“Azərbaycan-Çin əlaqələrinin sürətli inkişafı ABŞ-ı narahat edə bilər” deyənlərin qorxusu...
Abutalıb Səmədov: “ABŞ-ın bu səfərə ciddi qısqanclıqla yanaşacağına vəTrampın Çinə qarşı elan etdiyi ticarət müharibəsi dövründə baş tutan dövlət səfərinin onun narazılığına səbəb olacağına inanmıram”
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev aprelin 22-də Çinə səfər etdi. Ekspertlər bu səfəri həm geosiyasi, həm də geoiqtisadi baxımdan son dərəcə əhəmiyyətli hesab edirlər.
Azərbaycan Prezidentinin Çinə səfəri, bu ölkə ilə ölkəmiz arasında əlaqələrin inkişafı hazırda Çinlə ticarət müharibəsində olduğu ABS-ın qısqanclığına səbəb ola bilərmi?
"Alyans" strateji araşdırmalar mərkəzinin sədri Abutalıb Səmədov "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, Azərbaycan Prezidentinin Çinə ikigünlük dövlət səfəri, şübhəsiz, bizim üçün böyük əhəmiyyətə malik olan bir hadisədir: “Çin dünyada ikinci böyük iqtisadi gücdür, yüksək sürətlə inkişaf edir, nüfuzu günü-gündən artır və Çinin bölgəmizdə çəkisi bizim üçün, təbiidir ki, mühüm əhəmiyyət daşıyır. Rusiya Çinin mövqeyi ilə daim hesablaşır. Bu həm Azərbaycanın, həm Mərkəzi Asiya dövlətlərinin gələcəyi üçün çox əhəmiyyətlidir. Rusiya-Ukrayna müharibəsində Çinin Rusiyanın yanında olması, ona yardım göstərməsi Rusiyanın bu müharibədə uğur qazanmasında ciddi rol oynayıb. Bu da danılmazdır. Bugünlərdə Ukrayna prezidenti Zelenskinin Çin əleyhinə kəskin bəyanat verməsi də bununla bağlıdır. Baxmayaraq, uzun müddət Ukrayna prezidenti Çin liderini ölkəsinə gətirməyə çalışdı ki, onun dəstəyini ala bilsin, ancaq nail ola bilmədi. Çünki bölgədə müəyyən reallıqlar var, Çin bu reallıqları həmişə diqqətlə izləyib və gözləyib. Hay-küysüz, iddialı bəyanatlar vermədən son illər sürətlə inkişaf edib və dünyanın söz sahibi olan, sözü dinlənilən dövlətinə çevrilib. Azərbaycanın bu cür dövlətlə əlaqələrini inkişaf etdirməsi və Prezidentimizin dövlət səfərinə getməsi bizi çox sevindirir. Səfər zamanı artıq bir neçə sənəd imzalanıb, bu sənədlərin içərisində yaşıl enerjidən istifadə mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Məlumdur ki, Azərbaycanın sədrliyi ilə keçirilən COP29-da ilqim dəyişmələri ilə bağlı ciddi işlər görülüb. İqlim dəyişikliklərindən əziyyət çəkən dövlətlərə yaradım üç dəfə artırıldı və 300 milyard dollara çatdırıldı. Eyni zamanda Azərbaycan Qoşulmama Hərəkatına rəhbərlik etdiyi dövrdə Qlobal Cənub dövlətlərinə yardım göstərmək, onların hüquqlarının müdafiəsi üçün əlindən gələni etdi. Bunlar, təbiidir ki, Çində diqqətlə izlənilir və qiymətləndirilir. Səfər zamanı yaşıl enerjidən, günəş və külək enerjisindən istifadə ilə bağlı bir neçə sənəd imzalanıb. Bundan başqa imzalanan sənədlər içərisində Sumqayıtda elektrobus istehsalını nəzərdə tutan müqavilə də mühüm əhəmiyyətə malikdir. Həmin müqaviləyə görə, Sumqayıtda elektrobusların istehsalı üçün 34 milyon dollar investisiya qoyulmalıdır və ildə 500 maşın istehsal olunmalıdır”.
A.Səmədovun sozlərinə görə, danışıqlarda Orta Dəhlizlə bağlı məsələlər də mühüm yer tutur. “Qeyd etmək lazımdır ki, Çin Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biridir. Azərbaycanla Çin arasında ticarət dövriyyəsi sürətlə artır, 2024-cü ildə təqribən 4 milyard dollara yaxın olub, artım 20 faizdən çoxdur. Eyni zamanda Çindən daşınan tranzit yüklərin həcmi də 86 faiz artıb və 378 tona çatıb. Təbii ki, bu nə Azərbaycanı, nə də Çini qane edir və Orta Dəhlizin inkişafı məsələləri də bu səfər zamanı müzakirə olunub və olunacaq. Məlumdur ki, Orta Dəhlizin işə düşməsi üçün Azərbaycan çox böyük işlər gördü, çox ciddi investisiyalar qoydu və Bakı-Tiflis-Qars dəmir yolunun çəkilməsində həlledici yükü Azərbaycan çəkdi. Təbiidir ki, bu cür böyük işlər Çinin də diqqətindən yayına bilməz”.
A.Səmədovun sözlərinə görə, indi “Zəngəzur dəhlizinin” açılması və onun Orta Dəhlizin tərkib hissəsinə çevrilməsi bölgəmiz və bütövlükdə dünya üçün çox mühüm əhəmiyyətə malik layihədir. “Çox təəssüf ki, İran və Ermənistan bu layihəni ləngitmək üçün əllərindən gələni edirlər. Nəzərə alsaq ki, İrana yaxın olan dövlətlərdən biri Çindir və Çinin sözünün çəkisi çox böyükdür, ümid etmək olar ki, “Zəngəzur dəhlizi” ilə bağlı məsələdə də Çin aktiv mövqe tutacaq və öz sözünü deyərək bu dəhlizin qısa müddətdə işə düşməsinə çalışacaq.
Azərbaycanla Çin arasında əməkdaşlığın genişlənmisi ABŞ-ın narazılığına səbəb ola bilərmi? Təbiidir ki, bu, dünya üçün o qədər də böyük hadisə deyil. Nəzərə alsaq ki, ABŞ bütün dünyanı qarşısına alıb, onun kifayət qədər problemi var və Azərbaycan Prezidentinin Çinə səfərinə ABŞ tərəfindən ciddi narazılıq olacağını güman etmirəm. Üstəlik, Azərbaycan ABŞ-ın mühüm ticarət tərəfdaşlarından da biri deyil və ticarət dövriyyəsinin həcmi artmaq əvəzinə get-gedə azalır. Bu səbəbdən ABŞ-ın bu səfərə ciddi qısqanclıqla yanaşacağına vəTrampın Çinə qarşı elan etdiyi ticarət müharibəsi dövründə baş tutan dövlət səfərinin onun narazılığına səbəb olacağına inanmıram. Trampın çox ciddi problemləri var, öz üzərinə çox ciddi yük götürüb və etiraf etmək lazımdır ki, bu istiqamətdə əlindən gələni etməyə çalışır, çox işləyir. Bu hamımızın gözünün qabağındadır. Bu səbəbdən düşünürəm ki, Trampın narazı qalacağı, qısqanclıqla yanaşacağı kifayət qədər məsələlər var. İlk növbədə Rusiya-Ukrayna müharibəsi üzrə Londonda keçirilən danışıqların uğursuzluqla nəticələnmək ehtimalı çox yüksəkdir, eyni zamanda Ukrayna ilə imzalanacaq iqtisadi müqavilənin də qarşısında kifayət qədər problemlər var, Trampı da bugünlərdə daha çox bu məsələlər düşündürür, düşündürməlidir. Bu səbəbdən güman edirəm ki, Azərbaycan Prezidentinin Çinə səfəri heç bir narazılıq doğurmayacaq” - deyə A.Səmədov vurğuladı.
İradə SARIYEVA
