ABŞ və İsrail İranda bu yerləri vuracaq - Tehran qonşu ölkələrdən başladı...
İranın ali dini lideri Əli Xamneyi ABŞ prezidenti Donald Trampın mümkün zərbə ilə bağlı açıqlamaları fonunda ölkə ordusunu yüksək hazırlıq vəziyyətinə gətirib. Bu barədə “Reuters” agentliyi yüksək rütbəli İran rəsmisinə istinadən məlumat yayıb.
Agentliyin mənbəsinin sözlərinə görə, İran İraq, Küveyt, BƏƏ, Qətər, Türkiyə və Bəhreynə mesajlar göndərib ki, ABŞ-ın İrana hücumuna hər cür dəstək, o cümlədən onların hava məkanından və ya ərazisindən ABŞ hərbçiləri tərəfindən istifadə edilməsi düşmənçilik hərəkəti kimi qiymətləndiriləcək. İranın mesajında deyilir ki, bu halda ABŞ-a kömək edən ölkələ ciddi nəticələrlə üzləşəcəklər.
“Reuters” xatırladır ki, Əli Xamneyi Trampın İranın nüvə proqramı ilə bağlı birbaşa danışıqlar təklifini rədd edib. Bununla belə, agentliyin mənbəsinin sözlərinə görə, Tehran Omanın vasitəçi kimi çıxış etməli olduğu dolayı danışıqların tərəfdarıdır. Qeyd edək ki, martın əvvəlində Tramp İranın ali rəhbərinə məktub göndərərək nüvə proqramı ilə bağlı Tehranla razılığa gəlməyə üstünlük verəcəyini bildirmişdi. İran cavab məktubunda birbaşa danışıqlardan imtina edib, lakin üçüncü ölkələrin vasitəçiliyi ilə danışıqlara hazır olduğunu bildirib. Öz növbəsində, Tramp “NBC News” telekanalına müsahibəsində ABŞ və İran razılığa gəlməyəcəyi təqdirdə qarşı tərəfi “görünməmiş bombardmanlarla” hədələyib. İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçı növbəti dəfə bu fonda qeyd edib ki, ABŞ ilə birbaşa danışıqların mənası yoxdur: “Daim güc tətbiq etməklə hədələyən və özünün müxtəlif rəsmi şəxsləri ilə ziddiyyətli mövqelər ifadə edən tərəflə birbaşa danışıqların mənası yoxdur. Amma biz İrana qarşı sərt sanksiyaların ləğvi müqabilində etimad yaratmaq məntiqinə əsaslanaraq, nüvə proqramımız və sanksiyaların ləğvi ilə bağlı danışıqları bərpa etməyə hazırıq”. İran prezidenti Məsud Pezeşkian bildirir ki, Tehran hədə-qorxusuz, bərabər şərtlərdə danışıqlar aparmaq istəyir. Aprelin əvvəlində “Daily Mail” Tramp administrasiyasına yaxın mənbələrə istinadən ABŞ və İsrailin yaxın həftələr ərzində İrana zərbə endirə biləcəyini yazıb və bildirib ki, danışıqlar aparılmasa, İran sentyabr ayına qədər yox olacaq. Daha əvvəl “Reuters” yüksək rütbəli məmura istinadən xəbər vermişdi ki, İran Rusiyanın dəstəyini təmin etməyə çalışır, lakin Moskva ilə Vaşinqton arasında dialoqu izləyərkən buna şübhə ilə yanaşır. İran hesab edir ki, ABŞ-la razılığa gəlməsi üçün iki aydan çox vaxt yoxdur. Əks halda İsrailin nüvə infrastrukturuna qarşı qabaqlayıcı zərbələr endirməsi riski var. Bu arada MAQATE xəbərdarlıq edir ki, İran uranın zənginləşdirilməsini 60%-ə qədər sürətləndirir, bu da silah səviyyəsinə yaxındır.
Tehran nüvə proqramının sırf dinc xarakter daşıdığını vurğulayır, eyni zamanda raket və müdafiə texnologiyalarının danışıqlarda müzakirə olunmayacağını bildirir. Qərb hökumətləri bildirirlər ki, heç bir mülki proqramda uranın bu qədər yüksək səviyyədə zənginləşdirilməsinə ehtiyac yoxdur və heç bir başqa ölkə bunu nüvə bombası hazırlamaqdan başqa heç bir məqsədlə etməyib. İranın aerokosmik qüvvələrinin komandanı Əmir Əli Hacızadə bildirib ki, ABŞ-ın regiondakı hərbi bazaları hər hansı hərbi əməliyyat olacağı təqdirdə hədəfə çevrilə bilər. İran həmçinin Hind okeanında Britaniya ərazisi olan Çaqos arxipelaqının Dieqo Qarsiya adasında yerləşən və hazırda Mavrikiyaya təhvil verilməkdə olan hərbi bazanı bombalamaqla hədələyib. İran əvvəllər belə imkanlara malik olduğunu iddia etməyib. ABŞ və İsrailin də İranda ilk növbədə hara zərbə endirəcəkləri bəllidir. Söhbət İranın nüvə proqramının məlum yerlərindən gedir və bunlar aşağıdakılardır: 1. Furdo dağ silsiləsinin tam mərkəzində tikilmiş emal zavodu; 2. Xundab - nüvə genişlənməsi ilə bağlı narahatlıq doğuran köhnəlmiş tədqiqat reaktoru; 3. Natanz - iki zənginləşdirmə zavodundan ibarət kompleksdir, onlardan biri çox böyük və yeraltıdır; 4. İsfahan - müxtəlif fəaliyyətlərlə məşğuldur: sentrifuqa komponentlərinin istehsalından tutmuş uranın zənginləşdirilməsi üçün hazırlanmasına qədər burada fəaliyyət həyata keçirilir; 5. Buşəhr - İranın Rusiya yanacağı ilə işləyən yeganə atom elektrik stansiyasıdır və burada uran istifadə edildikdən sonra Rusiyaya qaytarılır. Mövcud durumda Tehran İsrail ya ABŞ-ın hücumuna hazır olduğunu göstərmək üçün istifadə edə biləcəyi raketlərin saxlandığı daha bir gizli yeraltı bunker kompleksini nümayiş etdirib. Belə bazalar ballistik və qanadlı raketlərin, eləcə də digər strateji silahların - pilotsuz uçan aparatların və hava hücumundan müdafiə sistemlərinin saxlanması, buraxılışına hazırlanması və buraxılması üçün istifadə olunur. İran öz imkanlarını nümayiş etdirməklə İsrail və ABŞ-ı daha da gərginləşməkdən çəkindirməyə çalışır. İrandan İsrailə İraq, Suriya və İordaniya üzərindən ən qısa yol min kilometrə yaxındır. İsrail raketlərin 99%-nin 2024-cü ilin aprelində ələ keçirildiyini bildirib. Oktyabrda baş verən ikinci hücum isə ciddi ziyana səbəb olmayıb. Bununla belə, İran raketlərinin uçuş məsafəsi və gücü ilə bağlı şübhələr var. Odur ki, onların ABŞ-ın Dieqo Qarsiya adasındakı hərbi bazasına çatmağa qadir olduqları ilə bağlı son açıqlamaları mühüm hadisə hesab etmək olar. Bu fonda artıq Yaxın Şərqdə əhəmiyyətli Amerika qüvvələri yerləşdirilib və yaxın vaxtlarda bölgəyə iki təyyarədaşıyıcısı yerləşdiriləcək.
Tahir TAĞIYEV
