Tramp-Putin danışığından sonra Avropa qorxudan titrəyir - Ukrayna süfrədə yox, “menyu”dadır...
Dünya gündəminin xüsusi diqqət mərkəzində yer alan məsələlərdən biri də ABŞ prezidenti Donald Trampla Rusiya dövlət başçısı Vladimir Putin arasında son telefon danışığıdır. Gözlənildiyi kimi, əsas mövzu ikitərəfli münasibətlər və Ukraynadakı müharibənin həlli məsələləri oldu. Söhbət təxminən iki saat yarım davam edib.
Kremlin məlumatına əsasən, Putin Trampa hərbi əməliyyatlara və insan itkilərinə son qoymaq kimi nəcib məqsədə nail olmaq istəyinə görə təşəkkür edib. Münaqişənin sülh yolu ilə həllinə əsaslı sadiqliyini təsdiq edən Rusiya prezidenti amerikalı tərəfdaşları ilə hərtərəfli, davamlı və uzunmüddətli olmalı olan nizamlanmaya nail olmağın mümkün yollarını araşdırmaq üçün birgə işləməyə hazır olduğunu bəyan edib. ABŞ prezidentinin 30 günlük atəşkəs rejiminin tətbiqi təşəbbüsü kontekstində Rusiya tərəfi bütün döyüş təmas xətti boyunca mümkün atəşkəsə effektiv nəzarətin təmin edilməsi, Ukraynada məcburi səfərbərliyin dayandırılmasının zəruriliyi və Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin yenidən silahlanması ilə bağlı bir sıra mühüm məqamların nəzərə alınması ilə mümkünlüyünü bildirib. Bununla belə Putin Rusiya və Ukraynanın 30 gün müddətinə enerji obyektlərinə zərbələrdən qarşılıqlı imtina etməsi ilə bağlı Trampın ideyasını dəstəkləyib və hərbçilərə belə bir əmr verib. Ağ Ev də Putin-Tramp danışıqlarından sonra sülhə doğru ilk addımları sadalayıb: “Liderlər razılaşıblar ki, sülhə doğru hərəkət energetika və infrastruktura zərbələrin dayandırılması, Qara dənizdə dəniz atəşkəsinin, tam atəşkəsin və daimi sülhün bərqərarı üzrə texniki danışıqlarla başlayacaq”. Bu danışıqların dərhal Yaxın Şərqdə başlanacağı vurğulanıb. Tramp “Truth Social” hesabında qeyd edib: “Vladimir Putinlə söhbət çox yaxşı və məhsuldar olub. Biz tam atəşkəs və son nəticədə Rusiya ilə Ukrayna arasında bu dəhşətli müharibəyə son qoymaq istiqamətində sürətlə çalışacağıq”. Bunların fonunda Putin Ukraynada hərbi əməliyyatları dayandırmağa, o cümlədən bir aylıq atəşkəsə getməyə hazır olduğunu açıqlayaraq konkret şərtlərini irəli sürüb: “Lakin bu, uzunmüddətli sülhə gətirib çıxarmalı və böhranın ilkin səbəblərini aradan qaldırmalıdır”. Putin onu da deyib ki, atəşkəs bütün cəbhə xətti boyunca nəzarət məsələsinin həllini tələb edir: “Nəzarət və yoxlama məsələləri necə həll olunacaq? Əmrləri kim verəcək və bu əmrlərin dəyəri nə olacaq?. İki min kilometr məsafədə kimin nəyi pozduğunu kim müəyyənləşdirəcək? Bütün bunlar hər iki tərəfdən diqqətlə araşdırma tələb edən məsələlərdir”. Qeyd edək ki, Putin səlahiyyət müddəti 2024-cü ilin mayında başa çatmış Ukrayna lideri Volodimir Zelenskinin qeyri-legitimliyindən dəfələrlə danışıb. Onun sözlərinə görə, danışıqlar istənilən şəxslə aparıla bilər, lakin yekun sənəd yalnız legitim hökumətlə imzalana bilər. Xatırladaq ki, müharibə ötən il Ukraynada prezident seçkisinin keçirilməsini qeyri-mümkün edib. Ukrayna Konstitusiyası hərbi vəziyyət dövründə seçki keçirilməsini yasaqlayır. Eyni zamanda, Moskva atəşkəs dövründə Ukraynanın səfərbərlik aparmayacağına, hərbçilərə təlim keçməyəcəyinə, müttəfiqlərindən silah almayacağına dair zəmanət tələb edir. Donald Trampın Kursk vilayətində mühasirəyə alınmış ukraynalı hərbçilərin həyatlarını bağışlamaq barədə son müraciəti ilə əlaqədar Vladimir Putin təsdiq edib ki, Rusiya tərəfi humanitar mülahizələri rəhbər tutmağa hazırdır və onlar təslim olarsa, Rusiya qanunlarına və beynəlxalq hüquqa uyğun olaraq Ukrayna Silahlı Qüvvələri əsgərlərinin həyatına və onlarla layiqli rəftara zəmanət verir.
Rusiya prezidenti Donald Trampın Qara dənizdə gəmiçilik təhlükəsizliyi ilə bağlı təşəbbüsü həyata keçirmək fikrinə də konstruktiv cavab verib. Belə bir sazişin konkret təfərrüatlarının işlənib hazırlanması üçün danışıqlara başlamaq razılaşdırılıb. Vladimir Putin bildirib ki, martın 19-da Rusiya və Ukrayna tərəfləri arasında əsirlərin mübadiləsi aparılacaq - 175 nəfər üçün 175. Bundan əlavə, xoşməramlılıq əlaməti olaraq Rusiyanın tibb müəssisələrində müalicə alan 23 ağır yaralı
ukraynalı hərbçi ölkəsinə köçürüləcək. Liderlər ikitərəfli qaydada, o cümlədən ABŞ prezidentinin yuxarıda qeyd olunan təkliflərini nəzərə alaraq, Ukrayna münaqişəsinin nizamlanmasına nail olmaq üçün səyləri davam etdirmək niyyətlərini təsdiqləyiblər. Bu məqsədlə Rusiya və Amerika ekspert qrupları yaradılır. Vladimir Putin və Donald Tramp beynəlxalq gündəmdəki digər məsələlərə, o cümlədən Yaxın Şərq və Qırmızı dəniz regionunda vəziyyətə də toxunublar. Böhran bölgələrində vəziyyətin sabitləşdirilməsi, nüvə silahının yayılmaması və qlobal təhlükəsizlik məsələlərində əməkdaşlığın qurulması üçün birgə səylər göstəriləcək. Bu, öz növbəsində, Rusiya-Amerika münasibətlərinin ümumi atmosferinin yaxşılaşmasına töhfə verəcək. Dünyada təhlükəsizliyin və sabitliyin təmin edilməsində Rusiya və ABŞ-ın xüsusi məsuliyyəti fonunda ikitərəfli münasibətlərin normallaşdırılmasında qarşılıqlı maraq ifadə olunub. Bu kontekstdə ölkələrin əməkdaşlıq qura biləcəyi geniş sahələr nəzərdən keçirilib. İqtisadiyyat və enerji sektorunda qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığın inkişafı istiqamətində irəliləyən bir sıra fikirlər müzakirə olunub. Donald Tramp Vladimir Putinin ABŞ və Rusiyada rus və amerikalı oyunçular arasında xokkey matçları təşkil etmək ideyasını dəstəkləyib. Prezidentlər qaldırılan bütün məsələlərlə bağlı əlaqə saxlamaq barədə razılığa gəliblər. Ukrayna lideri Volodimir Zelenski ABŞ və Rusiya prezidentləri7 arasında söhbətdən sonra keçirilmiş mətbuat konfransında qeyd edib ki, Ukrayna enerji infrastrukturuna hücumların dayandırılması təklifini dəstəkləyəcək: “Rusiya və və Ukrayna ABŞ-nin vasitəçiliyi ilə enerji infrastrukturuna hücum etməmək barədə razılığa gələ bilərlər. Bizim tərəf bunu dəstəkləyəcək. Amma ola bilməz ki, Rusiya bizim enerji sektorumuza hücum etsin, biz isə susaq. Biz cavab verəcəyik”. O əlavə edib ki, barış istənilən halda “şərtsiz atəşkəs”lə başlayır. Zelenskinin sözlərinə görə, bundan sonra o, “xüsusən nəyi dəstəkləmək lazım olduğunu” başa düşmək üçün Rusiya ilə razılaşmalar haqqında daha çox təfərrüat əldə edə biləcək. O vurğulayıb ki, ukraynalı hərbçilər Kursk vilayətində öz missiyasını yerinə yetirməkdə davam edir və lazım olduğu qədər orada qalacaqlar. O qeyd edib ki, Ukrayna ordusunun strateji addımları Rusiya qoşunlarının irəliləməsinin qarşısını almağa yönəlib: "Ukraynalı hərbçilər oradadır və nə qədər ki, bizə bu əməliyyat lazımdır. Biz görürük ki, Putin guya bizim ordumuzu mühasirəyə almaqdan danışır, lakin bizim uşaqlar öz mövqelərində dayanaraq bunun doğru olmadığını sübut edirlər. Bunlar bizim strateji addımlarımızdır və onun yeni əraziləri ələ keçirmək cəhdlərinin qarşısını almaq üçün hər şeyi edəcəyik". Bununla yanaşı, prezident, həmçinin diqqəti Ukrayna sərhədi yaxınlığında Rusiya qoşunlarının toplanmasına və Sumi, Xarkov və Zaporojye vilayətlərinə ehtimal edilən yeni hücumlara cəlb edib. Onun sözlərinə görə, Ukrayna düşmənə öz planlarını asanlıqla həyata keçirməyə imkan verməyəcək: "Biz Kursk vilayətində qoşunların yığıldığını görürük. Onlar Sumı, Xarkov, Zaporojyeyə hücum etmək istəyirlər - biz bunu görürük. Amma biz onlara bunu asan yolla etməyə imkan verməyəcəyik". Bütün bunlar fonunda diqqət çəkən odur ki, ABŞ və Rusiya Ukrayna məsələsində Avropanı əvvəlki kimi kənarda qoyur. Həmçinin, Ukraynanın taleyi Ukraynasız həll olunur. Bu hal bir daha dünyada güc faktorunun önı çıxdığını təsdiqləyir. Bu mənada indi hər bir ölkənin bu faktı nəzərə alması artıq böyük zərurətdir. Almaniyanın “Bild” qəzeti bu fonda iddia edir ki, Tramp Putini Ukrayna ilə 30 günlük atəşkəslə razılaşmağa inandıra bilməyib. Bununla yanaşı, nəşr prezidentlərin razılaşdığı enerji infrastrukturu obyektlərində atəşin dayandırılması qərarının konkret olaraq Rusiya üçün faydalı ola biləcəyini vurğulayıb. “Bild” yazır ki, Kiyev bu yaxınlarda Rusiyanın enerji obyektlərinə uğurla hücum edib. Eyni zamanda, “Bild”in məqaləsində qeyd olunur ki, danışıqların nəticələri Avropa üçün dağıdıcı nəticələrə səbəb ola bilər. Konkret hansı nəticələrin müzakirə olunduğu açıqlanmır. Qəzetin danışıqlar fonunda dərc etdiyi məqalədə qarşıdan gələn çağırışın Avropa paytaxtlarında “narahatlıq” yaratdığı bildirilir: “Bütün Avropa bu telefon zəngindən qorxu ilə titrəyir”.
Amerikalı hərbi analitik Maykl Klark “Sky News”a deyib ki, Ukrayna Putin-Tramp danışıqlarında iştirak etmir və buna görə də “menyuda”dır: “Diplomatik dairələrdə köhnə bir deyim var: “Süfrədə deyilsənsə, menyudasan”. Və inanın, menyuda Ukrayna var”.
Nahid SALAYEV
