Qərbi Azərbaycan hökumətinin yaradılması zərurətə çevrildi...
Bir vaxtlar xilası üçün Azərbaycana yalvaran Qarabağdakı ləğv edilmiş separatçı rejimin sonuncu başçısı Samvel Şahramanyan yenidən təxribatçı iddialarla çıxış etməyə başlayıb. Saxta "Dağlıq Qarabağ Respublikası"nın 33-cü ildönümü ilə bağlı verdiyi açıqlamalarda o, cəfəng fikirlər səsləndirib.
Hətta o, hələ də hansısa statusla Qarabağa qayıtmaq ümidlərini itirmədiklərini bildirib. Özü də Şahramanyan təkcə qayıtmaqdan yox, təxribatçı iddialarını daha da şişirdərək yenidən Qarabağı işğal etməkdən də danışıb: "Ola bilməzdi ki, təhlükəsizliyimizin qarantı olan Ermənistan bizi tərk etdi. İnsanları Ermənistana təhlükəsiz çıxarmaq üçün hüquqi baxımdan heç bir əhəmiyyət kəsb etməyən bir sənədə imza atmağa məcbur oldum. Yalnız güclü Ermənistanla Qarabağı geri qaytara bilərik. Vardan Oskanyanın rəhbərliyi altında xüsusi bir komissiya yaradılıb. Bu komissiya beynəlxalq təminatlar altında xalqımızın öz evlərinə təhlükəsiz qayıdışını təmin etmək üçün beynəlxalq təşkilatlardan dəstək və mexanizmlər axtarır".
O iddia edir ki, ermənilərin Qarabağa qayıdışı "beynəlxalq zəmanətlər, layiqli və ədalətli şərtlər daxilində mümkün olacaq". Şahramanyan ermənilərin Azərbaycanın suverenliyi və hakimiyyəti altında yaşamaq istəmədikləri üçün Qarabağdan getdiklərini söyləyib. Həmçinin separatçı rejimin ləğvi haqda "fərman"ının heç bir "hüqiqi qüvvə"sinin olmadığını qeyd edib. Görünən odur ki, erməni separatçıları iddialarını davam etdirir, həmçinin, məğlub dövlət ordusunu gücləndirir, sülh gündəliyi ilə bağlı konkret addımlar atmırlar. Şahramanyanın bəyanatları sülh prosesini gərginləşdirir və revanşizmdən xəbər verir. Düzdür, Azərbaycan bundan sonra öz ərazisində heç bir qanunsuz quruma icazə verməyəcək, bunu başqa yollarla əldə etmək istəyənlərə isə layiqli cavab veriləcək. Lakin digər addımlar da atılmalıdır. Məsələn, artıq mühacirətdə Qərbi Azərbaycan hökumətinin yaradılmasının vaxtıdır. Bu ideya ilk dəfə deyil ortaya atılır. Son 30 ildə dəfələrlə bu ideya ilə çıxış edənlərin sayı az deyil. Bu gün Azərbaycanda Qərbi Azərbaycan İcması fəaliyyət göstərir, strukturu piramida şəkilli bu təşkilat yuxarıdan yox, aşağıdan təşkilatlana-təşkilatlana gəlir. Yəni əvvəl Qərbi Azərbaycanın bütün kəndləri üzrə icmalar formalaşır, kənd icmaları rayon icmalarını təşkil edir, rayon icmaları mərkəzi orqanda birləşir. Bu təşkilatlanma başa çatdıqdan sonra artıq avtomatik olaraq hökumət formalaşa bilər.
Qeyd edək ki, Qərbi Azərbaycan məsələsi tədricən dünyada qəbul edilir və bu da Ermənistanda ciddi narahatlıq yaradır. Xatırladaq ki, ermənilər soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycandan 1905-1906, 1918-1920, 1948-1953, 1988-1991-ci illərdə mərhələli və kütləvi şəkildə qovulmasına nail olublar. 1991-ci ilə kimi Qərbi Azərbaycanda ərazi toponimlərinin 90 faizindən çoxunu türk mənşəli adlar təşkil edib. İndiki Ermənistanda azərbaycanlılara məxsus yaşayış məntəqələrinin adlarının və digər toponimlərin dəyişdirilməsi prosesinə ilk dəfə 1919-cu ildə Azərbaycan ərazisində erməni dövləti yaradıldıqdan dərhal sonra Ermənistan hökumətinin qərarı ilə başlanılıb. Sonrakı dövrlərdə azərbaycanlılara məxsus tarixi adların dəyişdirilməsi prosesi daha da sürətləndirilərək kütləvi miqyas alıb. Bu məsələlər haqqında danışarkən prezident İlham Əliyev qeyd edib: "Bizim tarixi torpaqlarımız Dağlıq Qarabağ və ətraf bölgələrlə məhdudlaşmır. O qədər də uzaq olmayan tarixə, XIX əsrin statistikasına baxsaq görərik ki, azərbaycanlıların yaşadıqları ərazi çox böyük olmuşdur. İndiki Ermənistan, əslində, Azərbaycanın tarixi torpağıdır. Ona görə, gələcəkdə biz bütün tarixi torpaqlara qayıdacağıq. Bunu gənclər də, uşaqlar da bilsinlər. Biz bu amalla yaşamalıyıq, yaşayırıq, yaşayacağıq". İndi hesab olunur ki, azərbaycanlıların öz doğma torpaqlarına qayıdışı məsələsinə daha sistemli yanaşma olmalıdır. Bu prosesə töhfə üçün ölkə parlamentinin müvafiq addımlar atması, xüsusi komissiyanın yaradılması məsələsinə baxması da zəruridir. Bütün bunlar Şahramanyana və onu dəstəkləyənlərə də layiqli cavab olardı. Ermənistan dövləti ilə sülh şəraitində yanaşı yaşamaq üçün mahiyyəti üzrə işlənib hazırlanmış imperativlər Qərbi Azərbaycan torpaqlarından deportasiya edilmiş azərbaycanlıların vətənlərinə qansız-qadasız şəkildə geri qaytarılması üçün mühüm əhəmiyyət daşıyır. Təbii ki, burada söhbət ərazi iddialarından deyil, tarixi həqiqətdən gedir. Azərbaycan bu prosesi sülh yolu ilə həyata keçirmək istəyir. Azərbaycan gec-tez bu istəyinə də nail olacaq, insanlarımızın Qərbi Azərbaycana qayıdışı reallaşacaq. Qərbi Azərbaycan hökumətinin yaradılması bu prosesdə mühüm töhfə olardı. Qarabağdan olan ermənilərin isə Azərbaycana geri dönməsi mümkündür. Rəsmi Bakı dəfələrlə bildirib ki, reinteqrasiya prosesinə qoşulmaq və Azərbaycan vətəndaşlığını qəbul etmək istəyən hər bir qarabağlı erməni ölkəsinə qayıdaraq normal həyat sürə bilər. Bu ermənilərin hüquqları və təhlükəsizlikləri tam şəkildə təmin ediləcək. Onların hüquqları və azadlıqları Azərbaycanın digər vətəndaşları ilə eyni səviyyədə olacaq. Amma Qərbi Azərbaycandan olan soydaşlarımızın da qayıdışı üçün artıq müvafiq addımların sistemli və praktiki mərhələyə keçməsinin zamanı çatıb.
Nahid SALAYEV
