Tək bir ildə ləğv edilmiş dissertasiya işlərinin inanılmaz sayı... Ənvər Əliyev təkid edir... - MÜSAHİBƏ
Elm bütün ölkələrdə əsas sahələrdən biri kimi inkişaf etdirilir və elm adamları elmə daha böyük töhfələr verməyə maraq göstərirlər. Elm tutumlu ölkələrdə alimlərin elmə, elm üçün yeni nəsil kadrlar yetişdirməyə tamamilə fərqli yanaşırlar. Bizdə isə bu məsələyə yanaşmada xeyli neqativliklər var.
Çağdaş Azərbaycan elminin qarşısında tamamilə yeni şərtlər qoyulsa, elmdən müasir dünyanın çağırışlarına cavab verməsi tələb olunsa da, çox az sayda elmi müəssisələr və çox az sayda elm adamları bu çağırışlara cavab vermək əzmindədir. Ancaq son illər bu sahədə yaşanan problemlər bunun əksini deməyə vadar edir.
Bu günlərdə Həsən Əliyev adına Coğrafiya İnstitutunun Ekocoğrafiya şöbəsinin müdürü Ənvər Əliyev sosial şəbəkə hesabında yazaraq qeyd edib ki, 2022-ci ildə müdafiə edilən 649 dissertasiyadan 427-si geri qaytarılıb.
- “Rüşvət, “hörmət” qarşılığında həmin elmi işlərə rəy verilib, pul qarşılığında elmə xəyanət edilib”
427 dissertasiyanın nə səbəbdən geri qaytarılması ilə bağlı Ənvər Əliyevlə həmsöhbət olduq.
- Ənvər müəllim, qeyd edirsiz ki, ötən il müdafiə edilən 649 dissertasiyadan 427-si geri qaytarılıb. Maraqlıdır, 427 elmi iş niyə geri qaytarılıb?
- Ötən il müdafiə edilən dissertasiyanın 70 faizi geri qaytarılıb. Bunun səbəbi isə həmin elmi işlərin standartlara uyğun olmaması, plagiat olması idi.
- Həmin elmi işlərə rəy verənlər və şura sədrləri necə cəzalandırılmalıdır?
- 427 saxta dissertasiya işinə rəy verənlər cəzalandırılmalıdır. Onlarla alim dissertasiya işinə rəy verir, sonra məlum olur ki, həmin iş plagiatdır. Təbii ki, rüşvət, hörmət qarşılığında həmin elmi işlərə rəy verilib. Pul qarşılığında elmə xəyanət edilib. Elm bir millətin varlığını sübut edir. Geri qaytarılan dissertasiyalar o deməkdir ki, elmə, vətənə xəyanət olunub. Elmə xəyanət mənim üçün Vətənə xəyanət deməkdir. İndi elm dövrüdür. Elmin inkişafı üçün dövlət tərəfindən işlər görülür, ancaq bəzi şəxslər buna xəyanət edir. Məlumat üçün deyim ki, SSRİ dağılandan sonra dəqiq elmlər üzrə Azərbaycan dünyada ən güclü müsəlman ölkəsi idi. Ancaq indi vəziyyət mənfiyə doğruya gedir.
- Bunun səbəbi nədir?
- Bunun səbəbi çoxdur. Hazırda orta məktəbdə çəkilən şəkillərə, videolara baxanda xəcalət çəkirəm. Nadinc, sakit olmayan şagird dərs prosesini pozur, müəllimin başına oyun açır. Təəssüf ki, cəza alan müəllim olur. Ancaq müəllim yox, dərsi pozan cəzalandırılmalıdır. Bu səbəbdən də elm məhv olmağa doğru gedir. Kimsə Sovet dövrünün kurs işi ilə gənc alim olur və ya olmaq istəyir. Belə olmaz.
- Maraqlıdır, geri qaytarılmayan dissertasiya işləri arasında plagiat, standarta uyğun olmayanları varmı?
- Həmin işləri mən yoxlamadığım üçün dəqiq cavab verə bilmərəm. Bəlkə də var, ancaq əmin deyiləm.
- Dissertasiya işi geri qaytarılanların elmi fəaliyyəti, diplomu ləğv edilməlidirmi?
- Təbii ki, həmin şəxslərin diplomu ləğv edilməlidir.
- Hansı tədqiqatçılarının işləri geri qaytarılıb?
- Kimlərin işlərinin geri qaytarılmasından xəbərim yoxdur. Ancaq həmkarlarımdan, yaşadığım binada yaşayan alim qonşulardan kimi dindirirəm, deyir bizdən 15, başqa bir universitetdən 10, digərlərindən isə 20 iş qaytarılıb və s. Bu isə o deməkdir ki, Azərbaycan elmi məhv olmaq üzrədir.
- Bu sahədə yaşanan problemlər necə həll olunmalıdır?
- Elm elə bir sahədir ki, burda səhv ola bilməz. Xırda bir səhv böyük problemlərə yol aça bilər. Orta məktəb nə qədər güclü, mükəmməl olsa uşaq oradan doğru istiqamət götürəcək. Davamında institut təhsili yüksək səviyyədə olmalıdır. Elm sahəsində yetgin insanlar gəlməlidir. Elmdə yalnız savad və dürüstlük meyarı əsas götürülməlidir. İdarəçilik möhkəmlənərsə, kadrların işə götürülməsi problemi həll olunarsa, attestasiya problemləri həllini taparsa problemləri aradan qaldırmaq olar. Yazılmamış qaydaların yazılanlardan üstün tutulması faciəli nəticələr doğurur. Yaxşı olardı ki, elm sahəsinə gələn mütəxəssislər də başqa peşələr kimi Dövlət İmtahan Mərkəzi tərəfindən yoxlanılsın.
Günel CƏLİLOVA
