Sülhməramlıların gedişi Kreml-İrəvan münasibətlərini qırdı…
Qarabağdan çıxan Rusiya sülhməramlılarının karvanı Ermənistanın Sünik rayonunun Gorus və Sisiandakı müvəqqəti dislokasiya məntəqələrinə yollanıb. Fakt Ermənistan Təhlükəsizlik Şurasının katibi Armen Qriqoryan tərəfindən də təsdiq olunub.
Bu xüsusda o qeyd edib: “Ermənistan hökuməti Gorus və Sisianda Rusiya sülhməramlı birləşmələrinə müvəqqəti dislokasiya məntəqələri ayırıb. Rusiya sülhməramlı qoşunları Qarabağı tərk etdiyinə görə, təbii ki, onlar Ermənistanda da qala bilməzlər. Qarabağdan gələn sülhməramlılardan ibarət qrup və konvoy onların bağlanması üzrə işlərin təşkili üçün Gorus və Sisiandakı müvəqqəti dislokasiya məntəqələrinə yollanıb”.
Armen Qriqoryan qeyd edib ki, müəyyən müddətdən sonra Rusiya sülhməramlıları Ermənistanı da tərk edəcək. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin mətbuat katibi Dmitri Peskov da məsələyə münasibət bildirib. O qeyd edib ki, Azərbaycan və Ermənistan sülh sazişi üzərində işləyir, lakin hələ də razılaşdırılmamış maddələr var. Peskov həmçinin iki ölkə liderlərinin sərhədlərin delimitasiyası ilə bağlı danışıqları davam etdirdiyini qeyd edərək, bəzi məsələlərin artıq razılaşdırıldığını vurğulayıb. Rusiya prezidentinin mətbuat katibi, həmçinin bəyan edib ki, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindən çıxarılması regiondakı mövcud reallıqlara uyğundur: “Sülhməramlıların çıxarılması Ermənistanın 1991-ci ilin Azərbaycan sərhədlərini tanımasından sonra regionda formalaşan mövcud reallıqlara uyğundur. Orada geosiyasi reallıqlar dəyişib və artıq sülhməramlılar üçün heç bir funksiya qalmayıb”. Bütün bunlar fonunda faktdır ki, Rusiya sülhməramlılarının Azərbaycanın Qarabağ iqtisadi rayonundan vaxtından əvvəl getməsi hələ də bir çox ekspertləri təəccübləndirir. O da faktdır ki, bir çox ermənipərəst politoloqlar 3,5 il əvvəl Qarabağ müharibəsinin 2020-ci ilin noyabrında başa çatması ilə uzun illər davam edəcək və Bakının Qarabağ üzərində tam nəzarəti bərpa etməyə imkan verməyəcək yeni status-kvonun yarandığına inanırdılar. Nədənsə, o zaman onlar əmin oldular ki, Azərbaycanın yalnız işğaldan azad edilmiş yeddi rayonu, Hadrut və Şuşa üzərində suverenliyi olacaq, Xankəndi, Xocalı, Əsgəran, Ağdərə, Xocavənd “boz zona” kimi qalacaq. Rusiya sülhməramlılarının bölgəyə yerləşməsi bu ümidləri daha da artırırdı. Belə hal Qarabağ separatizminin qisasını alacağına ümid edənlərdə nikbinlik yaradırdı. Amma Azərbaycanın siyasəti ilə revanşistlərin ümidləri çox tez toza çevrilməyə başladı. İlk siqnal 2023-cü ilin aprelində Azərbaycan tərəfindən Laçın yolunda sərhəd nəzarətinin yaradılması oldu. Laçın dəhlizində sülhməramlıların olması bu hadisəyə heç bir təsir göstərmədi, çünki Bakı öz ərazisində tam qanuni fəaliyyət göstərdi və Rusiya Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdı.
2023-cü ilin sentyabr ayında Azərbaycan Silahlı Qüvvələri Azərbaycan vətəndaşlarının təhlükəsizliyini təmin etmək üçün Qarabağda antiterror tədbirləri həyata keçirib və ərazini tam nəzarətə götürüb. Yenə də ciddi insidentlər baş vermədi, xüsusən də müttəfiqlər olan Moskva ilə Bakı arasında heç bir soyuqluq olmadı. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Xankəndidəki separatçı layihənin bağlanması barədə göstəriş verdi və bununla da “Qarabağ məsələsi” əbədi olaraq qapandı. Bunlar fonunda isə “Vestnik Kavkaza” portalı yazır: “Separatizm tərəfdarları başlarına kül səpməyə başlayanda onların bəzi dostları rus sülhməramlılarının hələ də Qarabağda qalacağı, Bakının onların tez getmələrini tələb etməyə cəsarət etməyəcəyi ilə bağlı illüziyalar qurmağa davam edirdilər. Amma sonda, aprelin 17-də məlum oldu ki, iki ölkənin qarşılıqlı razılığı ilə Rusiyanın Azərbaycan ərazisindəki sülhməramlı missiyasının dayandırılması barədə qərar qəbul edilib. Uzun müddət separatçı kart oynamaqla Rusiya-Azərbaycan dostluğunun çarxına söz qoymağa çalışanlar “Qarabağ məsələsi” bağlandıqdan sonra başqa üsullara keçməyə qərar verdilər. İndi isə sülhməramlılar Azərbaycanı tərk edəndən sonra Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı gələcəyinin guya məhvə məhkum olduğunu deməklə insanları qorxutmağa çalışırlar. Məsələn, politoloq Yevgeni Satanovski erməni mediasına müsahibəsində bu fikri bildirib. Onun sözlərinə görə, Rusiyanın Qafqazda 300 illik tarixi başa çatıb. Maraqlıdır ki, Azərbaycandan sülhməramlıların çıxarılmasını qeyd edən Satanovski mühüm bir tendensiyadan danışmır. Əgər sülhməramlılar cəmi 3,5 il Azərbaycanda idilərsə, Rusiyanın Gümrüdəki hərbi bazası 30 ildir ki, oradadır. Müasir tarixdə Azərbaycan, Ermənistandan fərqli olaraq, Rusiyanın nə forpostu, nə də düşməni olub, müstəqil siyasət aparıb. Faktdır ki, prezident İlham Əliyev çoxvektorlu siyasət aparır və sülhməramlıların olması və ya getməsi Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində heç nəyi dəyişmir. Əlaqələr yüksək səviyyədə qalır, ticarət inkişaf edir, layihələr genişlənir. Ermənistanla bağlı vəziyyət isə tamam başqadır. İrəvan Moskvanın təkcə Qafqazda deyil, bütün postsovet məkanında, demək olar ki, yeganə müttəfiqi olması ilə fəxr edirdi. Respublikanın bütün iqtisadiyyatı, enerjisi və təhlükəsizliyi Rusiyadan asılı idi. Ermənistan rəhbərliyi həmişə Rusiya hakimiyyətinə yaltaqlanmağa, Azərbaycanı Türkiyə və İngiltərənin təsir agenti kimi təqdim etməyə çalışıb. Bəs erməni-rus əbədi dostluğu hara getdi? Baş nazir Nikol Paşinyan prezident Vladimir Putindən daha çox Aİ və ABŞ liderləri ilə görüşür. O, İrəvanın Zvartnots hava limanından rus sərhədçilərini qovub. Həyat yoldaşını Kiyevə humanitar konfransa göndərib. Putin haqqında həbs qərarı çıxaran Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin razılaşmasına qoşulub. ABŞ ilə hərbi təlimlər keçirib. O, Ermənistanın KTMT-dən çıxacağını və İrəvanın prioritetinin Avropaya inteqrasiya olduğunu deyir. Qeyd edək ki, Azərbaycanda öz gələcəklərini Rusiyaya düşmən strukturlarda - Aİ və NATO-da gördüklərini demirlər. Rusiyanın Cənubi Qafqazda mövcudluğu problemlərindən danışarkən bu barədə danışmaq lazımdır. Gürcüstan Rusiya ilə Cənubi Osetiya və Abxaziya ilə bağlı problemlərini davam etdirsə də, Tiflis Moskvaya qarşı sanksiyalar tətbiq etmir və iqtisadi əlaqələri genişləndirir, hava nəqliyyatının açılmasını dəstəkləyir və Rusiya Federasiyası tərəfindən viza rejimini ləğv etməyə çalışır. Rusiya Qafqazı tərk etmir, ondan yalnız Ermənistan uzaqlaşmağa çalışır. Regionda real tendensiya budur. Deməli, sülhməramlıların Azərbaycandan çıxarılmasının nəticələrini qiymətləndirərkən nəticə çıxarmağa tələsməməyi təklif edənlərin mövqeyi daha məntiqli görünür. Son günlər baş verən hadisələrə mümkün qədər obyektiv qiymət verərək, sülhməramlıların Azərbaycanı tərk etməsinə qeyri-emosional və praqmatik yanaşmaq lazımdır. Reallıq budur ki, onların varlığına ehtiyac yoxdur. Ermənilər könüllü olaraq Qarabağı tərk ediblər, Azərbaycan Ermənistanla müharibə aparmır. Beləliklə, Rusiya ordusu həqiqətən ehtiyac duyulan yerlərdə daha vacib işlər görə bilər”.
Tahir TAĞIYEV
