Bakıda məktəb direktoru hansı əməlinə görə bu cəzanı aldı...
Kamran Əsədov: “Dövlət Agentliyinin verdiyi qərar göstərir ki, artıq müəllimlərin haqsızlığa qarşı şikayətləri nəticəsiz qalmır”
Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin (MÜTDA) yaydığı məlumata görə, müəllimləri təhqir edən direktor işdən çıxarılıb. Bildirilib ki, Bakı şəhəri 301 nömrəli tam orta məktəbin direktorunun müəllimlərə qarşı uyğunsuz davranışı ilə bağlı aşkara çıxarılan faktlar üzrə araşdırmalar aparılıb.
“Araşdırma nəticəsində fəaliyyətində yol verdiyi nöqsanlara görə Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin müvafiq əmri ilə təhsil müəsissəsinin direktoru ilə bağlanmış əmək müqaviləsinə xitam verilib.
Bildiririk ki, təhsil müəssisələrində sağlam işgüzar mühitin təmin olunması, vətəndaşların təhsil müəssisəsinə etimadının, təhsil müəssisələrinin fəaliyyətində səmərəliliyin və şəffaflığın artırılması əsas prioritetlərdəndir. Təhsil müəssisələrində hər hansı neqativ halların baş verməsi yolverilməzdir", - məlumatda qeyd edilib.
Bu məktəb direktoru hansı əməlinə görə bu cəzanı alıb?
Məlumata görə, paytaxtın Biləcəri qəsəbəsində yerləşən 301 nömrəli tam orta məktəbin müəllimləri direktor Sevda Sarıyevanın dərs saatlarını rüşvətlə bölüşdürdüyünü iddia edirdilər. Müəllimlər mətbuata bildirirdilər ki, onlar direktor tərəfindən təhqir, hətta, təhdid də edilir: “Müəllimləri valideynlərin yanında təhqir edir. Bizə “dərs dilənçiləri”, “hinduşkabaş” deyir”.
Adıçəkilən direktor müəllimlərə “dərs dilənçiləri”, “hinduşkabaş” dediyi üçün vəzifəsini itirib.
“301 nömrəli məktəbdə baş verən hadisə bir neqativ nümunə…”
Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, təhsil müəssisələrində rəhbərlik edən şəxslərin davranışları və idarəetmə tərzi, məktəbdaxili mühitə, müəllim-müdir münasibətlərinə, eləcə də təhsil keyfiyyətinə bilavasitə təsir göstərən əsas amillərdəndir. “Bakı şəhəri 301 nömrəli tam orta məktəbin direktoru ilə bağlı yayılan məlumatlar, təəssüf doğuracaq qədər ciddi nöqsanların olduğunu göstərir. Müəllimlərə qarşı etikadan kənar davranışlar, idarəetmədə neqativ halların baş alması, vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə edilməsi hallarının olması artıq ictimaiyyətin və təhsil ictimaiyyətinin dözümsüz yanaşdığı bir reallıqdır. Məktəblər, yalnız təhsil alanların deyil, eyni zamanda tədris edənlərin də hüquqlarının qorunduğu mühit olmalıdır.
Məktəb rəhbərlərinin etik davranış qaydalarına əməl etməsi, onların vəzifə borcları sırasında xüsusi əhəmiyyət daşıyır. “Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 10.1-ci maddəsində qeyd olunur ki, təhsil sahəsində fəaliyyət göstərən şəxslərin etik davranışı və peşəkarlığı təmin olunmalıdır. Həmin qanunun 39.1-ci maddəsində isə göstərilir ki, təhsil müəssisəsinin rəhbəri təhsilalanların, pedaqoji və digər işçilərin hüquqlarını təmin etməli, onların fəaliyyətinə müdaxilə etməməli, sağlam psixoloji mühitin qorunmasına cavabdeh olmalıdır. 301 saylı məktəbin direktoru ilə bağlı araşdırmalar nəticəsində əmək müqaviləsinə xitam verilməsi məhz bu qanunların pozulduğunu göstərir. Bu, qanunvericilik baxımından düzgün addımdır və hüquqi mexanizmlərin işlədiyinin göstəricisidir.
Müəllimlərə qarşı psixoloji təzyiqin və təhqiramiz davranışların olması təhsil sistemində insan kapitalına dəyər verilmədiyini ortaya qoyur”.
K.Əsədov vurğuladı ki, 2023-cü ildə Təhsil İnstitutunun keçirdiyi sorğulara əsasən, ölkə üzrə müəllimlərin 12 faizi rəhbərliklə münasibətlərdə psixoloji təzyiq hiss etdiyini bildirib. “Bu isə təhsildə daxili mühitin hələ də islahata ehtiyac duyduğunu göstərir. Bu cür hallar müəllimlərin motivasiyasına, dərsə yanaşmasına və ümumilikdə təhsil keyfiyyətinə mənfi təsir edir. Araşdırmalar göstərir ki, müəllimin iş yerində özünü təhlükəsiz və dəyərli hiss etməsi onun tədris performansına birbaşa təsir edən faktorlardandır.
Digər tərəfdən, bu hadisənin nəticəsində əmək müqaviləsinin ləğv edilməsi bir neçə müsbət məqamı da gündəmə gətirir. Əvvəla, bu, təhsil sistemində şəffaflıq və hesabatlılığın artması baxımından mühüm hadisədir. Dövlət Agentliyinin verdiyi qərar göstərir ki, artıq müəllimlərin haqsızlığa qarşı şikayətləri nəticəsiz qalmır. Bu, digər məktəb rəhbərlərinə də xəbərdarlıqdır və etik davranışın normaya çevrilməsi üçün zəruri mexanizmdir. Eyni zamanda, bu qərar təhsil müəssisələrində sağlam işgüzar mühitin qurulması üçün irəliyə doğru atılmış addım kimi qiymətləndirilə bilər”.
K.Əsədov bildirdi ki, dünya təcrübəsində də məktəb rəhbərlərinin etik davranışları və müəllimlərlə münasibətləri ciddi şəkildə tənzimlənir. “Məsələn, Finlandiyada məktəb rəhbərləri yalnız idarəetmə qabiliyyətinə görə deyil, həm də sosial-emosional bacarıqlarına görə seçilir. ABŞ-ın bəzi ştatlarında isə məktəb direktorları üçün etik davranışlar üzrə xüsusi qiymətləndirmə sistemi mövcuddur və müəllimlər müəyyən aralıqlarla anonim formada öz rəhbərlərinin davranışlarını qiymətləndirirlər. Bu qiymətləndirmələr nəticəsində direktorların fəaliyyətinə düzəlişlər edilir və ya zəruri hallarda dəyişiklik baş tutur. Bu model müəllimlərə qarşı psixoloji və institusional zorakılığın qarşısını almaq baxımından effektiv alət sayılır.
Azərbaycan təhsilində bu cür mütərəqqi mexanizmlərin tətbiqinə ehtiyac var. Müəllimlərin hüquqlarını müdafiə edən daxili məktəb etika komissiyaları və ya müstəqil şikayət platformaları yaradılmalıdır. Təəssüf ki, bir çox halda müəllimlər şikayət etməyə cəsarət etmirlər, çünki işlərini itirməkdən və ya daha çox təzyiqlə üzləşməkdən qorxurlar. Bu isə həm müəllimin psixoloji sağlamlığına, həm də dərs keyfiyyətinə təsirsiz ötüşmür.
Hazırda görülən tədbirlər ilkin mərhələdə müsbət addım olsa da, davamlı islahatların və monitorinq sistemlərinin tətbiqi zəruridir. Hər bir direktor anlamalıdır ki, məktəbin uğuru yalnız akademik nəticələrlə deyil, insan münasibətləri ilə də ölçülür. Müəllimin dəyər görmədiyi, hörmət edilmədiyi bir yerdə heç bir yüksək nəticədən danışmaq mümkün deyil. Cəza mexanizmi ilə yanaşı, profilaktik və maarifləndirici tədbirlər də sistemli şəkildə həyata keçirilməlidir.
Nəticə olaraq, 301 nömrəli məktəbdə baş verən hadisə bir neqativ nümunə olmaqla yanaşı, həm də sistemin müdafiə refleksinin aktivləşdiyini göstərir. Lakin bu, epizodik deyil, davamlı olmalı və bütöv sistemin sağlamlaşdırılmasına yönəlməlidir. Təhsilin keyfiyyəti, müəllimin etibarı və cəmiyyətin təhsilə olan inamı bu kimi məsələlərin necə həll olunmasından birbaşa asılıdır”-deyə K.Əsədov bildirdi.
İradə SARIYEVA
