Ramazan Ayı: İslamda Müqəddəs Ay
Ramazan ayı İslam dinində xüsusi önəm daşıyan, müsəlmanlar üçün oruc tutmaq, ibadət etmək və mənəvi təmizlənmək ayıdır. Bu ayın əsas xüsusiyyəti oruc tutmaqdır ki, bu da gün boyu yemək-içməkdən və pis əməllərdən çəkinməyi ehtiva edir. Ramazan həm də Quranın nazil olduğu ay hesab edilir və buna görə müsəlmanlar üçün böyük əhəmiyyət daşıyır.
Ramazan sözü ərəbcə “ramada” kökündən gəlir, bu da “yanmaq” və ya “qızmar istilik” mənasını verir. Bu, günahların bağışlanması və mənəvi təmizlənmə anlamını ifadə edir. Ramazan ayında müsəlmanlar imsak vaxtından gün batana(iftar vaxtına) qədər yemək və içməkdən çəkinərək Allahın rizasını qazanmağa çalışırlar. Oruc təkcə fiziki bir ibadət deyil, həm də insanın ruhunu saflaşdıran bir təcrübədir.
Müqəddəs kitabımız-Qurani-Kərimdə Ramazan ayı haqqında belə buyurulur:
“Ramazan ayı elə bir aydır ki, insanlara doğru yol göstərən, doğrunu və yanlışı ayırd edən Quran bu ayda nazil olmuşdur...” (Bəqərə, 2:185)
Orucun Şərtləri və Məqsədi:
Oruc müsəlmanlara fərz olunmuş ibadətlərdən biridir. Ramazanda oruc tutmaq müəyyən qaydalara əsaslanır:
İmsak vaxtından gün batana qədər yemək, içmək və digər orucu pozan hallardan çəkinmək
Niyyət etmək, yəni orucu Allah üçün tutduğunu qəlbdən keçirmək
Mənəvi və əxlaqi saflaşma, yəni yalnız yeməkdən deyil, eyni zamanda pis sözlərdən, nifrət və kin kimi mənfi duyğulardan uzaq durmaq.
Oruc insanlara səbirli olmağı, yoxsulların halını anlamağı və nəfs üzərində nəzarəti öyrədir.
Ramazan ayı ədəbiyyatda, incəsənətdə və müxtəlif dini mənbələrdə geniş şəkildə işlənmiş mövzudur. Azərbaycan ədəbiyyatında da bu müqəddəs ay haqqında çoxlu şeirlər və dini-fəlsəfi düşüncələr mövcuddur:
Məhəmməd Füzulinin qəzəllərində sevgi yalnız dünyəvi deyil, həm də ilahi eşq kimi təsvir olunur. Onun bu misraları Ramazan ruhuna çox uyğundur:
“Can tənə düşmən olur, cananə sevdikcə, Füzuli,
Dünyanı tərk etməzsə, iman nə fayda?”
Burada insanın dünyəvi həvəs və arzularından imtina edərək Allaha qovuşmasının vacibliyi vurğulanır. Bu, Ramazan ayında nəfsin tərbiyə olunması ilə eynidir.
Ramazan ayını tərənnüm edən ədəbi nümunələrə klassiklərimizdən Xaqaninin, Nizaminin əsərlərində də rast gəlmək mümkündür. XII əsrdə Nizami deyirdi:
Yenə tövbə evimi eşq xarab etmədadir,
Aşıq iftarını sevda meyi-nab etmədadir.
Sözsüz ki, bu sətirdə şair Ramazan ayına işarə edərək bir növ öz fikri əlaqələndirmişdir. Xətai, Qazi Bürhanəddin və digərlərinin yaradıcılığında da Ramazan ayı ilə bağlı nümunələrə rast gəlmək mümkündür.
Ramazan Bayramı: Ramazan ayının sonunda müsəlmanlar Ramazan bayramını qeyd edirlər. Bu gün oruc bitir və insanlar bir-birlərini təbrik edərək sevinc içində bayram namazına gedirlər. Həmçinin, bu bayramda imkansız insanlara yardım etmək (fitrə zəkatı vermək) xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.Ramazan ayı müsəlmanlar üçün təkcə oruc tutmaq deyil, həm də öz daxili dünyalarını saflaşdırmaq, günahlardan uzaq durmaq və Allaha daha yaxın olmaq üçün bir fürsətdir. Bu ayın mənəvi dəyəri təkcə dini baxımdan deyil, həm də insani dəyərlər baxımından əvəzolunmazdır. Tarix boyu Ramazan ədəbiyyatda, incəsənətdə və fəlsəfi düşüncələrdə xüsusi yer tutmuş, insanları daha əxlaqlı və mərhəmətli olmağa təşviq etmişdir.
Xədicə Baxışlı İlyas
