Türk Dövlətləri Təşkilatı “Yeni düzən” prosesində gecikə bilər...
Mətin Məmmədli: “Qarşıdakı perspektivdə TDT-yə daxil olan dövlətlər bu məsələyə Azərbaycanın yanaşdığı kimi yanaşacaq, bu strategiyanın mahiyyətini dərk edəcələr”
Prezident İlham Əliyev aprelin 9-da ADA Universitetində keçirilən "Yeni dünya nizamına doğru" mövzusunda beynəlxalq forumda Türk Dövlətləri Təşkilatının yeni strategiyasını da bəyan etdi.
Prezident Əliyev vurğulayıb: “Təşkilat etnik köklərə əsaslanır. Bir çox təşkilatları tanıyırıq. Onlarla müqayisə etmək istəmirəm. Lakin Türk Dövlətləri Təşkilatının unikallığı onun etnik mənşəyə, ümumi köklərə, ənənələrə, ümumi dəyərlərə əsaslanmasıdır. Biz həmin dəyərlərlə bölüşürük. Yenə də müqayisə etməmək çətindir. Üzrlü hesab edin, lakin bunu edəcəyəm. Əgər Avropa İttifaqına baxsanız, tamamilə fərqli dəyərləri olan ölkələri görəcəksiniz. Həmin ölkələrin xalqları bir-birindən tam şəkildə fərqlənir. Əgər Cənubu və Şimalı götürsək və bəzi ölkələrdə siyasi hadisələrə baxsaq görərik ki, onlar bir-birindən tam fərqlənir. Hazırda biz Avropa İttifaqında dəyərlər, mədəniyyət, ənənələr, miqrantlar, tariflər və sairə məsələlərdə xeyli narazılıqlar görürük. Belə bir hal Türk Dövlətləri Təşkilatında varmı? Yox. Bizdə yoxdur. Bu, bizi unikal edir. Bəs onda nə çatışmır? Bizim güclü beynəlxalq fəaliyyətimiz. Bu kifayət deyil və biz daha çox çıxış etməli, daha fəal olmalı və qlobal məsələlərdə öz sözümüzü deməliyik. Bu halda yenə də coğrafiya, əhali nəzərə alınmalıdır...”
Prezident ADA Universitetində çıxışında Türk Dövlətləri Təşkilatının yeni strategiyasını elan etdi və bildirdi ki, bu təşkilat yubanmalı deyil, qlobal oyunçu olmağa tələsməlidir, qlobal miqyasda öz sözünü deməlidir.
Türk Dövlətləri Təşkilatında bunun üçün nə edilməlidir? Ona üzv ölkələrin hamısı bu strategiyanı lazımı qaydada anlayırmı? Bu strategiyanı hamı eyni səviyyədə qavrayırmı, ona uyğun hərəkət edirmi?
“Bəzi türk dövlətlərində fərqli yanaşmalar da var, bəzən ortaya fərqli mövqe də çıxır”
Beynəlxalq Münasibətlərin Təhlili Mərkəzinin eksperti, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru Mətin Məmmədli "Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, Prezident ADA Universitetində keçirilən beynəlxalq forumda bir çox vacib məsələlərə toxundu və bu vacib məsələlərdən də biri türk dünyasının gələcəyi, Türk Dövlətləri Təşkilatı (TDT) ilə bağlı məsələ idi. “Həmin çıxışında Azərbaycan Prezidenti qeyd etdi ki, ilk Türk Dövlətləri Təşkilatı dünya düzənində qlobal bir oyunçuya çevrilməlidir. Onu da qeyd etmək istərdim ki, dövlətimizin xarici siyasətində türk dünyası, Türk Dövlətləri Təşkilatı prioritet məsələ kimi qəbul olunub. Xatırlayırsınızsa, ötən il Prezident seçkilərindən sonra keçirilən inauqurasiya mərasimində cənab Prezident bəyan etdi ki, xarici siyasətimizin prioritet istiqamətləri türk dövlətləridir, Türk Dövlətləri Təşkilatıdır. İki gün əvvəl keçirilən beynəlxalq forumda da Prezident bunu xatırlatdı və qeyd etdi ki, Türk Dövlətləri Təşkilatının bir gücə çevrilməsi üçün ciddi əsaslar da var. Soy-kök birliyi, ortaq dəyərlər və sair. Hesab edirəm ki, həqiqətən də Türk Dövlətləri Təşkilatının yeni dünya düzənində bir gücə çevrilməsinin çox ciddi əsasları var. Prezidentin də qeyd etdiyi kimi, ilk növbədə eyni etnik, soy-kök birliyi, ortaq dəyərlər, tarix, mənəvi yaxınlıq, eyni zamanda da geosiyasi və strateji maraqlar bu ölkələri bir yerdə olmağa təşviq edir və sair”.
M.Məmmədlinin sözlərinə görə, son illərdə, əlbəttə, Türk Dövlətləri Təşkilatında inteqrasiya prosesləri xeyli güclənib: “Artıq əminliklə qeyd etmək olar ki, əvvəlki illərdən fərqli olaraq son illər bu təşkilatın daxilində inteqrasiya prosesi yeni bir mərhələyə daxil olub. Amma təbii ki, bu inteqrasiya mərhələsi də arzuladığımız səviyyədə deyil. Düşünürəm ki, türk dövlətləri ilk növbədə mövcud beynəlxalq konyunkturanı, mövcud geosiyasi reallıqları nəzərə alaraq həm də inteqrasiya proseslərinə ciddi dəstək verməlidir. Azərbaycan dövləti bu reallığı, dünyada və regionda baş verən prosesləri aydın dərk edir, türk dövlətlərinin bir yerdə olması zərurətini anlayır, həm də o dövlətlərə təklif edir ki, Azərbaycan kimi onlar da inteqrasiya proseslərinə ciddi töhfə versinlər, bu məsələyə strateji məsələ kimi yanaşsınlar.
Təbiidir ki, bəzi türk dövlətlərində fərqli yanaşmalar da var, bəzən ortaya fərqli mövqe də çıxır. Halbuki, biz bu mövqeləri inteqrasiya prosesinə töhfə verən mövqe və yanaşma kimi qəbul etmirik. Ancaq bu da reallıqdır. Prezident həm də türk ölkələrinə xatırladır ki, biz birlikdə hərəkət etməliyik, türk dünyasını, TDT-nı böyük bir güc mərkəzinə çevirməliyik. Yəni bütövlükdə bu həm türk dünyasının maraqlarına uyğundur, eyni zamanda həmin dövlətlərin də geosiyasi maraqları onu tələb edir. Ən azı ümidliyik. Son illərdə təşkilatın daxilində inteqrasiya ilə bağlı bir yol keçilib. Həm də nəzərə alınmalıdır ki, TDT-nin güc mərkəzinə çevrilməsi üçün ciddi potensialı, resurları var, hərbi, siyasi, iqtisadi gücü, təbii sərvətləri mövcuddur. Türk dövlətləri həmçinin dünyanın vacib regionlarında yerləşir. Bütün bunları nəzərə alıb ümid edirəm ki, qarşısındakı perspektivdə TDT-yə daxil olan dövlətlər bu məsələyə Azərbaycanın yanaşdığı kimi yanaşacaq, bu strategiyanın mahiyyətini dərk edəcələr. Onlar da bu proseslərə ciddi töhfə verəcəklər”-deyə M.Məmmədli bildirdi.
İradə SARIYEVA
