Tarixdə ilk dəfə - Əliyevin “3+3” formatı tam tərkibdə yığışa bilər...
Məlum olduğu kimi, Tehranda xarici işlər nazirlərinin iştirakı ilə “3+3” formatında (Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan, İran, Rusiya və Türkiyə) ikinci görüş keçiriləcək.
Məlumata görə, görüşdə siyasi, iqtisadi, nəqliyyat, enerji və təhlükəsizlik sahələrində regional əməkdaşlıq məsələləri müzakirə ediləcək. Görüşdə Azərbaycanla Ermənistan arasında normallaşma prosesinin müzakirə edilməsi planlaşdırılır. “3+3” formatında birinci görüş ötən il Moskvada Gürcüstanın iştirakı olmadan baş tutub.
Göründüyü kimi, birinci görüşdə Gürcüstan iştirak etməyib. Bu dəfə çox böyük ehtimal var idi ki, Gürcüstan sözügedən görüşdə iştirak edəcək. Ancaq görüş keçirilən gün Gürcüstan tərəfi bəyan etdi ki, onlar görüşə qatılmayacaq.
Ümumilikdə, “3+3” formatı Azərbaycan-Ermənistan normallaşma prosesinə real şəkildə təsir göstərə biləcəkmi?
- “Qərb maraqlı deyil ki, “3+3” formatında iki ölkə münasibətləri tənzimlənsin”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən politoloq Elşən Manafov buna bir neçə aspektdən yanaşdı: “Bu formatda əməkdaşlıq region dövlətləri arasında bölgədə dayanıqlı sülh və sabitliyin bərqərar olmasina, regional təhlükəsizlik problemlərinin birgə səylərlə və koordinasiya edilmiş şəkildə həllinə xidmət etməlidir. Bu formatda əməkdaşlığın qurulması və genişləndirilməsi ilə bağlı təklif Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə məxsusdur. Sonradan bu təklif region dövlətlərinin müzakirəsinə çıxarılıb. Gürcüstan istisna olmaqla dəstək alıb. O zaman Gürcüstan hakimiyyətində prezident və parlament arasında məlum layihəyə ferqli baxış və münasibət burada tərəflərin fərqli geosiyasi güc mərkəzləri ilə münasibətlərə verdikləri önəmdən irəli gəlib. Gürcüstan prezidenti xanım Zurabişvilinin qanunvericiliyin bununla bağlı səlahiyyət vermədiyi bir şəraitdə ölkənin xarici siyasət kursunun yönləndirilməsi ilə bağlı cəhdləri Qərbdən ona olan ismarıclarla bağlı olub. Lakin Qaribaşvilinin başçılıq etdiyi “Gürcü arzusu” iqtidar partiyası parlamentdəki qüvvələr nisbətindən çıxış edib Zurabaşviliyə impiçment məsələsini qaldırdıqda qərbçilər geri çəkildilər. Əslində Qərbin Saakaşvilini hakimiyyətdən uzaqlaşdırıldıqdan sonra Gürcüstanda revanş götürmək və ikinci qızılgül inqilabını həyata keçirmək cəhdlərinin qarşısı alındı. Ermənistandakı Paşinyan hakimiyyətinə gəlincə, onun Qərbin dəstəyi ilə hakimiyyətə gəldiyi nəzərə alınarsa, müstəqil qərar qəbul etmək iqtidarinda olmadığı birmənalıdır. Paşinyanin okeanin o tayındakı havadarları isə “3+3” formatında regional təhlükəsizlik problemlərinin həllinə fərqli mövqedən yanaşırlar. Səbəb bəllidir: bu formatda əməkdaşlıq bölgəyə 3-cü tərəfin, bölgəyə coğrafi anlamda aidiyyəti olmayan tərəfin regiondakı hadisələrə müdaxiləsinin əleyhinədir. Azərbaycanın Brüssel formatında son danışıqlara getməməsi, Fransanın danışıqlarda vasitəçi qismində iştirakıniın əleyhinə olması, Avropa İttufaqının müşahidəçi missiyasının ölkəmizə Qərbin nəzərdə tutduğu formatda gəlişinin əleyhinə olması bunların əyani göstəricisidir. Ermənistan hakimiyyəti bu formatda əməkdaşlıqla bağlı mövqelərində qeyri-səmimidir. Yəni dekonstruktiv mövqe nümayiş etdirəcəyinə şübhə yoxdur. Çünki oradakı mövcud hakimiyyət Qərbə yaxındır. Qərb də maraqlı deyil ki, “3+3” formatında iki ölkə münasibətləri tənzimlənsin”.
Vidadi ORDAHALLI
