İran Azərbaycanla uzun müddətli, ya taktiki yaxınlaşmaq istəyir?...
Son beş ildə İranla Azərbaycan arasında münasibətlər bəlkə də bu iki dövlət əlaqələrləri tarixinin ən gərgin mərhələsini yaşadı. Bu əsasən Azərbaycanın süverenliyinin və ərazi bütövlüyünün bərpası ilə bağlı idi. Hamıya aydındır ki, İran qonşuluğunda güclü Azərbaycan dövlətinin olmasını istəmir. Amma indi deyəsən İranın öz işi çətinə düşüm - Amerika ilə aradındakı gərginlik rəsmi Tehranı ciddi narahat edir.
Növbəti mərhələdə İran-Azəbaycan münasibətlərinin hansı məcraya düşəcəyi, hansı istiqamətə yönələcəyi cəmiyyətdə maraq doğurur. İran Prezidentinin siyasi məsələlər üzrə müşaviri Mehdi Sənayi Azərbaycanda səfərdə oldu və onu prezident qəbul etdi. Azərbaycana İran prezidentinin səfəri də gözlənilir. İndiki şəraitdə bu iki ölkə arasındakı münasibətlər necə dəyərləndirilə bilə? Hazırda İranın Azərbaycandan gözləntiləri nədən ibarətdir? İki qonşu ölkə arasında münasibətlərin normal inkişafına nail olunması üçün İran nələri etməlidir və ya Azərbaycanın İrandan gözləntiləri nədən ibarətdir?
Əli Orucov: "İran-Amerika qarşıdurmasının təhlükəli fazaya qədəm qoyması region üçün də həyacanlı durum yaradır"
Baki-xeber.com-a açıqlamasında politoloq Əli Orucov bildirdi ki, İran-Azərbaycan münasibətləri heç vaxt hamar olmayıb və zaman-zaman Tehranın iddiaları ucbatından gərginliklər yaşanıb: "44 günlük müharibədən sonra bu gərginliklər qırılma nöqtəsinədək gəlib çatıb. Lakin hər dəfə Azərbaycan son anda həm təmkinini pozmayıb, həm dəmaraqlarını qoruya bilib. İran Ermənistanın dostu və müttəfiqidir. Hər zaman da dəstəyini ifadə edib. Lakin bununla belə Tehran rejimin Bakıya iradı İsraillə və Qərblə yaratdığı normal əlaqalərdir. Doğrudur, son dövrlər Azərbaycanla Qərb arasında müəyyən anlaşılmazlıqlar yaşanır. Qpərbin haqsız mövqe sərgilənmələrinin tez-tez şahidi oluruq. İsrailə gəlincə fərqli mənzərədir. Azərbaycanın İsraillə əlaqələrinin möhkəmləndirilməsi hər iki ölkə üçün faydalı olmaqla yanaşı, üçüncü ölkələrə yönəlməyib.
Azərbaycan ən yüksək səviyyələrdə İrana qarşı planlaşdırılan hücumların yaxud hansısa müdaxilələrin iştirakçısı olmayacağını və öz ərazisindən buna imkan verməyəcəyini dəfələrlə bəyan edib.
Həm Baş Nazir Şahin Mustafayevin, həm də prezidentin xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri və digər rəsmi şəxslərin Tehrana səfərləri və keçirilən yüksək səviyyəli görüşlərdə də Bakının İranla normal münasibətlər saxlamasında maraqlı olmasını bir daha təsdiqlədi. Təəssüflər olsun ki, İran rejimi hələ də buna adekvat cavab vermir və fürsət düşən kimi ölkəmizə qarşı dost olmayan simasını açıq biruzə verir. İran-Amerika qarşıdurmasının təhlükəli fazaya qədəm qoyması region üçün də həyacanlı durum yaradır. Xüsusən də Azərbaycan risk altına düşür. İran bəyan edib ki, cavab zərbələrini Birləşmiş Ştatların strateji əhəmiyyət kəsb edən obyektlərinə də endirəcək. Belə olan halda Sanqaçal neft terminalı və BTC neft boru xətti hədəf halına gəlir. Digər tərəfdən, İran müharibəyə cəlb edilərsə, Azərbaycan qaçqın axını ilə üzbəüz qalar ki, bu da humanitar böhrana yol açar.
Eyni zamanda, yaranacaq iqtisadi problemləri də nəzərə almaq lazımdı. Azərbaycan İranın ticarətarət tərəfdaşl olan ölkələr sıralamasında ilk yerlərdədir. Ona görə də Azərbaycan üçün İrana hər hansı hərbi müdaxilə sırf etmir və bunun verəcəyi fəsadları anlayır.
Bakının xarici siyasət kursu mehriban qonşuluq və əməkdaşlıq üzərində qurulub. İrandan da eynisini gözləyirik. İran prezidenti M. Pezeşkianın Azərbaycana gözlənilən səfəri də əsasən təhlükəsizliklə bağlı olacağı şübhə doğurmur.
Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın dünya siyasətində mövqeyinə hörmət qoyulur və səsi eşidilir. Bakının regional və beynəlxalq nüfuzundan İran gözlənilən hərbi müdaxiləni önləmək və diplomatik səyləri işə salması da xahiş oluna bilər. Hər halda fars-molla rejiminin Azərbaycana nifrətinə baxmayaraq, indiki ağır durumu onu Bakıya möhtac edib. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycan fürsətdən istifadə edib Güney Azərbaycan məsələsində ciddi nəticələr əldə edə bilər və bunu etməlidir. Təbii ki, hər bir ölkə üçün ilk növbədə onun öz milli maraqları əhəmiyyət kəsb edir. Güney Azərbaycan da müstəqil Azərbaycanın bir saylı milli marağıdır".
Dəniz NƏSİRLİ
