Ermənistanda COP29-a qatılmamaq peşmançılığı başladı - çox şey itirilib...
Ermənistanın BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasında (COP29) iştirak etməməsi daha çox bu ölkənin özünün maraqlarına xələl gətirməkdədir. Qeyd edlən xüsusda İrəvanda da artıq etirafların sayı sürətlə artır.
Xatırladaq ki, Azərbaycan müvafiq konvensiyanın üzvü olaraq bütün tərəflərə dəvət göndərib. Ermənistan qeydiyyatdan keçsə də, İrəvanın nümayəndələri Bakıdakı tədbirdə iştirak etməyiblər. Ekspertlər hesab edir ki, Ermənistanın COP29-da iştirakı Cənubi Qafqaz regionunda əməkdaşlıq, o cümlədən iqlim dəyişməsi kimi vacib məsələlərin birgə müzakirəsi baxımından faydalı imkan olardı. Amma İrəvan bu imkanə əldən verdi. Bütün hallarda Ermənistanın COP29-da iştirak etməməsi Bakı ilə danışıqlara təsir etməyəcək. Rəsmi Bakının mövqeyi belədir ki, COP29 tədbirinin Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarına aidiyyəti yoxdur. Sadəcə prosesdə ən çox itirən Ermənistanın özüdür. Bunu erməni ekspert Areq Marqaryanın açıqlamaları da təsdiq edir: “Azərbaycanda iqlim dəyişikliyi üzrə BMT konfransı – COP29 keçirilir. Dünyanın müxtəlif yerlərindən bu beynəlxalq iqlim konfransının Azərbaycanda keçirilməsinə qarşı nə qədər qınaq səslənsə də, Azərbaycan dünya biznes liderlərinin, elmi dairələrin və müxtəlif ölkələrin dövlət xadimlərinin toplaşdığı məkana çevrildi. Bəli, bəzi dövlət başçısı COP29-a gəlmədi, lakin çoxları iştirak etdi və ümumilikdə bu, Azərbaycan üçün daha müsbət istiqamətdə gedir. Düşünürük ki, bu hadisəni işıqlandırmaq nə qədər xoşagəlməz olsa da, bir nəzər salmağa və Bakıda COP29 çərçivəsində baş verənlərə baxmağa dəyər”. Bununla yanaşı, “axar.az” portalının məlumatına əsasən, erməni ekspert xatırladıb ki, 11-22 noyabrda Bakıda keçirilən COP29-da 100-dən çox dövlət başçısı, nazir və xüsusi nümayəndə iştirak etmək üçün qeydiyyatdan keçib: “Avropa İttifaqından tutmuş BMT-yə qədər, onlarla ölkənin lideri, beynəlxalq təşkilatların rəhbərləri tədbirdə iştirak edirdi. 100-ə yaxın iştirakçı ölkə ən azı müvafiq nazirlər səviyyəsində təmsil olunub. COP29-a həmçinin bərpa olunan enerjidən avtoproma, emal şirkətlərindən tutmuş aparıcı İT şirkətlərinə qədər, dünyanın ən böyük biznes şirkətləri qatılıb. İlk bir neçə gün ərzində Azərbaycan artıq tikilməkdə olan bir neçə bərpa olunan enerji layihələrinə əlavə olaraq, yeni günəş elektrik stansiyasının tikintisi üçün “Masdar” ilə 160 milyon dollarlıq müqavilə imzalayıb. Yeri gəlmişkən, Ermənistanın ANİF Fondu bir vaxtlar “Masdar”la müqavilə bağlamışdı, ərəb şirkəti ilə bağlanan müqavilə nəticəsində AYG-1 günəş stansiyası tikiləcəkdi, bu da ən böyük günəş stansiyası olacaqdı. Ermənistanda ANİF müflisləşdi və bağlandı, layihənin icrasına belə başlanmadı və “Masdar” Ermənistanı etibarsız tərəfdaş hesab edərək, son dərəcə narazı qaldı.
COP29-a qayıdaq. Azərbaycan beynəlxalq ictimaiyyətdə müəyyən rezonans doğuran yeni neft müqavilələri ilə bağlı müzakirələrə başlayıb, lakin bu, Azərbaycanın işgüzar danışıqlarını davam etdirməsinə mane olmayıb və prezident İlham Əliyev çıxışında bildirib ki, qaz və neft Tanrının hədiyyəsidir və ondan istifadə etmək lazımdır. Bəs biz Ermənistanda nələr edirdik? Bəli, digər xırda daxili siyasi cəfəngiyyatlarla yanaşı, Ermənistana səfər edən isveçli ekoloq Qreta Tunberqin Ermənistana gələrək Azərbaycan əleyhinə çıxış etməsi bizi sevindirdi. Qreta Tunberqin “qızıl dövrü”nün açıq-aşkar arxada qaldığını unutmuşuq - o, hələ 16 yaşında yeniyetmə idi və dünyadakı ekoloji hərəkatlar üçün məktəbi atıb, onun uğrunda mübarizə aparan ekzotik bir uşaq idi. Müxtəlif beynəlxalq təşkilatlar ondan məmnuniyyətlə istifadə edir, konfranslara, beynəlxalq forumlara dəvət edirdilər. Amma 16 yaşlı emosional uşağın kürsüdən iqlim dəyişikliyindən danışması (ən azı medianın cəlbediciliyi var) başqa şeydir, artıq 21 yaşında, təhsilsiz gənc olanda başqa şeydir. Elə bu səbəbdəndir ki, son bir-iki ildə Qreta nadir hallarda belə prestijli platformalara dəvət olunur və onun əhatə dairəsi xeyli azalıb və maraqsızlaşıb. Amma problem heç də bunda deyil. Məsələ burasındadır ki, Azərbaycan yeni biznes imkanları yaradır, investisiya şəbəkəsini genişləndirir, yeni sektorlara daxil olur, pul qazanmaq imkanlarını artırırsa, Ermənistanda “vacib” hadisə bu savadsızın (hərfi mənada), keçmiş yeniyetmə ulduzun səfəridir. Bundan başqa, diqqətəlayiq haldır ki, COP29 çərçivəsində aparıcı beynəlxalq mədənçıxarma şirkətlərinin iştirak etdiyi enerji transformasiyası və metallara həsr olunmuş ayrı-ayrı müzakirələr aparılıb ki, onlar da gələcəkdə Azərbaycana sərmayə qoya bilər. Ermənistanda isə Qretanı ölkədə yeganə böyük investisiya layihəsinin (söhbət Amulsardan gedir) uğursuzluğunda birbaşa iştirak edən erməni ekoloji fəallar müşayiət edirdi. Bu, həm simvolik, həm də qanunidir. Azərbaycan pul alacaq, biz isə Qretanı almışıq”.
Bütün bunlar olduqca maraqlı etiraflardır və COP29-a qatılmamaqla Ermənistanın çox şey itirməsinin etirafıdır.
Nahid SALAYEV
