Biri Azərbaycanın dostu, biri düşmənimizin dostu - 2 nüvə dövləti üz-üzə dayanıb...
Nə qədər qəribə olsa da, Hindistan-Pakistan münaqişəsinin Azərbaycana müsbət təsirləri ola bilər
Dünyanın iki nüvə dövləti olan Hindistan və Pakistan arasında uzun illərdir davam edən Kəşmir münaqişəsi son hadisələrlə birlikdə yenidən regional gündəmin əsas məsələlərindən birinə çevrilib. Qarşıdurmanın kökləri tarixi, dini və siyasi amillərə dayansa da, digər tərəfdən, Kəşmir bölgəsinin geostrateji əhəmiyyəti də bu qarşıdurmanı daha da mürəkkəbləşdirir.
Kəşmir vilayetinin həm təbii resurslar, həm də strateji mövqe baxımından önəmli olması, tərəflərin geri çəkilmək istəməməsinə gətirib çıxarır.
Hindistan-Pakistan gərginliyinin Cənubi Qafqazda sülh prosesinə təsiri olacaqmı?
Biri Azərbaycanın, biri Ermənistanın dostudur.
Məsələni iki aspekdən dəyərləndirmək gərəkir - iqtisadi və siyasi tərəfdən. Azərbaycan dövləti və xalqı oxşar münaqişənin qurbanı öldüğü üçün heç bir dövlətə və xalqa bu cür qanlı münaqişə arzulamır. Çunki biz analoji problemin acı nəticələrini əsirlərdir ki, yaşayırır. Amma nə qədər qəribə olsa da bu münaqişənin yenidən alivlanması hər iki aspektdən Azərbaycana müsbət təsir göstərə bilər.
Bəllidir ki, dünyanın qərbi ilə şərqini birləşdirən dəhlizlər hazırda çox aktualdır. Bu istiqamətdə üç dəhliz mövcuddur - şimal, cənub və orta dəhluz. Orta dəhliz son illərin məhsulu olsa da hər iki analoqunu üstələyir. Çünki bu dəhliz analoqlarından fərqli olaraq yüklərin Rusiyadan və İrandan yan keçməklə Avropaya çatdırılmasını təmin edir. Bu əsas siyasi aspektdir. Amma bununla yanası, Orta Dəhluzlə yükdaşıma analoqlarına nisbətən daha qısa müddətə və daha az xərcə başa gəlir. Ona görə də bu dəhlizin daha da inkişaf etdirilməsi - yəni Zəngəzur dəhlizi üzərindən yolun açılması aktuallaşır. Hazırda Orta Dəhliz Xəzər dənizi üzərindən Azərbaycana, buradan isə Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolu ilə Türkiyə ərazisindən Avropaya qovuşur. Hindistanla Pakistan arasında mübahisəyə səbəb olan Kəşmir bölgəsi şərq-qərb istiqamətində Çinin "Kəmər, Yol" təşəbbüsü çərçivəsində inşa edilən Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizi (CPEC) üçün həyati əhəmiyyətə malikdir. Bu münaqişənin yenidən alovlanması sözsüz ki, dəhlizin qırılmasına, yəni keçilməz olmasına gətirib çıxara bilər. Bu isə Azərbaycandan keçən Orta Dəhlizin cəlbediciliyini bir qədər də artıra bilər. Bekəliklə Çin-Avropa istiqamətində Azərbaycan üzərindən keçən Orta Dəhlizlə yükdaşımaların həcmini artıra bilər. Əvvəllər Cənub dəhluzi üzərində yeganə manie İran idisə, indi ikinci manəe kimi Kəşmir ortaya çıxır və bu dəhlizi bir qədər də gözdən salır.
İkinci bir məsələ ondan ibarətdir ki, biz Pakistandan silah almırıq, amma özünu bizə düşmən sayan Ermənistan münaqişə tərəfi olan Hindistandan silah alır. Hərbi əməliyyatların başlanması Hindistanın başını munaqişəyə qata bilər ki, bu da Ermənistana silah satmağın dayandırılmasına gətirib çıxara bilər. Yəni bizim Ermənistan kimi heç bir dövlətin maddi dəstəyinə ehtiyacımız olmadığına görə, bizim dostlarımızdan heç bir maddi umacağımız yoxdur.
Hindistan Ermənistana silahları kreditə verir, gələcəkdə çox böyük ehtimalla bu borc bağışlanacaq. Dehlinin başı müharibəyə qarışsa, Ermənistana silah hədiyyə etməyi dayandıra bilər.
Ermənistana silah satan ölkələrdən birinin sıradan çıxması isə Cənubi Qafqazda sülhün bərqərar olmasina yalnız töhfə verə bilər.
Akif Nəsirli
