Paşinyan Avropaya da, Kremlə də "qırmızı alma göstərdi" - Baş nazir odla su arasında...
Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan ölkə parlamentinin Avropa İttifaqına üzvlük prosesinin başlanması ilə bağlı qanunu qəbul etməsi fonunda Moskvada mayın 9-da keçiriləcək bayram tədbirində iştirakını təsdiqləyib. Bu addım İrəvanın xarici siyasəti ilə bağlı suallar yaradıb. İndi həm Rusiyada, həm də Qərbdə Ermənistana şübhə ilə yanaşırlar.
Baş verənlər fonunda Almaniyanın “Döyçe Velle” nəşri yazır ki, iki ildən artıq davam edən gərginlik dövründən sonra son həftələrdə Ermənistan-Rusiya dialoqunun intensivləşməsi müşahidə olunur. Əsas hadisə ötən ay Nikol Paşinyanla Rusiya prezidenti Vladimir Putin arasında telefon danışığı olub: “İrəvanın Moskva ilə telefon danışığına səbəb Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh müqaviləsinin mətni üzrə danışıqların başa çatması barədə məlumat olub. Eyni zamanda, Ermənistanın baş naziri bu fürsətdən istifadə edərək mayın 9-da Moskvada keçirilən bayram tədbirlərində iştirakını təsdiqləyib. Bundan əvvəl Ermənistan və Rusiyanın xarici siyasət idarələrinin rəhbərləri - Ararat Mirzoyan və Sergey Lavrov arasında iki telefon əlaqəsi olub. Hər iki ölkənin Xarici İşlər nazirliklərinin mətbuat xidmətlərinin məlumatına görə, nazirlər ikitərəfli, regional və qlobal məsələləri müzakirə edərək, Rusiya tərəfindən müsbət qiymətləndirilən İrəvan və Bakı arasında sülh müqaviləsinin mətninin razılaşdırılmasında irəliləyişlərə xüsusi diqqət yetiriblər. Bu diplomatik təmaslara reaksiya verən Ermənistan parlamentinin sədri Alen Simonyan Moskva ilə dialoqun intensivləşməsini ümumilikdə müsbət qiymətləndirib və qeyd edib ki, “daimi gərginlik” effektiv diplomatik strategiya ola bilməz. Bununla belə, o, Ermənistan hökumətinin Rusiya ilə təmasları gücləndirmək üçün göstəriş verdiyi barədə iddiaları təkzib edib. “Ermənistan Respublikasının Avropa İttifaqına qoşulması prosesinin başlanması haqqında” qanun layihəsi fonunda İrəvanla Moskva arasında təmasların intensivləşməsi konteksti böyük maraq doğurur. Martın 26-da Ermənistan parlamenti tərəfindən qəbul edilən sənəd Avropayönlü qüvvələr tərəfindən hazırlanıb və parlamentə təqdim olunana qədər 52 mindən çox vətəndaş imzası toplanıb. Ermənistan hakimiyyəti onun qəbulunu Paşinyan hökumətinin “balanslaşdırılmış” xarici siyasət konsepsiyasının praktiki həyata keçirilməsi kimi qiymətləndirir. Bununla belə, Moskva başqa cür düşünür və qanun layihəsini Ermənistanın xarici siyasət vektorunun Rusiyadan Qərbə doğru dəyişməsi ehtimalı, İrəvanın Moskvanın rəhbərlik etdiyi strukturlardan, o cümlədən Avrasiya İqtisadi İttifaqından (Aİİ) çıxa biləcəyinə işarə kimi qəbul edir . Rusiya baş nazirinin müavini Aleksey Overçuk bəyan edib ki, Ermənistan Aİİ və Aİ arasında seçim etmək məcburiyyətində qalacaq, çünki hər iki təşkilat oxşar iqtisadi modellər təklif edir. Ermənistan parlamentində qəbul edilən mübahisəli qanun layihəsini müxalifət, o cümlədən deklarativ xarakter daşıdığı üçün sərt tənqid olunur. “Bu qanunvericilik təşəbbüsü mahiyyətcə yalnız niyyət bəyannaməsidir və tam hüquqlu qanun deyil, çünki o, konkret öhdəlikləri və icra mexanizmlərini ehtiva etmir”, - “Hayastan” müxalifət fraksiyasının katibi Artsvik Minasyan bildirib. Müxalifət siyasətçi əmindir ki, Avropa standartlarına yaxınlaşmaq üçün qanunvericilik aktları şəklində səs-küylü bəyanatlar deyil, Ermənistan və Aİ arasında artıq mövcud olan Hərtərəfli və Genişləndirilmiş Tərəfdaşlıq Sazişi (CEPA) çərçivəsində ardıcıl addımlar lazımdır. Minasyanın fikrincə, geosiyasi gərginlik şəraitində belə bir qərarın qəbul edilməsi nəinki ölkəyə real fayda gətirmir, həm də beynəlxalq aləmdə əlavə münaqişələrin yaranması riski yaradır”.
Baş verənlərə Rusiya, onun nəzarətində olan erməni oliqarxlar sərt reaksiya sərgiləyir. “Taşir” Şirkətlər Qrupunun prezidenti və Erməni İş Adamları Assosiasiyasının sədri Samvel Karapetyan bildirir: “Ermənistanın Aİİ-yə üzv olması ölkə iqtisadiyyatının sabitliyi və inkişafında əsas rol oynayır”. Onun sözlərinə görə, 2024-cü ildə Ermənistanın AİB ölkələri ilə ticarət dövriyyəsi artaraq, 12,7 milyard dollara çatıb: “Eyni dövrdə Avropa İttifaqı ilə ticarət dövriyyəsi 14% azalıb və 2 milyard dollar təşkil edib”. “Past” nəşri yazır ki, obyektiv olaraq, Aİ və Aİİ-yə eyni vaxtda qoşulmaq mümkün deyil, çünki bu ittifaqlar müxtəlif gömrük və tarif tənzimləmələrinə malikdir. Bu mövzuya müraciət edən “Respublika Meydanı” “Telegram” kanalı hesab edir ki, Rusiya Ermənistan hakimiyyətinə sərt mesaj verir: Aİİ-dən, yəni Rusiyanın hərbi-siyasi və iqtisadi zonasından çıxmamaq, Rusiyanın inteqrasiya formatları çərçivəsində əlaqələrin dərinləşməsinə davam etmək: ““Moskvanın mesajları həm Rusiyada yaşayan, həm də Ermənistanda ciddi iqtisadi təsir rıçaqları olan erməni iş adamları vasitəsilə, eləcə də diplomatik müstəvidə ötürülür”. Rusiyalı politoloq Stanislav Tarasov bu xüsusda bildirir: “Hələlik Rusiya yumşaq davranır, Ermənistanla Avrasiya İqtisadi İttifaqı arasında ticarət dövriyyəsi ilə bağlı məlumatlara istinad edərək Nikol Paşinyanı inandırmağa çalışır ki, belə bir addım yanlışdır və Aİ Ermənistana Rusiyanın verə biləcəyini vermək iqtidarında deyil. Amma bu cür şifahi diplomatiyanın resursu artıq tükənmək üzrədir. Sərt qərarlar qəbul etmək və Ermənistanın bu məsələdə mövqeyini geosiyasi xəyanət kimi qələmə vermək vaxtı yaxınlaşır. İrəvan açıq şəkildə regiondakı vəziyyəti başqa bir qarşıdurmaya aparır, lakin artıq dar regional deyil, geniş Qərb-Şərq kontekstində və NATO-nun hərbi strukturlarını regiona cəlb etmək niyyətindədir. İndi münaqişənin tərəfləri Bakı və İrəvan deyil, dolayısı ilə Moskva və Brüssel ola bilər. Ona görə də Moskva bunları nəzərə almağa başlayıb”. Tarasov İrəvanın KTMT-nin maliyyələşdirmə sənədini imzalamaqdan imtina etməsini təsadüfi hesab etməyib: “Ermənistan bundan sonra hansı istiqamətə gedəcəyinə qərar vermir. Regional ticarət dəhlizlərinə daxil deyil; bütün qonşu ölkələr üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizi Ermənistandan yan keçir. Bu o deməkdir ki, Ermənistanın seçim dairəsi sürətlə daralır və regionda onsuz da təlatümlü olan vəziyyəti pozmağa qadir olan geosiyasi sunami güc toplayır”. Ermənistanın “Past” nəşri yazır ki, Rusiyadan başqa, Avropa da Paşinyanın siyasətindən narazılq etməyə başlayıb. Nəşr qeyd edib ki, daha əvvəl Avropa diplomatiyasının rəhbəri Kaya Kallas Rusiyada keçirilən tədbirlərdə iştirakın xoş qarşılanmadığı barədə xəbərdarlıq etsə də, məlumata görə, Ermənistan hakimiyyəti heç bir riskə getməmək və istənilən halda Nikol Paşinyan səviyyəsində Böyük Qələbə tədbirlərində iştirak etmək qərarına gəlib: “Üstəlik, Kallasın absurd xəbərdarlığından sonra Avropa Komissiyasının Moskvada keçirilən Qələbə Paradında iştirak etdiklərinə görə dövlət və hökumət başçılarını cəzalandırmağın onun səlahiyyətinə aid olmadığını bildirməsi diqqət çəkir. Bu barədə Slovakiyanın baş naziri Robert Fitsonun qərarından sonra açıqlama verilib. Slovakiyanın baş naziri Moskvada keçiriləcək paradda iştirak edəcəyini açıqlayıb.
Üstəlik, bu fonda Rusiya mətbuatında Ermənistan və Azərbaycan liderlərinin mayın 9-da Moskvada sülh müqaviləsi imzalaya biləcəyi ilə bağlı müəyyən məlumatların yer alması diqqət çəkir. “RİA Novosti” agentliyinə müsahibəsində millətlərarası münaqişələr üzrə ekspert Yevgeni Mixaylov belə bir fikir söyləyib. Burada çəkən məqam odur ki, belə bir məlumat Rusiyanın aparıcı dövlət mediasında yer alır. Əslində, Rusiya bu bəyanatı ilə yenidən Qərbə əlcək ataraq, Cənubi Qafqazda təsirini artırmağa çalışır. Tərəflərin Moskvada hansısa sənədin imzalanmasına razılıq verib-verməyəcəyini söyləmək hələ tezdir, lakin Paşinyanın Moskvada belə bir saziş imzalaması Avropada onun ikinci anti-Qərb addımı kimi qiymətləndirilə bilər”.
Nahid SALAYEV
