Mərkəzləşdirilmiş istilik təchizatı sistemləri məcburi hala gətirilir, çoxmənzilli binalar vahid mənbədən istilik enerjisi ilə təchiz ediləcək
“İstilik təchizatı haqqında” qanun layihəsi Milli Məclisə daxil olub. Trend xəbər verir ki, sənəd parlamentin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılıb.
Məlumat verilib ki, layihənin qəbulunda məqsəd istilik enerjisinin istehsalından, paylanmasından (ötürülməsindən), satışından və istehlakından irəli gələn iqtisadi münasibətlərin hüquqi əsaslarını, istilik təchizatı sahəsinin tənzimlənməsində dövlət orqanlarının və tənzimləyicinin səlahiyyətlərini, istilik təchizatı subyektlərinin hüquq və vəzifələrini müəyyən etməkdən, istehlakçıların istilik enerjisi təchizatının keyfiyyətinin yüksəldilməsindən barətdir.
İstilik təchizatı sahəsi “Elektroenergetika haqqında” Azərbaycan Respublikasının 3 aprel 1998-ci il tarixli Qanunu ilə tənzimləndiyi üçün yeni “Elektroenergetika haqqında” qanunun qüvvəyə minməsi ilə sahənin tənzimlənməsində boşluq yaranıb və yeni qanunun qəbuluna ehtiyac yaranıb.
Bu Qanun Azərbaycan Konstitusiyasının 94-cü maddəsinin I hissəsinin 11-ci bəndinə uyğun olaraq istilik enerjisinin istehsalı, paylanması (o cümlədən ötürülməsi), satışı və istehlakı ilə bağlı istilik təchizatı subyektləri, istehlakçılar və istilik təchizatı sektorunda fəaliyyət göstərən dövlət orqanları (qurumları) arasında yaranan münasibətləri tənzimləyir, istilik təchizatının hüquqi, iqtisadi və təşkilati əsaslarını müəyyən edir.
Qanun istilik və isti su təchizatı məqsədilə istilik enerjisinin istehsalı, paylanması və satışı funksiyasını həyata keçirən istilik təchizatı subyektlərinə, istehlakçılara, dövlət orqanlarına (qurumlarına), o cümlədən tənzimləyiciyə şamil olunur. İstehlakçının (layihələndirmə zamanı fərdi istilik sistemlərinin quraşdırılması nəzərdə tutulan çoxmənzilli yaşayış binalarının mənzillərində, yaşayış evlərində, qeyri-yaşayış təyinatlı tikinti obyektlərində) istilik enerjisinə tələbatın qarşılanması üçün fərdi istilik sistemləri quraşdırması və onun istismarı ilə əlaqədar münasibətlər digər normativ hüquqi aktlarla tənzimlənir.
Yeni qanunun qəbulu ilə istilik təchizatı sektorundakı fəaliyyət növlərini (istilik enerjisinin istehsalı, istilik enerjisinin paylanması, istilik enerjisinin satışı) həyata keçirən subyektlərin formalaşması nəzərdə tutulur. İstilik təchizatı sektorunun subyektlərinin (istehsalçı, paylayıcı, satıcı) digər fəaliyyətlə (fəaliyyətlərlə) məşğul olmasına hər hansı məhdudiyyət tətbiq edilmir.
İstilik təchizatının etibarlılığı və təhlükəsizliyi, idarəetmə və tənzimləmənin effektivliyi və şəffaflığı, istilik təchizatı subyektlərinin şəbəkədən, o cümlədən təbii inhisar subyektinə məxsus şəbəkədən bərabər və ayrı-seçkiliyə yol verilmədən istifadə imkanının yaradılması, qabaqcıl texnologiyalar və mütərəqqi təcrübə əsasında dayanıqlı inkişafının təmin edilməsi qanunla müəyyən edilən istilik təchizatı sektorunda dövlət siyasətinin əsas prinsipləri hesab olunur.
Qanuna əsasən, müəyyən hallar istisna olmaqla bu qanun qüvvəyə mindikdən sonra tikilən çoxmənzilli yaşayış binaları layihələrində binaya aid olan bütün mənzillərin vahid bir istilik mənbəyindən və ya bir neçə binanı əhatə edən vahid şəbəkə vasitəsilə istilik enerjisi ilə təchiz edilməsi nəzərdə tutulmalıdır. Çoxmənzilli yaşayış binaları layihələndirilərkən layihələrində hər bir mənzil üzrə fərdi istilik sistemlərinin quraşdırılmasının nəzərdə tutulmasına yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi orqan (qurum) tərəfindən müəyyən edilən hallarda yol verilir. Halların mövcudluğuna hər bir bina üzrə Azərbaycan Respublikasının Şəhərsalma və Tikinti Məcəlləsinə əsasən, tikinti layihələrinin ekspertizadan keçirilməsi zamanı baxılır.
Qeyd edilib ki, mərkəzləşdirilmiş istilik təchizatı sistemlərinin məcburi hala gətirilməsi bu sahədə ciddi dəyişikliyə səbəb olacaq və nəticədə enerji resurslarına qənaət edilməsi, ətraf mühitə atılan emissiyaların azaldılması təmin ediləcək.
Layihə hazırlanarkən beynəlxalq təcrübə araşdırılıb və layihədə nəzərə alınıb. Layihə hazırlanarkən nümunə kimi hansısa konkret bir ölkə seçilməuib və onun qanunvericiliyindən istifadə edilməyib.
Hazırlanan layihə enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, ətraf mühitə zərər vurulmaması, enerji resurslarından səmərəli istifadə edilməsi şərtləri rəhbər tutularaq istehlakçıların etibarlı və təhlükəsiz enerji ilə təchiz edilməsi kimi nəticələrin əldə edilməsinə imkan verəcək. Bunun üçün layihədə istilik təchizatı sahəsinin tənzimlənməsində dövlət orqanlarının səlahiyyətləri, istilik təchizatı subyektlərinin hüquq və vəzifələri dəqiq müəyyən edilib.
Normativ hüquqi aktın qəbul edilməsinin ehtimal olunan nəticələri aşağıdakı kimi proqnozlaşdırılıb:
mərkəzi istilik təchizatı sistemlərindən istifadənin genişləndirilməsi;
özəl investisiyaların və davamlı iqtisadi inkişafın dəstəklənməsi;
əlverişli investisiya mühitinin yaradılması;
rəqabət mühitinin formalaşdırılması, inhisarçılıq fəaliyyətinin qarşısının alınması, məhdudlaşdırılması və aradan qaldırılması;
istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi;
bərpa olunan enerji mənbələrindən istifadənin stimullaşdırılması və inkişaf etdirilməsi, enerji resurslarından səmərəli istifadənin təşviq edilməsi;
istilik təchizatı subyektlərinin effektiv fəaliyyətinin, həmçinin istilik təchizatı sektorunda keyfiyyətli xidmət göstərilməsinin təmin edilməsi.
Layihənin qəbul edilməsi ilə əlaqədar qüvvədə olan Nazirlər Kabinetinin 2023-cü il 5 dekabr tarixli 303 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş “İstilik enerjisindən istifadə qaydaları” ləğv edilməlidir.
Layihənin qəbul edilməsi ilə əlaqədar Nazirlər Kabinetinin qərarları ilə təsdiq olunması nəzərdə tutulan “İstilik enerjisindən istifadə qaydaları”, “Çoxmənzilli yaşayış binaları layihələndirilərkən layihələrində hər bir mənzil üzrə fərdi istilik sistemlərinin quraşdırılmasına icazə verilən hallar”, “İstilik təchizatı obyektlərinin mühafizə zonalarının ölçüləri və həmin ərazilərdə təsərrüfat işlərinin aparılmasına dair tələblər”, “İstilik qurğularının quraşdırılması qaydaları”, “istilik qurğularının istismarında təhlükəsizlik texnikası qaydaları”, “İstilik qurğularının texniki istismar qaydaları” hazırlanmalıdır. Bununla yanaşı, tənzimləyici tərəfindən “Monitorinq qaydaları”, “kommersiya uçotu qaydaları”, “Şəbəkədə istilik enerjisi itkilərinin hesabat dövrü üçün normativ göstəricilərinin müəyyənləşdirilməsi qaydaları”, “İstilik təchizatı sektorunda tənzimlənən qiymətlərin (tariflərin) müəyyən olunması qaydaları” təsdiq edilməlidir.
