“Şərurlu İsfəndiyar” təhqir etdiyi alimlərdən üzr istəməyə necə məcbur edilə bilər? - Rəylər...
“Şərurlu İsfəndiyar” kimi tanınan iş adamı İsfəndiyar Xəlilovun bugünlərdə alimləri təhqir etdiyi, buna görə hələ də onlardan üzr istəmədiyi bildirilir. “Mən çoban oturmuşam başda, alimlər də mənim üçün işləyir, pullar da gəlir”.
“Şərurlu İsfəndiyar”ın ciddi narazılıq doğuran bu sözləri günlərdir ki, mətbuatda müzakirə olunur və elm adamları iş adamının onlardan üzr istəməli olduğunu deyirlər. Alimlərin bildirdiyinə görə, iş adamı elm adamlarından üzr istəməli olduğu halda hələ bu barədə addım atmayıb.
“Şərurlu İsfəndiyar”ın üzr istəməsi üçün alimlər yetərincə təpki göstərə bildilərimi?
“Şərurlu İsfəndiyar” təhqir etdiyi alimlərdən üzr istəməyə necə məcbur edilə bilər?
Vüsalə Ağabəyli: “...Cəmiyyətin ümumi ictimai təzyiqi vasitəsilə üzr istəməyə məcbur edilə bilər”
Təhsil eksperti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Vüsalə Ağabəyli “Bakı-Xəbər”ə “İsfəndiyarın fikirləri cəmiyyətdə geniş yayıldığı üçün və bu fikirlər elm və təhsil sahəsindəki ziyalılara toxunduğu üçün akademik dairələrin və cəmiyyətin ümumi ictimai təzyiqi vasitəsilə üzr istəməyə məcbur edilə bilər. Mən, şəxsən bu bəsit fikirləri özümə aid etmirəm və bu məni narahat etmir. İsfəndiyarın üzründən daha çox, cəmiyyətin alimə verdiyi dəyər məni düşündürür. Onun fikirlərinin qarşılığında alimlərinin narahatlığını nəzərə alaraq elmi adlara və elmi dərəcələrə nəzərdə tutulan maddi vəsaitin bir neçə dəfə qaldırılması İsfəndiyara və onun kimilərə verilmiş ən gözəl cavab ola bilərdi. Bugün tərəzidə bir çox şeyi pul həll edir, ziyalının, alimin maaşı elə yüksək olmalıdır ki, hamının elmə və tədqiqata hörməti artsın”-deyə bildirdi.
V.Ağabəyli qeyd etdi ki, ziyalıya hörmətsizlik cəmiyyətin özünə hörmətsizlikdir. “Son günlərdə yayılan fikirlər -“mən çoban başda oturmuşam, alimlər də mənim üçün işləyir”-sadəcə bir şəxsin düşüncəsi kimi qiymətləndirilə bilməz. Bu, bütövlükdə elmə, təhsilə, ziyalıya qarşı yönəlmiş təhlükəli bir yanaşmanın təzahürüdür.
Bizim cəmiyyətin inkişafını təmin edən əsas qüvvə elm və təhsildir. Alimlər cəmiyyətin düşünən beynidir. Onların əməyini alçaltmaq, gələcəyimizi gözdən salmaq deməkdir. Cəmiyyətin tərəqqisi, milli dəyərlərin qorunması və mənəvi inkişaf yalnız elmin işığında mümkündür. Alimlərin əməyini kiçiltmək sadəcə bir peşəni deyil, ümumilikdə zəka, əxlaq və zəhməti təhqir etməkdir. Bir ölkənin inkişafı fabriklərlə yox, düşüncə ilə başlayır. Bu düşüncəni formalaşdıran isə alimlərdir. Onların əməyini ələ salmaq cəmiyyətin özünə hörmətsizlikdir. Alimin qarşısında duran vəzifə yalnız dərs demək, tədqiqat aparmaq deyil, həm də cəmiyyəti maarifləndirmək, dəyərləri müdafiə etməkdir. Bu səbəbdən bu cür fikirlərə biganə qalmaq olmaz. Lakin bu fikirləri səsləndirən şəxsi də böyüdüb diqqətəlayiq bir mövqeyə qaldırmağın, onun fikirlərini önəmsəməyin yeri yoxdur. Pul çox şeydir, lakin hər şey deyil. Mən şəxsən İsfəndiyarın heç bir müsahibəsini izləməmişəm, marağında da deyiləm. Onun nə dediyini, alimləri, ziyalıları qıcıqlandıran ifadələri isə həmkarlardan eşitmişəm. Bu fikirlərin həm cəmiyyətin, həm də xüsusilə akademik ictimaiyyətin narazılığına səbəb olması tamamilə anlaşılandır. Bu cür ifadələr elm, bilik sahiblərinin və ziyalıların cəmiyyət üçün oynadığı həyati rolu kiçiltmək, onların əməyini dəyərsizləşdirmək anlamına gəlir. Narazılıq yaratmanın əsas səbəblərindən biri də odur ki, reallığa yaxın fikirlərdir. Bugün alimlər, ziyalılar həqiqətən də bloggerlərdən, şoumenlərdən, hətta bayağı müğənnilərdən də qat-qat az maddi təminat əldə edirsə, indi bu kateqoriyaya "çoban" da əlavə olundu. Narazılığın olması çox təbiidir, bu sözlər qulaq ardına vurula bilər, əhəmiyyətsiz hesab edilə bilər, lakin reallıqda pulun güc, nüfüz hesab olunduğu cəmiyyətdə alimlərin əziyyəti qarşılığında maddi təminatı, sosial rifahı və ictimai nüfuzu bütün cəmiyyəti düşündürməlidir. İsfəndiyarın fikirləri məhz çoban olduğu üçün, iqtisadi vəziyyəti yüksək olduğu üçün qıcıq doğurmur, həqiqətə çox yaxın olduğu üçün, layiqli alimin pulunun da, səlahiyyətinin də, ictimai nüfuzunun da aşağı olduğu üçün rezonans yaradır. Alimin sosial-iqtisadi tərəqqisi cəmiyyət üçün çox vacib məsələdir.
"Çobanlıq" hörmətli və əziyyətli bir peşədir. Amma bu peşəni "alimlərə rəhbərlik etmək" fikri ilə qarşılaşdırmaq, savadın və intellektual liderliyin yerini düzgün anlamamaq deməkdir. Cəmiyyətin inkişafı üçün həm fiziki, həm də intellektual əmək birlikdə vacibdir”.
V.Ağabəylinin sözlərinə görə, ziyalılar cəmiyyətin mənəvi sütunudur, onlara qarşı bu cür ifadələr ictimai hörmətə zərbə vurur: “Cəmiyyətin gələcəyi savadlı, düşüncəli insanların yetişməsindən keçir.
Bundan başqa, bu tip fikirlər gənclər, tələbələr arasında ziyalılara qarşı laqeyd və bəzən də mənfi münasibət formalaşdırır, cəmiyyətin mənəvi dayağı olan ziyalı sinfinin nüfuzunu zədələyir. Gənclər düşünə bilər ki, əgər uğur yalnız pul və mövqe ilə ölçülürsə, savadın, düşüncənin, əxlaqın dəyəri yoxdur. Bu da dəyərlərin alt-üst olmasına gətirib çıxarır.
Belə fikirlər tələbələrin elmi, pedaqoji və intellektual sahələrdən uzaqlaşıb daha sürətli gəlir gətirən, amma cəmiyyət üçün dərin mənası olmayan sahələrə yönəlməsinə səbəb ola bilər.
Ona görə də, xüsusilə tələbələrə səslənirəm: bu cür fikirlər sizi yolunuzdan döndərməsin. Pul və mövqe müvəqqətidir, amma savad, düşüncə və dəyər – əbədidir. Elm yoludur sizi azad və qüdrətli edən.
Bəlkə biz çoban deyilik, amma cəmiyyətin yolunu işıqlandıran fənərik, bu fənəri heç kim söndürə bilməz”.
Faiq Ələkbərli: “Onu ictimai qınaq yolu ilə...”
AMEA-nın Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutunun şöbə müdiri, fəlsəfə doktoru Faiq Ələkbərli də “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Azərbaycan alimlərinə, elm xadimlərinə, müəllimlərinə qarşı bu dərəcədə aşağılayıcı ifadənin işlədilməsi doğru deyil. “İş adamı alimlərə, elm adamlarına qarşı səsləndirdiyi bu aşağılayıcı sözlərə görə üzr istəmilədir. “Şərurlu İsfəndiyar”ın dedikləri kimilərəsə, yaxud da bəzilərinə görə həqiqət ola bilər. Ancaq hansısa bir həqiqət elm adamlarını, alimləri aşağılamağa imkan verməməlidir. Bu düzgün yanaşma deyil. Söhbət elm adamlarının, müəllimlərin maaşlarının və maddi imkanlarının istənilən səviyyədə olmamasından gedirsə bu başqa məsələdir. Ancaq bu ona dəlalət edə bilməz ki, hərf tanımayan, biliyi olmayan, “çobanam, alimləri işlədib pul qazanıram” deyən biri onların hesabına pul qazandığını desin. O bununla “fəxr edir”.
İş adamın belə deməsinin kökü cəmiyyətin elm adamlarına lazımı dəyər verməməsindən də qaynaqlanır. Savadsız bir iş adamının alimləri bu şəkildə aşağılamasına yalnız alimlərin yanaşması kifayət etmir, ciddi ictimai qınaq olmalıdır. Onu ictimai qınaq yolu ilə alimlərdən üzr istəməyə məcbur etmək lazımdır”.
F.Ələkbərlinin fikrincə, “Şərurlu İsfəndiyar” özü bilməlidir ki, hansısa bir həqiqəti dilə gətirmək istəyirsə, onu alimləri aşağılamaqla etmək olmaz, bu başqa bir formada dilə gətirilməlidir. F.Ələkbərli ümid edir ki, iş adamı bu etirafı dilə gətirəcək və fikrini düzgün ifadə edə bilmədiyini, əslində kimsəni təhqir etmək fikrində olmadığını deyəcək.
İradə SARIYEVA
