Amerikasız Bakı-İrəvan birbaşa təmaslarının yeni mərhələsi açıldı...
Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramovun və Ararat Mirzoyanın Antalya Diplomatik Forumu çərçivəsində görüşü mediada, ekspert dairələrində geniş mazakirə predmetidir.
Qeyd edək ki, bu, sülh sazişi mətninin razılaşdırılmasından sonra iki ölkə nazirləri arasında ilk təmasdır. Xarici işlər nazirləri isə sonuncu dəfə ötən ilin sentyabrında BMT Baş Assambleyasının Nyu Yorkda keçirilən 79-cu sessiyası çərçivəsində ABŞ-ın həmin vaxt dövlət katibi olan Antoni Blinkenin təşəbbüsü ilə görüşüb. Dekabrda ATƏT-ə üzv ölkələrin XİN rəhbərlərinin Malta toplantısında Vaşinqton yeni görüş təşkil etmək istəsə də, Bayden administrasiyasının Ermənistan yönümlü siyasəti təmasın qurulmasına mane oldu.
İndi yeni təmaslar sülh ümidini artırır. Amma Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməsi Bakının əsas tələbidir və onsuz sülh müqaviləsi imzalanmayacaq. Baş verənləri şərh edən Rusiyanın “Nezavisimaya qazeta” mətbu orqanı yazır: “Ermənistan və Azərbaycan arasında kimin həqiqətən Cənubi Qafqaza sülh gətirmək istəməsi ilə bağlı virtual mübahisə var. Bakıda bəyan edirlər ki, Qarabağ problemi olmasaydı, İrəvanla çoxdan dost olardılar, bu Tiflislə münasibətlərdən pis olmazdı. Öz növbəsində erməni tərəfi israr edir ki, Azərbaycan tərəfi sülh müqaviləsinin imzalanmasını süni şəkildə gecikdirir. Amma Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bildirib ki, Bakı Ermənistanla etimadın yaradılması istiqamətində addımlar atmağa hazırdır. O, bu barədə Azərbaycan Diplomatik Akademiyasında keçirilən “Yeni dünya düzəninə doğru” beynəlxalq forumda çıxışı zamanı deyib. Əliyevin fikrincə, bu, əvvəllər də baş verə bilərdi, lakin azərbaycanlıların əziyyətinə səbəb olan Qarabağ probleminin həll olunmaması dialoqa mane olub. Əliyev hesab edir ki, bu olmasaydı, İrəvanla Bakı arasındakı münasibətlər indi Bakı ilə Tiflis arasındakı münasibətlər kimi ola bilərdi. Əslində, Əliyevin fikrincə, Ermənistan özünü Azərbaycanın enerji resursları və nəqliyyat marşrutları üçün mühüm tranzit ölkəyə çevrilmək imkanından məhrum edib. Eyni zamanda Əliyev etiraf edib ki, o, iki ölkənin dərhal necə dostluq münasibətləri qura biləcəyini indi təsəvvür edə bilməz. Xüsusən də hər hansı iqtisadi inteqrasiyadan danışmaq tezdir: "Lakin biz etimadın yaradılması istiqamətində kiçik addımlar atmağa hazırıq". Eyni zamanda, onun fikrincə, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin fəal inkişafı “hərbi baxımdan tamamilə başa düşüləndir”. Digər məsələlərlə yanaşı, o, bunu Ermənistanın müdafiə qabiliyyətini gücləndirməyə çalışması ilə əsaslandırıb: "Biz ərazi bütövlüyümüzü, suverenliyimizi bərpa etdik, separatizmə son qoyduq və sərhədlərimizi nəzarətə götürdük. Bizim üçün isə bu sual bağlıdır. Amma bu o demək deyil ki, biz potensial təhlükələrə və potensial təhlükələrə sadəcə etinasızlıq göstərəcəyik". Azərbaycan dövlət başçısının mövqeyini Türkiyə prezidentinin baş müşaviri Çağrı Erhan da dəstəkləyib. “Ermənistan anlamalıdır ki, Cənubi Qafqaz enerji və ticarət yollarının keçdiyi mühüm regiondur”, - deyə Erhan bildirib. Eyni zamanda o qeyd edib ki, İrəvan öz konstitusiyasını dəyişmədən Bakı ilə sülh müqaviləsi imzalaya bilməyəcək, çünki orada Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsinə işarə var.
Bu arada, Ermənistan və İran silahlı qüvvələri aprelin 9-dan 10-dək sərhəddə birgə təlimlər keçirib. İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun Quru Qoşunları komandanının müavini Vəliollah Mani bildirib ki, manevrlər Cənubi Qafqazda “davamlı sülhə uyğun” həyata keçirilib. Bundan əlavə, Aİ-nin Monitorinq Missiyası Ermənistan-Azərbaycan sərhədində gecə patrullarının sayını artırıb. “Müşahidəçilərimiz gecə-gündüz daimi mövcudluğu təmin etməklə gecə-gündüz əlaqə saxlayırlar”, - missiyanın mətbuat xidməti qeyd edib. Qərar Ermənistan-Azərbaycan sərhədində atışmalarla bağlı xəbərlərin artması fonunda qəbul edilib. Maraqlıdır ki, Bakı və İrəvan sülh müqaviləsinin mətni üzərində razılığa gəldiklərini bəyan etdikdən dərhal sonra vəziyyət gərginləşib. Eyni zamanda, Ermənistan Xarici Kəşfiyyat Xidməti Azərbaycan hərbçilərinin sərhəddə toplanması ilə bağlı məlumatı şərh etməkdən imtina edib. "Məlumatlar məxfidir. Ona görə də bizim onları sizə təqdim etmək hüququmuz yoxdur", - departamentin rəhbəri Kristine Qriqoryan bildirib.
Öz növbəsində Ermənistan parlamentinin vitse-spikeri Akop Arşakyan Daşkənddə Parlamentlərarası İttifaqın 150-ci Assambleyası çərçivəsində ATƏT Parlament Assambleyasının prezidenti Pia Kauma ilə görüşüb. O, ona bildirib ki, sülh sazişinin mətni üzrə danışıqların yekunlaşmasına baxmayaraq, Azərbaycan ATƏT-in Minsk qrupunun buraxılması və fəaliyyətinin dayandırılması da daxil olmaqla əlavə ilkin şərtlər irəli sürür, həmçinin onun imzalanmasını ləngitmək üçün süni səbəblər axtarır. Kauma regionda sülhün bərqərar olması üçün Cənubi Qafqaza səfər edəcəyinə söz verib. Politoloq İlqar Vəlizadə Bakı tərəfindən dialoqun qurulması və qarşılıqlı addımların mümkünlüyünə inanır. Amma bunun üçün İrəvan ilk növbədə Azərbaycanın sülh müqaviləsi imzalamaq şərtlərini yerinə yetirməlidir. Bundan sonra ölkələr arasında diplomatik əlaqələr qurulacaq və Azərbaycan hakimiyyəti qonşularına qarşı yeni addımlar ata biləcək. "İndiki mərhələdə Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin Azərbaycan-Gürcüstan münasibətləri kimi necə ola biləcəyini təsəvvür etmək çətindir. Bununla belə, ermənilər Azərbaycan və İran arasındakı əlaqələri rəhbər götürə bilərlər. Bizim siyasətdə hələ də mübahisəli məsələlər var, amma bütövlükdə iqtisadiyyatda biz qarşılıqlı anlaşma əldə edə bilmişik".
Tahir TAĞIYEV
