Almaniya Bakı-İrəvan sülh sazişi üçün çox iş görə bilər - əgər Ştaynmayer istəsə...
“Burda Ştaynmayerin rolu ondan ibarət ola bilərdi ki...”
Almaniya Prezidenti Frank-Valter Ştaynmayer Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ilə mətbuata bəyanatında bildirib ki, Ermənistan ilə Azərbaycan arasında sülh prosesinin çox böyük əhəmiyyəti var.
Son bir il ərzində bu istiqamətdə atılan addımlar və əldə olunan irəliləyişlər münasibətilə təbriklərini ifadə edən Almaniya Prezidenti deyib: “Razılaşmanın əldə olunması ilə bağlı mühüm an yetişib. Ümid edirəm ki, bu andan istifadə olunaraq sülh müqaviləsi imzalanacaq və sizin regionda əsl davamlı sülh yaranacaq. Mən buna çox böyük ümidlər bəsləyirəm”.
Prezident Frank-Valter Ştaynmayer Almaniyanın bu prosesdə lazımi dəstəyi verməyə hazır olduğunu əlavə edib.
Doğrudan da sülh üçün yaranmış bu məqamdan, bu andan istifadə olunmalıdır. Bunu biz də bilirik. Amma bundan istifadə olunması, bu şansın, bu məqamın gerçəkləşməsi üçün Avropanın böyük iqtisadi gücü olan Almaniyanın nə kimi rolu ola bilər? Almaniya Ermənistana nə kimi təsirlər göstərə bilər? Əgər sülh üçün yaranmış məqamdan lazımınca istifadə olunmasa burda Almaniyanın məsuliyyət dərəcəsi nə qədər olacaq?
Abutalıb Səmədov: “...Ştaynmayer özünün nüfuzundan istifadə etsin və ATƏT də bu məsələyə mane olacaq dövlətləri razı salmaq üçün müəyyən cəhdlər göstərsin”
“Alyans” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, siyasi ekspert Abutalıb Səmədov "Bakı-Xəbər"ə şərhində “Almaniya prezidenti Ştaynmayer çox təcrübəli diplomatdır və bölgəni çox yaxşı bilir. Xarici işlər naziri qismində, ATƏT-in nümayəndəsi kimi dəfələrlə Azərbaycanda olub. Eyni zamanda Ukraynadakı prosesləri də həm izləyib, həm də hadisələrin içində olub, hətta o dövrdə “Ştaynmayer formulu” deyilən bir təklif də ortaya çıxmışdı. Yəni həm Cənubi Qafqazda gedən prosesləri, həm Rusiya ilə Ukrayna arasında gedən prosesləri dərindən bilən bir diplomatdır və sülhün necə çətinliklə başa gəldiyinin də şahididir. Artıq sülh sazişinin bütün bəndləri razılaşdırılıb və bu bəndlər Ermənistanın israr etdiyi gərəksiz məsələlərdən imtina etməsi nəticəsidə razılaşdırıla bilib. Yəni Azərbaycan-Ermənistan sülh sazişi bir tərəfdən Ermənistanın israr etdiyi gərəksiz tələblərdən imtina etməsi, digər tərəfdən Azərbaycanın ədalətli tələblərini Ermənistanın qəbul etməsi nəticəsində tamamilə razılaşdırıldı. Əgər sülh danışıqlarının əvvəlində Ermənistan sülh sazişi ilə bağlı Minsk qrupunun prosesə qoşulmasını, Qarabağın statusu ilə bağlı müdəanın salınmasını tələb edirdisə sonradan Paşinyan elan etdi ki, Qarabağla bağlı müdəa olmaya bilər. Bu uzun danışıqlar prosesindən sonra mümkün oldu”-deyə bildirdi.
A.Səmədovun sözlərinə görə, tədricən Minsk qrupunun prosesə cəlb olunmasının da gərəksiz tələb olduğunu Paşinyan anladı və bundan da imtina etdi. A.Səmədov qeyd etdi ki, sonrakı dövrdə Qarabağdan köçüb getmiş ermənilərin hüquq və təhlükəsizliyinin beynəlxalq mexanizmlər vasitəsilə müzakirəsi və təmin olunması tələbi ortaya çıxdı və bir müddətdən sonra Paşinyan bundan da imtina etdi. “Ən son qəbul olunan iki müdəa da uzun danışıqlar prosesindən sonra başa gəldi. Azərbaycan dəfələrlə məsələ qaldırdı ki, bir-birinə qarşı məhkəmə iddiaları olmasın, məhkəmə çəkişmələrindən imtina olunsun, Ermənistan buna da müqvimət göstərdi, amma son anda razılaşdı. Üçüncü qüvvənin sərhəddə olmaması tələbini uzun müqavimətdən sonra nəhayət Ermənistan qəbul etdi. İndi artıq saziş razılaşdırılıb və sazişin imzalanması üçün iki mühüm məsələ həll olunmalıdır. Biri Ermənistan konstitutsiyasının dəyişdirilməsi məsələsidir, digəri Minsk qrupunun ləğv olunması haqqında ATƏT-ə birgə müraciət olunması ilə bağlı məsələdir.
Ştaynmayer bu prosesi dərindən bildiyinə görə onunla danışıqlarda bu məsələlər də qaldırılıb. Konstitusiyanın preambula hissəsində müstəqillik haqqında bəyannaməyə istinad var. Müstəqillik haqqında bəyannamədə də Qarabağın Ermənistanla birləşməsi haqqında qərara istinad var. İndi bunların birini dəyişmək tələb olunur, ya bəyannamədən bu müdəa çıxarıla bilər, yaxud konstitusiyadan müstəqillik haqqında bəyannaməyə istinad çıxarıla bilər və bu məsələni aradan qaldırmaq mümkündür. Çünki əks halda belə alınır ki, Ermənistanla Qarabağ birləşib və Qarabağ Ermənistan ərazisidir. Azərbaycan da bunu qəbul etmir. Ermənistan israrla bunu qəbul etmək istəmir. Əvvəl 2026-cı ildə, indi də 2027-ci ildə yeni konstitutsiya qəbul edəcəklərini deyirlər və onu da bildirirlər ki, indi belə bir addım atılsa, bu, Azərbaycanın təzyiqi ilə baş vermiş olacaq, bunu da Ermənistan cəmiyyəti qəbul etməyəcək. Ancaq referendumsuz da bu məsələni həll etmək mümkündür, Ermənistan hakimiyyətinin siyasi iradəsi olsa bu məsələ asanlıqla həll oluna bilər. Minsk qrupu ilə bağlı artıq elan etdilər ki, biz də razıyıq, ancaq sazişin imzalanmasından sonra müraciət edək. Bu da, təbiidir ki, prosesi uzadır. Bu ilin ATƏT-in Nazirlər Şurasının növbəti iclası olmalıdır və məsələ hazırılanmalıdır, gündəliyə salınmalıdır, orda müəyyən dövlətlərin bu məsələyə daha aktiv qoşulmasına ehtiyac var ki, etiraz edən olmasın. Çünki ATƏT-də qərarlar konsensusla qəbul olunur və hər hansı dövlətin etiraz etməsi bu prosesi geri sala bilər. Burda Ştaynmayerin rolu ondan ibarət ola bilərdi ki, o, ilk növbədə Fransanı belə bir addım atmaqdan çəkindirsin. Azərbaycan Prezidentinin də bu məsələni qaldırmasının əsas səbəblərindən biri də budur ki, birinci, Ermənistan bu məsələni ləngitməsin, ikincisi, Ştaynmayer özünün nüfuzundan istifadə etsin və ATƏT də bu məsələyə mane olacaq dövlətləri razı salmaq üçün müəyyən cəhdlər göstərsin. İlk növbədə Fransa, Niderland kimi dövlətlər razı salınmalıdır. Çünki onların ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvinə etiraz edəcəyi şübhə doğurmur. Almaniyanın oynaya biləcəyi əsas rol da həm bundan, həm də Ermənistan rəhbərliyini konstitusiyadakı müəyyən müddəaları aradan qaldırmağa inandırmaqdan ibarət ola bilər. Çünki Ştaynmayer başqalarından fərqli olaraq müəyyən fikri söyləyər və onun arxasında da dura bilər. Ona görə ki, prosesi dərindən bilir. Bir başqasına müəyyən arqumentlər gətirib inandırmaq olar ki, burda belə çətinliklər var, burda problemlər, bu addımı atmaq mümkün deyil, bunu Ştaynmayerə demək heç bir nəticə verməyəcək, çünki Ştaynmayer bu prosesləri ən azı Paşinyan qədər və Mirzoyan qədər bilir. Almaniyanın da bu məsələdə əsas yardımı ola bilər. Ümid edək ki, Almaniya prezidenti təkcə Qarabağın xəritəsini verməklə və sonradan üzr istəməklə fərqlənməyəcək, eyni zamanda bu məsələnin birdəfəlik həll olunması üçün də əlindən gələni edəcək və onun göstərdiyi səylər yaxın aylarda sülh sazişini imzalamağa imkan verəcək” - deyə A.Səmədov bildirdi.
İradə SARIYEVA
