Xəzərdə enerji yataqlarına dair Əliyev-Ruhani razılaşması regionun və Avropanın enerji təhlükəsizliyində necə rol oynayacaq?
Elxan Ələsgərov: “Bu, hər iki ölkə üçün mühüm iqtisadi dividendlər deməkdir”
Məlum olduğu kimi, İran prezidenti Həsən Ruhani Azərbaycanda ikigünlük səfərdə olub. Ruhaninin Bakı səfəri çox uğurlu keçib. Məsələ ondadır ki, onun Bakıda keçirdiyi yüksək səviyyəli görüşlər, imzalanan tarixi sənədlər Azərbaycan-İran münasibətlərini daha yüksək səviyyəyə keçirəcək.
Güclü siyasi əlaqələrə əsaslanan, möhkəm tarixi və mədəni kökləri olan İran-Azərbaycan münasibətləri dünya üçün müsbət qonşuluq nümunəsidir. Son dörd ildə İranla Azərbaycan arasında imzalanmış önəmli sənədlər ikitərəfli əlaqələrin hərtərəfli inkişafına böyük təkan verib.
Ruhani Bakıda bəyan etdi ki, İran-Azərbaycan əməkdaşlığı bu gün və sabah üçün deyil, bəlkə də iki ölkənin tarixi üçün yadda qalacaq əməkdaşlıq olacaq. İran-Azərbaycan əlaqələrinin iki ölkə, region və dünya üçün böyük əhəmiyyətə malik olduğu vurğulanıb. Tərəflərin təşəbbüsü ilə reallaşan layihələr Avrasiya qitəsi üçün böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu baxımdan Bakıda tarixi əhəmiyyətli iki sənəd imzalanıb. Bunlar Xəzər dənizindəki bloklar və Astara-Rəşt dəmir yolunun tikintisinin maliyyələşməsi ilə bağlıdır. İranla Azərbaycan arasında imzalanan rəsmi sənədlər xoş məram, etimad, qarşılıqlı ehtiram, müştərək mənafe və mehriban qonşuluq əlaqələri sayəsində gerçəkləşib. Xəzərdə müvafiq blokların birgə işlənilməsi haqqında Anlaşma Memorandumu xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Xəzərdə tarixi razılaşma əldə olunması dənizin hüquqi statusu ilə bağlı İranla Azərbaycan arasında uzun illərdir sürən ziddiyyətlərin əməkdaşlıqla əvəz olunmasını təmin edir. Sözügedən razılaşma sayəsində dondurulmuş və mübahisəli yataqlar birgə işlənəcək. Bu, hər iki dövlətə və xalqa fayda gətirəcək. Həmin razılaşma Türkmənistan üçün də örnək rolunu oynaya bilər.
Bütün bunların fonunda, Xəzərdə mübahisəli yataqlarla bağlı anlaşmanın əldə olunması iqtisadi inkişafda və Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyində hansı nəticələrə səbəb olacaq?
Sözügedən məsələni dəyərləndirən politoloq Elxan Ələsgərovun fikrincə, bunun bir sıra üstünlükləri var. Onun sözlərinə görə, İranla Azərbaycan arasında Xəzər dənizində müvafiq blokların birgə işlənməsi haqqında Anlaşma Memorandumu tarixi əhəmiyyət daşıyır: “Bu səfər çərçivəsində Xəzərdə neft sahəsində və digər bir sıra önəmli məsələlərlə bağlı iki ölkə arasında güclü əməkdaşlığın təməli qoyuldu. Bu razılaşma ilə İranla Azərbaycan arasında Xəzər dənizinin hüquqi statusuna dair məsələ, demək olar ki, həllini tapmış olur. İndiki dönəmdə Azərbaycan-İran əməkdaşlığının yeni mərhələsi olduqca vacibdir. Çünki həmin sənəd əsasında Xəzərdə mübahisəli yataqların birgə işlənməsindən hər iki dövlət fayda götürəcək. Xəzərin hüquqi statusu ilə bağlı bu problemin həlli Türkmənistan üçün də örnək olacaq. Digər tərəfdən, “Şərq-Qərb”, “Şimal-Cənub” dəhlizləri, həmçinin, Azərbaycanla İran arasında böyük iqtisadi layihələr reallaşdırılır. Bu, hər iki ölkə üçün mühüm iqtisadi dividendlər deməkdir. İran üçün Azərbaycan çox etibarlı bir tərəfdaşdır. İran Azərbaycanın verəcəyi kreditlər hesabına öz iqtisadiyyatını inkişaf etdirəcək. Bakıda bu mühüm iqtisadi məsələlərin müzakirəsi gələcəkdə iki ölkə arasında iqtisadi əlaqələrin daha da genişlənəcəyinə dəlalət edir. Prezidenti İlham Əliyev son dövrdə 4 dəfə İranda, İran prezidenti Həsən Ruhani isə 3 dəfə Azərbaycanda səfərdə olub. Rəhbərlər dəfələrlə beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində görüşüblər. Bu ondan xəbər verir ki, münasibətlərin əsas təməlində etibarlı tərəfdaşlıq dayanır. Texnoparklar çərçivəsində İran Azərbaycanda bir çox önəmli layihələrdə iştirak edəcək. Söhbət avtomobil zavodunun tikintisindən və bəzi kimyəvi maddələrin istehsalı ilə bağlı birgə əməkdaşlıqdan gedir”.
Vidadi ORDAHALLI
