Yeni dünya düzənində Rusiya Azərbaycanla daha fərqli işləməli olacaq...
Qulamhüseyn Əlibəyli: “Rusiya Cənubi Qafqazdan çıxsa, bu, yeni düzənin qurulmasında çox faydalı olacaq”
Məlum olduğu kimi, Bakıda Nizami Gəncəvi Beynəlxalq Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə “Dünya düzəninin yenidən düşünülməsi: Çağırışların fürsətə çevrilməsi” mövzusunda XII Qlobal Bakı Forumu başlayıb. Forumun əsas şüarı yeni dünya düzəninin düşünülməsidir.
O da məlumdur ki, yeni dünya düzəni həm bütün dünya miqyasını əhatə edəcək, həm də ayrı-ayrı regionları. O cümlədən, Cənubi Qafqazı.
Maraqlıdır, bəs Cənubi Qafqazda yeni dünya düzəni şəraitində Rusiyanın rolu necə olmalıdır? Rusiyanın rolu necə olacaq? Rusiyanın iddiaları ambisiyaları ilə müəyyən olunacaq, yoxsa bu bölgənin özünün strateji inkişaf maraqları ilə?
“Gələcək dünya düzənində Azərbaycanın, Türkiyənin, region dövlətlərinin maraqlarının nəzərə alınması prioritet olacaq”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən sabiq millət vəkili, hüquqşünas Qulamhüseyn Əlibəyli hesab edir ki, yeni dünya düzəninin qurulması bir-iki günlük məsələ deyil: “Əslində ötən əsrin sonlarından etibarən yeni dünya düzəninin qurulması prosesi davam edir və hələ də başa çatmayıb. Yəqin hələ yaxın zamanlarda da başa çatmayacaq. Təbii, yeni dünya düzəninin qurulmasında hər bir ölkə maraqlıdır ki, onun təsir dairəsi genişlənsin. O cümlədən, Rusiyanın iddiaları var ki, həm Şərqi Avropa ölkələrinə, həm Baltikyanı ölkələrə, həm də postsovet ölkələrinə nəzarəti öz əlində saxlamış olsun. Ötən əsrin 90-cı illərindən Şərqi Avropa ölkələri Rusiyanın nəzarətindən çıxıb. Rusiya postsovet ölkələrində öz təsir dairəsini saxlamaq istəyir. Ancaq hər şey Rusiyanın istəyinə uyğun həll olunmur. ABŞ, Avropa İttifaqı, Çin, türk dövlətləri dünya düzəninin qurulmasında iştirak etmək niyyətindədir. Bunların da maraqları bir sıra yerlərdə toqquşur. Fakt odur ki, Rusiya Suriyadan vurulub çıxarılıb. Ukrayna müharibəsində Rusiya böyük resurslar itirir. Bütün bunlara baxmayaraq, Rusiya geri çəkilmək istəmir. Eyni zamanda Cənubi Qafqazdan çıxmaq istəmir. Ancaq bu o demək deyil ki, hər şey Rusiyanın istəklərinə uyğun olaraq şəkillənəcək. Şəxsən mən belə düşünmürəm. Rusiya Cənubi Qafqazdan çıxsa, bu, yeni düzənin qurulmasında çox faydalı olacaq. Ona görə ki, region çox önəmli strateji əhəmiyyətə malikdir. Mərkəzi Asiya ilə Avropa arasında körpü rolunu oynayır. Azərbaycan tam müstəqil siyasət yeridir. Ermənistan Qərbə üz tutmağa çalışır və Rusiyanı ölkədən sıxışdırıb çıxarmaq istəyir. Düzdür, buna hələ tam nail ola bilməyib, amma çalışır. Gürcüstanla Rusiyanın kəskin problemləri var. Abxaziya və Cənubi Osetiyanın işğalı, orada separatçı qurumların himayə edilməsi Gürcüstanda Rusiyaya olan nifrəti gücləndirib. Hakimiyyətdə kimin olmasından asılı olmayaraq, bu amili nəzərə alırlar. İvanişvili hakimiyyəti münasibətləri düzəltmək üçün bəzi addımlar atsa da, yaxın dövrlərdə bunun ciddi səmərə verəcəyi real görünmür. Türkiyənin Cənubi Qafqazda rolunun artması Rusiyanın tədricən bu bölgədən çıxarılacağı ehtimalını gücləndirir. Hesab edirəm ki, nə Qərb, nə də Çin maraqlı deyil Cənubi Qafqaz Rusiyanın təsir dairəsində olsun. Pekin Moskva ilə nə qədər yaxın olsa da, tranzit yollar nöqteyi-nəzərindən Cənubi Qafqazın Rusiyanın təsir dairəsində olmasını istəmir. Gələcək dünya düzənində Azərbaycanın, Türkiyənin, Cənubi Qafqaz dövlətlərinin maraqlarının nəzərə alınması prioritet olacaq. Çünki Türkdilli Dövlətlər Təşkilatı getdikcə real gücə çevrilir”.
Vidadi ORDAHALLI
