Mediasiyaya müraciət niyə məcburi olmalıdır? Bəlkə kimsə əlavə xərc istəmir?..
Şəmsəddin Əliyev: “Vətəndaşın mediasiyaya müraciəti məcburi ola bilməz, çünki ölkə Konstitusiyası bunu tamamilə rədd edir”
Son illər mediasiya barədə çox danışılır və bildirilir ki, mediasiya mübahisələrin məhkəmədənkənar həlli üsuludur. Məlumata görə, mediasiya zamanı tərəflər mediatorun köməyi ilə öz mövqeləri barədə daha fərqli baxış qazanmaqla, mövqeyini yenidən qiymətləndirir və barışmaq imkanlarını araşdırır.
Ölkəmizdə 2021-ci ildən tətbiq edilən bu sistemə cəmiyyətin, vətəndaşların baxışı, yanaşması fərqlidir. Burda bir məsələ də var ki, mediasiyaya müraciət etmək məcburidir. Bu niyə məcburi olsun ki? Bəlkə biri müraciət etmək və əlavə xərcə düşmək istəmir? Bu halda niyə vətəndaş məcbur edilməlidir ki, sən mütləq mediasiyaya müraciət etməlisən?
“Hesab edirəm ki, Mediasiya haqqında qanuna dəyişiklik edilməsinə ehtiyac var”
Hüquqşünas Şəmsəddin Əliyev “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Mediasiyaya müraciət etmək artıq məcburi xarakter alıb. Bununla bağlı qanun var. Amma bir hüquqşünas kimi məsələyə yanaşmam belədir ki, vətəndaşın mediasiyaya müraciəti məcburi ola bilməz, çünki ölkə Konstitusiyası bunu tamamilə rədd edir”-deyə bildirdi.
Ş.Əliyevin sözlərinə görə, insan hüquq və azadlıqlarının təmin olunması dövlətin ali məqsədi kimi Konstitusiyanın 12-ci maddəsində ehtiva edilib, Konstitusiyanın digər maddələrində də, məsələn, 71-ci maddəsində insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının təmin edilməsi öz əksini tapıb. Ş.Əliyev qeyd etdi ki, insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının həyata keçirilməsini heç kəs məhdudlaşdıra bilməz. O vurğuladı ki, hər kəsin hüquq və azadlıqları konstitusiyada, qanunlarla müəyyən edilmiş əsaslarla, habelə digərlərinin hüquq və azadlıqları ilə məhdudlaşır. “Yəni vətəndaşın məhkəməyə müraciət etmək hüququnu kimsə bloklaya, qarşısını ala bilməz. Ona görə də Konstitusiyanın 71-ci maddəsinin 7-ci bəndində insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının pozulması ilə əlaqədar “mübahisələri məhkəmələr həll edir” ifadəsi var. Bu təsbit olunub. Vətəndaş ailə mübahisələri ilə bağlı məhkəməyə müraciət etmək istəyirsə onun bu hüququnun qarşısını almaq mümkün deyil. Çünki Konstitusiya deyir ki, vətəndaş hüquq və azadlıqlarının pozulması ilə bağlı məhkəməyə müraciət edə bilər. Bunun qarşısını almaq mümkünsüzdür. Düşünürəm ki, Mediasiya haqqında qanunun bu şəkildə məcburi xarakter alması ölkənin Konstitusiyasına ziddir. Çünki konstitusiya referendumla qəbul olunur, ölkədə yüksək hüquqi qüvvəyə malik olan ali aktdır, qəbul olunan bütün normativ hüquqi baza ölkənin konstitusiyasının tələblərinə uyğun olmalıdır. Vətəndaşın məhkəməyə müraciət etməzdən əvvəl mütləq mənada mediasiyaya müraciət etməsi tələbi ona görə olur ki, orda dövlət rüsumu ödənilir, müəyyən mübahisələr hardasa məhkəməyə qədər mediasiyada öz həllini tapa bilir. Bu bəzən hər iki tərəfin - iddiaçının və gələcək cavabdehin bir araya gəlməsinə gətirib çıxara bilir, amma bu həmişə olmur. Əgər vətəndaş keyfiyyətli hüquqi yardımı və nəticəni görmək üçün məhkəməyə müraciət etmək istəyirsə, ona mütləq mənada “əvvəlcə get mediasiyaya müraciət et” deyilməsi tamamilə ölkənin qüvvədə olan Konstitusiyasına ziddir. Bu səbəbdən də, bu məcburilik aradan qaldırılmalıdır, mediasiyaya müraciət edib etməmək vətəndaşın öz ixtiyarına verilməlidir. Qanunda vətəndaşın mediasiyaya müraciətinin könüllü olduğu göstərilməlidir.
Belə olmalıdır ki, vətəndaş ailə məsələləri, yaxud başqa bir məsələ ilə əlaqədar mübahisələrin həlli ilə bağlı məhkəmələrə müraciət etməzdən öncə Mediasiya Şurasına müraciət edə bilər. Bu “edə bilər” vətəndaşın öz ixtiyarına buraxılmalıdır. Vətəndaş mediasiyaya müraciət edə də, etməyə də bilər, amma mütləq mənada “əvvəlcə mediasiyaya müraciət etməlidir” götürülməlidir, bu imperativlik aradan qalxmalıdır”.
Ş.Əliyevin fikrincə, bu zidd məqamlar nəzərə alınacaq və Mediasiya haqqında qanuna dəyişiklik ediləcək. “Konstitusiyanın 71-ci maddəsinin sonunda belə bir ifadə də var: dövlət orqanları, QHT-lər, publik hüquqi şəxslər yalnız konstitusiya əsasında müəyyən edilmiş qaydalarda və hüdudlarda fəaliyyət göstərə bilər. Bu baxımdan, hesab edirəm ki, Mediasiya haqqında qanuna dəyişiklik edilməsinə ehtiyac var”-deyə Ş.Əliyev qeyd etdi.
İradə SARIYEVA
