Fidan nə demək istədi - Türkiyə Avropanı ABŞ-dan ayrılmağa təşviq edir?..
Əli Orucov: “Türkiyə maraqlıdır ki, Avropa ABŞ-dan kənar təhlükəsizlik sistemi qursun”
Reuters xəbər agentliyinə danışan Türkiyənin Xarici işlər naziri Hakan Fidan bildirib ki, İsrailin hücumları Suriyanın yeni hökumətinin İŞİD “terror təşkilatı” və digər təhdidlərin qarşısını almaq qabiliyyətini zəiflədir.
İsrailin Suriyadakı hərəkətlərinin gələcəkdə regional qeyri-sabitliyə yol açacağını bildirən Fidan "Əgər Suriya İsraillə müəyyən razılaşmalar əldə etmək istəyirsə, bu onların öz işidir" deyib. O, Türkiyənin Suriya, İordaniya, Livan və İraqla birlikdə İŞİD-ə qarşı regional platforma yaratmaq istədiyini bildirib.
O, həmçinin bildirib ki, ABŞ prezidenti Donald Trampın siyasət dəyişikliyi “soyuq müharibə”dən bəri ABŞ-dan çox asılı olan Avropa üçün bir fürsət ola bilər. Türkiyənin xarici işlər naziri Rusiya-Ukrayna müharibəsi və sanksiyalara da toxunub. “Rusiya və Ukrayna hələlik sülh razılaşmasından bir qədər uzaqdır”, - deyə Fidan əlavə edib. "Biz ABŞ-ın Ukrayna müharibəsini bitirmək səylərini alqışlayırıq, lakin razılığa gəlmək o qədər də asan deyil. İstənilən sülh razılaşmasını tərəflər üçün həzm etmək olduqca çətindir, lakin bu, hər halda qan-qadadan yaxşıdır"-deyə Fidan vurğulayıb.
Maraqlıdır, Fidan “soyuq müharibə”dən bəri ABŞ-dan çox asılı olan Avropa üçün bir fürsət ola bilər” deyərkən bununla nə demək istəyir?
“Çünki bu zaman mütləq Ankaraya ehtiyac yaranacaq”
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən AMİP funksioneri Əli Orucov hesab edir ki, Fidan bununla Avropanın ABŞ-dan kənar təhlükəsizlik sistemi qurmasına işarə edir: “Məsələ ondadır ki, 1945-ci ildə İkinci Dünya müharibəsi bitəndən sonra ABŞ Avropanın təhlükəsizliyini təmin etdi. “Marşal planı” hesabına müharibədə dağılmış Avropa dirçəldildi. 1949-cu ildə NATO yaradılaraq Qərbi Avropa üzərində təhlükəsizlik çətiri qurdu. 1991-ci ildə SSRİ-nin süqutundan sonra NATO-nun genişlənməsi dayanmadı. Tam əksinə, bir vaxtlar sosialist düşərgəsində təmsil olunan ölkələr NATO-nun üzvü oldu. O cümlədən 3 Baltikyanı ölkə. Ancaq məsələ ondadır ki, bütün bu illər ərzində hərbi xərclərin böyük hissəsi Birləşmiş Ştatların üzərinə düşdü. Avropa ölkələri ümumi daxili məhsulun 2 faizini belə müdafiəyə ayırmadılar. Baxmayaraq ki, ABŞ dəfələrlə NATO çərçivəsində bununla bağlı çağırışlar edib. Varlı Avropa İttifaqı ölkələri müdafiə xərclərini artırmaq əvəzinə, vəsaitləri sosial xərclərə yönəltdilər. Tramp prezident olandan sonra 80 illik təhlükəsizlik təminatını yenidən dəyişir. Açıq deyir ki, pul ayırmasanız ABŞ sizi qorumayacaq. Ukrayna müharibəsi fonunda Avropa ciddi narahatlıq içindədir. Bütün bunların fonunda, Türkiyə maraqlıdır ki, Avropa ABŞ-dan kənar təhlükəsizlik sistemi qursun. Çünki bu zaman mütləq Ankaraya ehtiyac yaranacaq. Yəni Türkiyəsiz Avropa dövlətləri güclü təhlükəsizlik çətiri qura bilməzlər. Birincisi, Türkiyənin güclü, sayca böyük və döyüşkən ordusu var. İkincisi, Türkiyə çox önəmli bir coğrafi məkanda yerləşir. Türkiyənin Avropanın təhlükəsizlik sistemində iştirakı isə qardaş ölkənin Aİ-yə üzv olmasından keçir”.
Vidadi ORDAHALLI
