Azərbaycan - Qazaxıstan münasibətlərinin yeni pilləsi bütün Türk dünyasını təsirləndirəcək...
Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin Azərbaycana dövlət səfəri və nəticələri dünya miqyasında da xüsusi maraqla izlənilir. Bu səfər çərçivəsində Azərbaycan və Qazaxıstan dövlət başçılarının imzaladığı “Azərbaycan Respublikasının və Qazaxıstan Respublikasının Ali Dövlətlərarası Şurasının 1-ci iclasının Qərarı” isə, adından da göründüyü kimi, dövlətlərarası münasibətlərin strateji səviyyəsini daha da yüksəldir.
Məsələyə bu fonda nəzər salan Rusiyanın “Nezavisimaya qazeta” mətbu orqanı yazır: “Qazaxıstan prezidenti Kasım-Jomart Tokayev Azərbaycana ikigünlük dövlət səfəri etdi. Azərbaycan lideri İlham Əliyevlə danışıqlardan sonra o, Ali Dövlətlərarası Şuranın birinci iclasında iştirak edib. Görüşdə Tokayev və Əliyev videobağlantı vasitəsilə Çinin Sian terminalından Abşeron stansiyasına konteyner qatarının gəlməsinə baxıblar. Tokayev Əliyevi prezident seçkilərində inamlı qələbəsi münasibətilə bir daha təbrik edib, onun Azərbaycan xalqının tanınmış lideri olduğunu və onun beynəlxalq aləmdə də məhz bu keyfiyyətdə qəbul edildiyini qeyd edib.
“Biz Azərbaycanın tarixi qələbəsinə və öz ərazimiz üzərində suverenliyin bərpasına ürəkdən sevinirik”, - Tokayev vurğulayıb. Yeri gəlmişkən, Qazaxıstan həm Azərbaycanın, həm də bütün MDB dövlətlərinin ərazi bütövlüyünü dəstəkləməkdə ardıcıldır. Rusiya Müasir Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Andrey Çebotaryovun sözlərinə görə, “Qazaxıstanın Qarabağa diqqəti onunla bağlıdır ki, Astana Azərbaycan və Ermənistan arasında hərbi-siyasi münaqişənin həlli prosesində birbaşa iştirak edib”. Bu, xüsusilə 2010-cu ildə, Qazaxıstan ATƏT-in sədri olduğu vaxtlarda özünü qabarıq göstərdi. Düzdür, Astana münaqişənin həllində o qədər də böyük uğur əldə etməyib, lakin buna baxmayaraq, Cənubi Qafqazda sülhün bərqərar olmasına töhfə verməyə bu gün də hazırdır. Tokayevin səfər proqramına Qarabağa səfəri də daxil idi və burada o, Uşaq Yaradıcılıq Mərkəzinin təntənəli açılışında iştirak etdi. Qazax tikinti şirkəti tərəfindən tikilib Azərbaycan xalqına hədiyyə edilən Füzulidəki Kurmanqazı Mərkəzi Azərbaycanda qardaş köməyi kimi qiymətləndirilir. Qarabağın dirçəlişində iştirak barədə qərar Tokayev tərəfindən 2022-ci ilin avqustunda Azərbaycana ilk səfəri zamanı verilib. Məhz 2022-ci ildə Qazaxıstan-Azərbaycan münasibətlərində yeni səhifə başlayıb. Azərbaycan mediasına müsahibəsində Tokayev onları “əməkdaşlığın yeni erası” adlandırıb. O, həmçinin bildirib ki, şirkətlərdən biri Füzulidə Mərkəzi Rayon Xəstəxanasının tikintisi layihəsini təqdim edib. "Biz gözləyirik ki, yaxın gələcəkdə Qazaxıstan şirkətlərinin iştirakı ilə daha çox oxşar layihələr olacaq", - Tokayev bildirib. O, regionun infrastrukturunun bərpasının təkcə Azərbaycanın deyil, bütün Cənubi Qafqazın inkişafına töhfə verəcəyini vurğulayıb. “Qazaxıstan Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin tezliklə bağlanmasında maraqlıdır. Qazaxıstan sülhməramlı təşəbbüslərin dəstəkçisi kimi bütün Avrasiya regionunun dinc və sabit inkişafına yönəlmiş istənilən səyləri dəstəkləməyə hazırdır”, - deyə Qazaxıstan lideri vurğulayıb.
İqtisadiyyatda Astana və Bakı yüksək səviyyədə əməkdaşlıq nümayiş etdirir və birgə işin yeni sahələrini inkişaf etdirir. “Bu, Qazaxıstan və Azərbaycanın əslində strateji tərəfdaşlar, müttəfiq dövlətlər olduğunu deməyə əsas verir”, - deyən Tokayev vurğulayıb ki, iki ölkə hökumətlərinin razılaşmaları həyata keçirəcəyi anlayışı ilə perspektivlər çox yaxşıdır. Danışıqlar masasında Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun imkanlarının genişləndirilməsi, Xəzərin dibi ilə fiber-optik rabitə xəttinin və enerji kabelinin çəkilməsi, Azərbaycan ərazisindən neft və uranın ixracı, Azərbaycana buğdanın tədarükü məsələləri müzakirə edilib. Tokayevin sözlərinə görə, Qazaxıstanla Azərbaycan arasında ticarət dövriyyəsi kiçik olsa da, 2020-ci ildən bəri 5 dəfə artıb (109 milyon dollardan 529 milyon dollara). Qazaxıstan prezidenti ölkələrin mühüm iqtisadi potensiala malik olduğunu qeyd edib. Bundan əlavə, Qazaxıstan və Azərbaycan iqtisadiyyatları üçün yeni artım nöqtələrinə çevriləcək sıçrayışlı investisiya layihələrinin həyata keçirilməsi perspektivləri nəzərdən keçirilib. İlham Əliyev də öz növbəsində Qazaxıstan və Azərbaycanı qardaş dövlətlər adlandırıb. “Xalqlarımız əsrlər boyu sülh, qardaşlıq və əməkdaşlıq şəraitində yaşayıb. Son zamanlar qarşılıqlı səfərlərimizin dinamikası çox illüstrativdir və əlaqələrə yeni dinamizm verildiyini göstərir. Biz Qazaxıstanın uğurlarına sevinirik”, - Əliyev vurğulayıb və Tokayevi və Qazaxıstanı “sosial-iqtisadi və innovativ inkişafda çox təsirli nailiyyətlərə görə” təbrik edib. O, həmçinin, Azərbaycanın suverenliyinin bərpasında göstərdiyi köməyə görə Tokayevə təşəkkür edib. “Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanda hamı bilir ki, Qazaxıstan bizim etibarlı dostumuz və müttəfiqimizdir”, - İlham Əliyev vurğulayıb. Politoloq Janar Tulindinovanın sözlərinə görə, son geosiyasi hadisələrlə əlaqədar Çindən Qərbi Avropaya malların tədarükü üçün Orta Dəhliz adlanan yerin rolu artıb. Yeri gəlmişkən, iki dövlətin başçıları Çindən Bakıya konteyner qatarının gəlməsini onlayn rejimdə izləyiblər. Ekspertin fikrincə, Qazaxıstan və Azərbaycan bu marşrutun əsas halqalarıdır. Ona görə də Tokayev qarşısına dəqiq məqsəd qoyub: 2030-cu ilə qədər bu dəhliz üzrə tədarük həcmi 10 milyon ton yükə çatmalıdır. Hazırda bu rəqəm 2,7 milyon ton yük səviyyəsindədir. Görüləcək çox iş var. Bu, multimodal dəhliz olduğundan Qazaxıstan, Azərbaycan və Gürcüstanda dəmir yolu daşıyıcılarının işini sinxronlaşdırmaq lazımdır. Bu məqsədlə “bir pəncərə” formatında xidmətlər göstərəcək “Middle Corridor Multimodal Ltd”. adlı birgə müəssisə yaradılıb.
2025-ci ilə qədər Aktauda konteyner qovşağının tikintisi və tanker parkının gücləndirilməsi planlaşdırılır. 2022-2027-ci illər üçün darboğazların eyni vaxtda aradan qaldırılması və Qazaxıstan, Azərbaycan və Türkiyə əraziləri üzrə Orta Dəhlizin inkişafı üçün “yol xəritəsi” artıq qəbul edilib. Qazaxıstan və Azərbaycanı Türk Dövlətləri Təşkilatında də iştirak bağlayır. Tokayevin qeyd etdiyi kimi, “Qazaxıstan və Azərbaycan Türk Dövlətləri Təşkilatının qurucularıdır”. Strukturun yaradılması təşəbbüsü Qazaxıstan tərəfindən irəli sürülüb və sazişin özü Bakıda imzalanıb. Dövlət başçısı hesab edir ki, təşkilat institutsionallaşma istiqamətində uzun bir yol keçib. Üstəlik, beynəlxalq arenada tanınmış və hörmətli oyunçuya çevrilir. Təşkilatın potensialı çox böyükdür: ümumi sahəsi təxminən 4,5 milyon kvadratkilometrdir. Burada ümumi ÜDM - 1,5 trilyon dollardan çox, əhali - 160 milyon nəfərdən çoxdur. Qurum çərçivəsində ticarət dövriyyəsi 42,3 milyard dollara, türk dövlətlərinin dünya ilə ümumi ticarət dövriyyəsi isə təqribən 1,3 trilyon dollara çatıb.Təşkilatın bütün ölkələri dünya iqtisadi proseslərinə inamla daxil olur, əsas beynəlxalq təşkilatlarda təmsil olunur və fəal işləyirlər”.
Ramil QULİYEV
