur. Indilikdə iki ölkə arasında barışmaz ziddiyyətlər qalmaqdadır və bu barədə illərlə ümumi dil tapmağa çalışan ekspertlər və fəallar da xəbərdarlıq ediblər.
Ermənistan xarici işlər nazirinin müavini Paruyr Ovannisyan qeyd edir ki, noyabrın 5-də Ermənistan sülh sazişinin tam razılaşdırılması üçün təkliflər paketini Azərbaycana göndərib. Məsələyə münasibət bildirən Nikol Paşinyan qeyd edib: “Sülh müqaviləsinin 2 maddəsi ilə bağlı təklifimizi Azərbaycana çatdırdıq”. Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan isə bildirib ki, Ermənistan və Azərbaycan sülh müqaviləsi layihəsi üzərində daha konstruktiv şəraitdə işləyirlər və bu məsələyə dair nikbindir: “Sülh müqaviləsi layihəsində hələ də bir-iki ifadə, maddə var ki, onun ətrafında iş əvvəlki dövrlə müqayisədə intensiv şəkildə, hətta deyərdim ki, daha konstruktiv atmosferdə davam edir. Biz həqiqətən də, sülh müqaviləsinin nəhayət razılaşdırılmış mətninə çox yaxınıq”. Elə noyabrın 5-də Azərbaycanın Ermənistanın sülh müqaviləsi layihəsi ilə bağlı təkliflərinə cavab verdiyi məlum olub. Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Ani Badalyan bildirib ki, Azərbaycan tərəfdən sülh müqaviləsi layihəsi ilə bağlı cavab təkliflərini alıblar. Ekspertlər hesab edirlər ki, Ermənistan tərəfinin konstitusiya oyunu sülh sazişinin imzalanmasını mümkünsüz edir. O da qeyd edilməlidir sülh sazişi ilə bağlı Azərbaycan tərəfinin şərtləri adekvatdır, qanunidir, beynəlxalq hüquqa söykənir. Amma Ermənistan tərəfi bunu görməzdən gəlir. Bu da artıq rəsmi Bakı tərəfindən dəfələrlə bəyan edilib, ölkələrin və dünya ictimaiyyətinə çatdırılıb. Hesab olunur ki, bir müddətdən sonra sülh prosesindəki hazırki vəziyyət yeni şərtlərlə nizamlanmağa başlanacaq. Ermənistanın ən yaxın himayədarlardan biri olan ABŞ-də hakimiyyət dəyişmək üzrədir. Gəlin ilin əvvəlində yeni administrasiya formalaşacaq. Tramp administrasiyasının Cənubi Qafqaza yönəlik xarici siyasəti müəyyənləşdikdən sonra Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesində dəyişiklikləri müşahidə etmək mümkün olacaq. ABŞ-da prezident seçkilərində diqqətini daxili problemlərə cəmləyəcəyini vəd edən Donald Trumpın qələbəsi fonunda da Amerikanın Ermənistana dəstəyini davam etdirməsi inandırıcı görünmür. 2020-ci ildə Qarabağda ikinci müharibə Trumpın birinci dövrünə təsadüf etmişdi və ABŞ münaqişədən kənarda qalıb. Atəşkəs razılaşmasını Rusiya lideri Vladimir Putin hazırlayıb. Bayden administrasiyası hətta Ukraynadakı müharibəyə baxmayaraq, Ermənistanla Azərbaycan arasında diplomatiyaya daha fəal qoşulmağa çalışırdı. Dövlət katibi Antoni Blinken sülh müqaviləsini müzakirə etmək üçün iki ölkənin xarici işlər nazirləri arasında görüşlər təşkil edib. Indi vəziyyət dəyişir, ABŞ-ın Ermənistana dəstəyi azalır. Amerikanın təcridçiliyə doğru mümkün dönüşü digər postsovet ölkə paytaxtlarında da, o cümlədən Kiyevdə liderləri narahat edir. Berlindəki Müstəqil Sosial Araşdırmalar Mərkəzinin sosioloqu Sergey Rumyantsev hesab edir ki, bu, Rusiya-Ukrayna müharibəsi ilə Qarabağ münaqişəsi arasında yeganə paralellik deyil: “Ukraynada müharibənin başlaması ilə sülh ideyası və ona nail olmaq üçün kompromis axtarışı son dərəcə qeyri-populyar oldu, hər hansı sülh çağırışı isə Putinin mövqeyinə dəstək kimi qeyd olunur”.
Nahid SALAYEV
