İcma rəhbərindən şok iddia - Şuşada vaxtilə yəhudi məhəlləsi olub...
“...Bu gün mənə maraqlı məlumat verdilər ki, (tarixçi dostumuz Aron Hanukayev, çox sağ ol!) Şuşada “Yəhudi məhəlləsi” adlanan bir yer olub.
Mənə çox maraqlı gəldi, şuşalı tanışlarımdan sorğu-sual etdikdən sonra məlum oldu ki, bəli, həqiqətən də təxmini olaraq məscidin arxa tərəfində belə məhəllə olub (17-ci məhəllə) və hətta məktəbimizin sürücüsü Oqtay müəllimin uşaqlıq xatirələrinə görə, orada bir neçə yəhudi ailəsi kimi tanınan ailələr də olub.
Bu fakt Azərbaycanın Qarabağ daxil butün bölgələrində müxtəlif xalqların ta qədimdən sülh içində qardaşcasına yaşamalarının bariz nümunəsidir.
Sovet hakimiyyəti dağılan kimi yağı düşmən Şuşanı işğal etməsəydi, indi kim bilir neçə-neçə maraqlı tarixi faktlar üzə çıxardı, öyrənilərdi. Müzəffər Ali Baş Komandan cənab Prezident İlham Əliyevin əfsanəvi ifadəsi yadıma düşdü: "Əziz Şuşa, biz qayıtmışıq!".
Allah sənə rəhmət eləsin, Albert. Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin, qazilərimizə və əlbəttə ki, Şuşa fatehlərinə hədsiz minnətdarıq”.
Bu fikirlər Bakıdakı 46 saylı yəhudi məktəbinin müdiri, “Vaad le-atsala” yəhudi təşkilatının Azərbaycan filialının sədr müavini Zamir İsayevin “Facebook”dakı rəsmi hesabında yazdığı statusda əks olunub.
Şuşada vaxtilə yəhudi məhəlləsinin olması məsələsi bizim üçün də çox maraqlı göründü. Sözün düzü, bu barədə çoxlarımız, bəlkə də elə hamımız ilk dəfədir eşidirik.
Şuşada yəhidi məhəlləsi olubmu? Bunu əslən Şuşadan olan tanınmış şəxslərdən soruşduq.
- Mehman İsmayılov: “Şuşada yəhudi məhəlləsinin olması və orada nə vaxtsa yəhudilərin yaşaması barədə deyilənlər...”
Politoloq Mehman İsmayılov “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Şuşada yəhudi məhəlləsi olmayıb, burada 17 məhəllə olub və hamısında da Azərbaycan türkləri yaşayıblar. M.İsmayılovun sözlərinə görə, bunlar Seyidli, Culfalar, Quyuluq, Çuxur məhəllə, Dörd çinar, Dördlər qurdu, Hacı Yusifli, Çöl qala, Qurdlar, Saatlı, Köçərli, Mamayı, Xoca Mərcanlı, Dəmirçilər, Hamamqabağı, Merdinli və Təzə məhəllə olub. “Şuşada 17 məhəllə var idi. Amma Şuşada heç vaxt yəhudi məhəlləsi olmayıb və orada yəhudilər yaşamayıblar. Şuşa əhalisinin 90 faizi müsəlman-türk əhalisi olub. Bundan sonra isə bura köçürülən bir qism erməni olub. 20-30-cu illər arasında, ümumiyyətlə, Şuşada erməni olmayıb, onlar Şuşaya yenidən köçürülüblər. Dediyim kimi, Şuşada olan 17 məhəllənin hamısının adı sırf türk mənşəli adlardır. Pənahəli xanın vaxtında əvvəl Şuşanın aşağı 8 məhəlləsi salınıb, sonralar yuxarı məhəllələr artaraq 17 məhəllə olub. Şuşada nə yəhudilər olub, nə də yəhudilər yaşayıblar. Şuşada yəhudi məhəlləsinin olması və orada nə vaxtsa yəhudilərin yaşaması barədə deyilənlər həqiqətə uyğun olmayan informasiyadır, dezinformasiyadır. Mən belə başa düşürəm ki, bu, yəhudi lobbisi tərəfindən ortaya atılan bir məsələdir. Şuşa kökündən sırf türk şəhəridir. 17 məhəllənin hamısı da türk məhəlləsidir, Şuşada yəhudi məhəlləsi olmayıb”.
M.İsmayılov əlavə etdi ki, Şuşada qeyri-türklərə aid məhəllələr olmayıb.
- Vasif Quliyev: “Yəhudilər Şuşaya XIX əsrin əvvəllərində, Rusiyanın tərkibinə daxil olandan sonra gəliblər, onlar tacir idilər”
“Şuşa” qəzetinin redaktoru, tədqiqatçı-jurnalist, əslən Şuşadan olan və Şuşanın tarixini çox mükəmməl şəkildə qələmə alan Vasif Quliyev isə M.İsmayılovun fikrinin əksini söylədi. V.Quliyevin sözlərinə görə, Şuşada yəhudilər yaşayıb və onlar yaşayan yerə “Cuhudlar məhəlləsi” deyilib. “Şuşada yəhudilər olub. Mən bu barədə yazmışam. Yəhudilər Şuşaya XIX əsrin əvvəllərində, Rusiyanın tərkibinə daxil olandan sonra gəliblər, onlar tacir idilər. Yəhudilər yaşayan məhəllə böyük məhəllə olmayıb, kiçik məhələ olub, ora isə “Yəhudilər məhəlləsi” yox, “Cuhudlar məhəlləsi” deyiblər. Bu məhəllədə çox yox, uzaqbaşı 10 ailə yaşayıb. Onlar da həmişə ticarətlə məşğul imişlər, orada dükanları da olub. Amma məscidin arxa tərəfində yox, Üzeyir Hacıbəyovun, Süleyman Ələsgərovun, Rəşid Behbudovun (hər üçü qonşu idilər - V.Q.) evlərinin önündəki Çöl qala məhəlləsində yaşayıblar. Yəhudilər yaşayan məhəlləyə həm də Çöl qala məhəlləsi deyiblər. Çünki qalanın içində yer olmadığı üçün onlar gələndə qalanın çölündə məskunlaşıblar, ona görə də, eyni zamanda, ora Çöl qala deyiblər” - deyə V.Quliyev bildirdi.
- Səyyar Əliyev: “Eşitdiyimə görə, Şuşada yəhudilər yaşayıblar”
Digər bir şuşalı, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, görkəmli rəssam Səyyar Əliyev də bizimlə söhbətində V.Quliyevin fikirlərini təsdiqlədi: “Siz mənə bu barədə sual ünvanladınız, mən də bu məsələni araşdırdım və faktın doğru olduğunu öyrəndim. Eşitdiyimə görə, Şuşada yəhudilər yaşayıblar. Əlbəttə, vaxtilə Şuşada yəhudilərin yaşaması çox yaxşı haldır. Biz hər zaman yəhudilərdən dəstək görmüşük. Birinci Qarabağ müharibəsində Albert Aqarunovun göstərdiyi şücaəti hər zaman minnətdarlıqla xatırlayırıq. Şuşa uğrunda gedən döyüşlərdə yəhudi balası Albertin qəhrəmanlığı unudulmazdır, o, Şuşa uğrunda canını fəda edib”.
İradə SARIYEVA
