Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının Azərbaycana qarşı qeyri-şəffaf əməlləri...
Yanvarın 18-də Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının 2018-ci il üçün Korrupsiya Qavrama Hesabatında Azərbaycanın 180 ölkə arasında 152-ci yerə salınması bir neçə cəhətdən təəssüf və təəccüb doğurdu.
Əvvəla, Korrupsiya Qavrama İndeksində Azərbaycanın yeri hər il müəyyən qədər az və ya çox dərəcədə yaxşılaşmağa doğru getdiyi halda ötən il nə baş verdi ki, Azərbaycan gerilədi?! İkinci, xüsusilə son bir neçə ildə Azərbaycanda korrupsiya əleyhinə həm inzibati, həm də struktur islahatları formasında mübarizənin qat-qat gücləndirilməsinə baxmayaraq, “Transparency İnternasional” Azərbaycanı niyə 152-ci yerə layiq bilib?! Üçüncü, 2018-ci ildə “Standard Poors”, “Moodys”, “Fitch” kimi reytinq agentlikləri Azərbaycanın reytinqini dünya üzrə çox pozitiv mövqelərdə gördüyü halda bu “Transparency” bizə niyə “əyri baxıb”? Dördüncü, ölkəmizin korrupsiya ilə mübarizə sahəsində apardığı sistemli dövlət siyasətinin nəticələri bir sıra başqa təşkilatlarda, məsələn, Avropa Şurasının Korrupsiyaya Qarşı Dövlətlər Qrupu (QREQO), Çirkli Pulların Yuyulmasına Qarşı Mübarizə Komitəsi (MONEYVAL), İqtisadi İnkişaf və Əməkdaşlıq Təşkilatının Antikorrupsiya Şəbəkəsi və BMT-nin müvafiq Alt qurumlarının qiymətləndirmə raundlarını uğurla keçərək yüksək yerlər tutduğu halda, “Transparency İnternasional”ın “süzgəclərində” niyə ilişmişik?! Bəli, həqiqətən ilişmişik, çünki ingiliscədən tərcümədə adı Beyəlxalq Şəffaflıq olan bu təşkilat əslində şəffaf işləmir, bir sehrli əlin göstərişi ilə işləyən təşkilatın “süzgəcinin” deşikləri ölkələrin adlarından asılı olaraq avtomatik “daralıq və genişlənir”. Azərbaycanın adı gələndə deşiklərin avtomatik ölçü dəyişməsinin maraqlı səbəbləri var və onları qruplaşdırılmış şəkildə təhlil etməyə çalışacağıq.
Öncədən deyək ki, “Transparency İnternasional” təşkilatının Korrupsiya İndeksinin 1995-ci ildən çap edilməsinə baxmayaraq, 2012-ci ildə nəticələrdə olan ciddi qüsur və fərqlərə görə əsaslı tənqidlər meydana çıxdı, nəticədə hesabatın hazırlanma metodologiyası dəyişsə də, nəticələrə münasibət yenə dəyişmədi. Bu ona gətirib çıxarır ki, dünyanın bir çox ölkələrində bu korrupsiya hesabatı ciddi qəbul olunmur, ölkələrdə hesab edilir ki, korrupsiya səviyyəsinin sıralanmasında obyektivliyi gözləmək hətta nisbi olsa da çox mürəkkəb olduğu üçün bu hesabatlardan ümumiyyətlə imtina edilməlidir.
Göründüyü kimi, Korrupsiya Qavrama İndeksinin 2018-ci il üçün hesabatında Azərbaycanın məruz qaldığı haqsızlıq ciddi səbəblərlə bağlıdır. Səbəblər araşdırılarkən Azərbaycana münasibətdə bu təşkilatın xüsusi qərəzli yanaşması və bunu gizlətmək üçün hansı metodologiya və texnologiyadan istifadə olunduğunu görmək mümkündür. Qərəzi ört-basdır etmək üçün manevr etməyə imkan verən elə üsullar düşünülüb ki, əsl labirintə çevrilib. Ancaq bütün hallarda, həqiqi mahiyyəti açmaq və faş etmək mümkündür.
Bu başdan tam inamla deyək ki, Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının Azərbaycana qarşı qərəzi, illərdir ki, davam edən təzahürdür, qərəzin kökü bu təşkilatın Azərbaycana qarşı tam düşmən mövqe tutan Soros Fondu kimi bəzi beynəlxalq dairələrlə bağlı olmasındadır, hətta iki il əvvəl qərəz o həddə çatdı ki, Azərbaycan təşkilatın işindən imtina etməyə məcbur oldu.
Azərbaycanla bağlı yanlış nəticənin əldə edilməsini şərtləndirən yanlış metodoloji üsullardan danışmağa ehtiyac var. Məsələn, adətən Azərbaycanın reytinq nəticələri hesablanarkən 7 təşkilatın tədqiqatları nəzərə alınırdı, lakin bu dəfə Dünya İqtisadi Forumunun hesabatı nəzərə alınmayıb, çünki Dünya İqtisadi Forumu öz metodologiyasında dəyişikliklər edib. Ötən il Dünya İqtisadi Forumunun tədqiqatına əsasən Azərbaycana 52 bal verilmişdi, bu il həmin balın olmaması nəticəyə sözsüz təsir edərək Azərbaycanın reytinqdəki yerini xeyli zəiflədib. Təbii ki, təşkilat Azərbaycana qarşı qərəzli olmasaydı, ölkəmizin ümumi nəticələrinə mənfi təsir etmiş bu nüanslar barədə qeydlər edə bilərdi. Başqa bir məsələ odur ki, Korrupsiya Qavrama İndeksi hazırlanarkən bütün ölkələr üzrə heç də bərabər sayda və eyni mənbələrdən istifadə edilmir. Azərbaycan üzrə 9, Serbiya üzrə 8, Rusiya və Moldova üzrə 9, Monteneqro üzrə cəmi 5 mənbədən istifadə edilib. Maraqlı daha bir fakt. Bu indeksin hazırlanmasında istifadə edilən mənbələrdən biri olan “Dünya Ədalət Layihəsi – Hüququn Aliliyi İndeksi” Gürcüstana 100 ballıq şkalada 63 bal verib, təbii ki, bu, Gürcüstanın göstəricilərinə nəzərəçarpacaq dərəcədə müsbət təsir edib. Ancaq qeyd edilən təşkilat, yəni “Dünya Ədaləti” Azərbaycanı ümumiyyətlə qiymətləndirməyib. Və ya əksinə, bəzi təşkilatlar Azərbaycanı qiymətləndirsə də, digər ölkələri qiymətləndirməyib. Bu halda ölkələrin ümumi nəticələrini necə müqayisə etmək olar? Bu müqayisə necə obyektiv ola bilər? Belə “Dünya Ədaləti” olurmu?
Bir faktı da deyək ki, Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının digər ənənəvi hesabatı olan “Qlobal Korrupsiya Barometri” daha şəffaf və etibarlı metodlarla işlədiyi halda, Barometrin rəyi Korrupsiya Qavrama İndeksində nəzərə alınmayıb. Halbuki, dünyada ümumi rəy var ki, bu nəzərə alınmalıdır. Məsələn, “Qlobal Korrupsiya Barometri” ölkələrdə birbaşa vətəndaşlarla işləyir və ortaya daha etibarlı nəticələr qoyur. Sonuncu “Barometr” Azərbaycanda korrupsiyaya qarşı mübarizə sahəsində ciddi irəliləyişlərin olmasını və korrupsiyanın səviyyəsinin azalmasını göstərib. Bu hesabata görə, Azərbaycanda respondentlərin 79 faizi korrupsiyanı cəmiyyətimizin əsas problemi saymır, halbuki, bu göstərici Avroittifaq üzrə 68, postsovet ölkələri üzrə 66 faizdir. Bu kimi rəylərin Korrupsiya Qavrama İndeksində Azərbaycan üzrə nəzərə alınmaması həqiqətən düşündürücüdür. Dünyanın müxtəlif dövlətlərində, hətta ABŞ-da Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının özünün korrupsiyaya bulaşdığına dair dəhşətli faktlaar var. Bu təşkilatın transmilli şirkətlərdən qrant adı ilə aldığı pulları ABŞ siyasətçilərinə ötürdüyünə, faktiki iqtisadi lobbiçiliklə məşğul olduğuna dair faktlar var. Hətta Təşkilatın “Siemens” şirkətindən 3 milyon dollar rüşvət alması faktı artıq məlumdur. Özü rüşvətə qurşanmış bir təşkilatın Azərbaycana korrupsiya reytinqində obyektiv yanaşacağını gözləmək isə sadəlövhlükdür.
İndi gələk, Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatının Azərbaycanla bağlı qərəzli mövqedə olmasının səbəblərinə və təzahürlərinə. Məsələn, Korrupsiya Qavrama İndeksinin Azərbaycan üzrə əsas götürdüyü məlumat-rəy mənbələrinin siyahısı adamı dəhşətə gətirir. Təkcə bu siyahıya ötəri baxış diqtə edir ki, Azərbaycanla bağlı heç bir araşdırma aparmadan ölkəni “ən pislərdən də pis yerə” salsınlar. “Bertelsman Foundation” və “Fredoom Hous” – hər iki təşkilatın məşhur Sorosun təsirində olduğu və Azərbaycanın “qanına yeriklədiyi” məlumdur. Beynəlxalq Araşdırmaçı Jurnalistlər şəbəkəsi, Mütəşəkkil Cinayətlər və Korrupsiya hesabatı, Avropa stabillik Təşəbbüsləri – bunlar da Korrupsiya İndeksinin Azərbaycan barədə istinad etdiyi mənbələrdir. Bu mənbələr Azərbaycan barədə obyektiv nəsə deyərmi?
Azacıq keçmişə qayıdaraq bəzi faktları təkrar xatırlasaq hər şeyi başa düşəcəksiniz. İki il əvvəl AŞPA-da Azərbaycan əleyhinə əsl cəbhə açmış bir ermənipərəst qrupun fəaliyyəti barədə maraqlı faktlar açılmışdı. Məlum olmuşdu ki, Azərbaycan əleyhinə AŞPA-da işləyən həmin ermənipərəst qrupun “cənab X” kod adlı şefi latviyalı Myujneksdir, məşhur antiazərbaycançılar və erməni lobbistləri olan Piter Omsiqt, Kristof Ştrasser, Frenk Şvabbe, Tini Koks və başqaları da bu qurumun fəallarıdır. Avropa Strateji Kəşfiyyat və Təhlükəsizlik Mərkəzinin açdığı bu həqiqətlər tək AŞPA-da yox, bir sıra Avropa strukturlarında ildırım kimi çaxdı.
Sonrakı fakt. 2017-ci ilin yayında ATƏT Minsk Qrupunun ABŞ-dan olan həmsədri Ceyms Uorlikin Vaşinqtonda məşhur “Madrid prinsipləri”nin 6 maddəlik məzmununu açıqlaması bütün Ermənistan diplomatiyasına tutarlı zərbə oldu və Azərbaycan diplomatiyasının nə qədər üstün mövqelərə çıxdığını göstərdi. Həmin vaxt Beynəlxalq Araşdırmaçı Jurnalistlər şəbəkəsi deyilən qurum Avropa Şurasında Mütəşəkkil Cinayətlər və Korrupsiya hesabatı deyilən tam uydurma və qatı antiazərbaycan sənədini yaydı. Hesabat müəllifləri, guya Azərbaycanın AŞPA dəhlizlərində “siyasi korrupsiya” ilə deputatları ələ alma fəaliyyəti göstərdiyinə dünyanı inandırmağa çalışsa da, sonda Milan məhkəməsi hesabat müəllifi olan saxta qurumun ittiham etdiyi İtaliya deputatı Volonteyə tam bəraət verdi. İndi heç kim bizi inandıra bilməz ki, Qarabağ məsələsində Azərbaycan üçün çox üstün mövqenin yarandığı həmin vaxt Azərbaycanı AŞPA-da ləkələmək istəyən adıçəkilən qurumları ermənilər və onların ən böyük “xaç ataları” olan Soros Fondunun “satellit” təşkilatları yönəltmir. Sözügedən Korrupsiya Qavrama indeksi də 2018-ci il üçün Azərbaycan üzrə 152-ci yeri göstərdiyimiz bu qurumların rəy və hesabatları əsasında hazırlayıb. İndi siz deyin, bütün bunların qarşısında Beynəlxalq Şəffaflıq Təşkilatından Azərbaycan barədə obyektivlik və qərəzdən uzaq qiymət gözləmək olarmı?!
Elə dünyanın bir çox ölkələrində Şəffaflıq Təşkilatının yerli qurumlarının qapadılması da yəqin bununla bağlıdır...
Aydın QULİYEV
