Çayçılıqda tənəzzül təbii prosesdir, ya çay idxalı - monopolistlərin süni əngəlləri...

Akif Nəsirli: “Çayçılığın inkişafı sahəsinə hökumət deyil, investorlar maraqlı olmalıdır”
Azərbaycan dünyada özünün nefti və qazı ilə bərabər, nadir kənd təsərrüfatı məhsulları, o cümlədən, çayı ilə də tanınır. Ölkəmiz bu sahədə də dayanıqlı inkişaf etməkdə, ərzaq bolluğuna töhfələr verməkdədir.
Məlumdur ki, çayçılıq və sitrusçuluq heç də hər ölkədə yaradıla bilən istehsal sahələri deyil. Bundan ötrü əlverişli subtropik təbii iqlim xüsusiyyətlərinin, münbit becərmə şəraitinin olması vacibdir. Tanrının lütfü Azərbaycan torpağını məhz bu özəlliklə də şərəfləndirib.. Ancaq son zamanlar bu sahədə inkişaf deyil, əksi müşahidə edilir. Belə ki, bu ilin yanvar-mart aylarında Azərbaycanda 2 min 458,8 ton çay istehsal edilib. Bu, əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 15,2 % azdır. Aprelin 1-nə ölkədə 47,7 ton hazır məhsul ehtiyatı olub ki, bu da 1 il əvvələ nisbətən 12,8 % azdır.
Məlumat üçün bildirək ki, “Azərbaycan Respublikasında çayçılığın inkişafına dair 2018–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı" imzalanıb. Proqramın hazırlanmasında məqsəd ölkədə quru çaya olan tələbatın əsasən yerli məhsul hesabına ödənilməsi, çay emalı müəssisələrinin xammal təminatının yaxşılaşdırılması, emal sənayesinin inkişaf etdirilməsi, çay məhsullarının ixracının artırılması və kənd əhalisinin məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün çayçılığın inkişafını stimullaşdırmaqdır.
Ekspertlər hesab edir ki, çay istehsalının azalması inhisarçı çay idxalçılarinin ölkədə bu sahəyə müxtəlif vasitələrlə təsir göstərməsi ilə bağlıdır. Necə etmək olar ki, daxili istehsala daha çox üstünlük verilsin, nəinki idxala?
“Yeni çay plantasiyalarının sayının artırılması üçün subsidiyanın məbləği artmalıdır”
Liberal İqtisadçılar Birliyinin sədri Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, vaxtilə Azərbaycanda 10-12 min ton çay istehsal olunub. Əhalinin çaya olan təlabatını yerli istehsal qarşılayırdı, idxal isə 10-15 faiz idi. İdxal çay isə əsasən Hindistanın payına düşürdü: “İdxal olunan çay yerli istehsaldan bir neçə dəfə baha olub. Ölkədə çayçılığın inkişaf etdirilməsi üçün ciddi potensial var. Hazırda il ərzində 5-6 min ton çay istehsal olunur, onun bir hissəsi də ixraca yönəldilir. Ancaq indiki şəraitdə Azərbaycanın çay istehsalı potensialı 30 min tondur, bu səviyyəyə çatmaq mümkündür. Bunun üçün qeyd edilən sahəyə ciddi investisiya yatırılmasına şərait yaradılmalıdır. Çayçılığın inkişafı sahəsinə hökumət deyil, investorlar maraqlı olmalıdır. Azərbaycan hökuməti həmin investorları bu sahəyə yönləndirməli, onlarla stimullaşdırıcı işlər görülməlidir. Yeni çay plantasiyalarının sayının artırılması üçün subsidiyanın məbləği artmalıdır. Həmçinin, subsidiyanın mexanizmi də formalaşdırılmalıdır. Hazırda subsidiyanın mexanizmi elədir ki, fermerlər ondan tam olaraq yararlana bilmir, müəyyən çətinliklər mövcuddur. Belə olarsa, yaxın illər ərzində Azərbaycanda çay istehsalını iki-üç dəfə artırmaq mümkündür. Məlumat üçün deyim ki, sovet dönəmində şimal zonası - Zaqatalada ixraca yönəldilən çay plantasiyası olub. Həmin çayın keyfiyyəti Hindistanın məşhur dağ yamaclarındakı Darcing çayının keyfiyyətindən üstün olub, bu real faktdır. Təəssüf ki, indi Zaqatalada bir çay plantasiyası belə qalmayıb. Zaqatalada da çay plantasiyalarının salınması mümkündür. Belə olarsa ölkədə çayçılıq idxaldan asılı olmaz, yerli istehsal daxili tələbatı ödəyər”.
Günel CƏLİLOVA