Azərbaycan iqtisadiyyatı üçün unudulmuş gəlir mənbəyi - kazino biznesi...
Akif Nəsirli: “Azərbaycanda kazino biznesi leqallaşarsa, bəlkə də bundan hökumət 1 milyard manat vergi qazana bilər”
Azərbaycanda kazino fəaliyyətinə icazə verilməsə də, dünyanın əksər ölkələrində kazinolar leqal fəaliyyət göstərir və əyləncənin bir növü hesab edilir. Bildiyimiz kimi, bu əyləncə növündən həmin ölkələrin büdcəsinə əhəmiyyətli dərəcədə maliyyə cəlb olunur.
Ölkəmizdə kazinoların fəaliyyətinə icazə verilməsə də, məlumatlara görə, Azərbaycandan hər il yüzlərlə insan kazinolarda əylənmək məqsədilə Gürcüstana, Rusiyaya və başqa ölkələrə gedir. Heç şübhəsiz, vətəndaşlarımızın kazinolarda əylənmək üçün başqa ölkələrə getməsi ölkədən külli miqdarda vəsaitin çıxması deməkdir.
Araşdırmalara görə, region ölkələrinin əyləncə və kazino turizmi sahəsində əldə etdiyi gəlirlər artdığı bir zamanda, Azərbaycan bu sahədə potensialından tam istifadə edə bilmir.
Bəzi ekspertlər hesab edir ki, kazinoların böyük gəlirlər gətirdiyini biz başqa ölkələrin timsalında aydın şəkildə görürük. Azərbaycandan hər il çox böyük miqdarda vəsait xarici kazinolara, xüsusən də qonşu Gürcüstanda fəaliyyət göstərən kazinolara axır. Bəzi ekspertlərə görə, Azərbaycanda da kazinoların fəaliyyətinin leqallaşdırılması nəzərdən keçirilməlidir. Bütün hallarda burda söhbət ölkəyə külli miqdarda vəsaitin gəlməsindən gedir ki, bunun da turizm iqtisadiyyatına əhəmiyyətli dərəcədə xeyri ola bilər.
İqtisadçı ekspert Xalid Kərimli mətbuata açıqlamasında “kazinolar da digər əyləncə növləri kimi qanuni fəaliyyət göstərməlidir ki, turistlər ölkəyə gəldiyi zaman bütün əyləncə növlərindən rahat istifadə edə bilsinlər”-deyib.
Bəzi ekspertlər deyir ki, iqtisadiyyata gəlir gətirməsi, xaricə pul axınının qarşısının alınması və sair baxımından kazinoların fəaliyyətinin leqallaşdırılması lazımdır.
Mətbuatda yer alan araşdırmaya görə, dünyada kazinoların sayına və məşhurluğa görə lider ölkə Birləşmiş Ştatlar sayılır. Las Vegasda 1000-dən çox qanuni kazino fəaliyyət göstərir. 2023-cü ildə ABŞ-da yalnız kommersiya kazinoları üzrə ümumi gəlir 60 milyard dolları keçib.
Kazino sahəsində ən çox gəlir əldə edən ölkələrdən biri də Çin Xalq Respublikasıdır. 2023-cü ildə kazino üçün xüsusi inzibati bölgə olan Makao kazinoları ümumilikdə 22,7 milyard ABŞ dolları məbləğində ümumi oyun gəliri (Gross Gaming Revenue - GGR) əldə edib. Makao hökuməti 2023-cü ildə qumar fəaliyyətlərindən 8,1 milyard ABŞ dolları vergi gəliri əldə edib.
Gürcüstanda kazino biznesi Cənubi Qafqaz regionunda ən inkişaf etmiş və liberallaşdırılmış sektorlardan biridir. Ölkə həm yerli, həm də xarici investorlar üçün əlverişli qanunvericilik və vergi mühiti yaratmaqla bu sahəni sürətlə inkişaf etdirib. Gürcüstanı regional kazino bazarı da adlandırmaq olar.
Gürcüstanın paytaxtı Tiflis ölkənin ən böyük və lüks kazinolarına ev sahibliyi edir. 2024-cü ildə Gürcüstanda kazino sektorunun dövriyyəsi 28 milyard ABŞ dolları olub. Bu sektor dövlət büdcəsinə yüksək vergi gəlirləri gətirir və turizmin inkişafına mühüm töhfə verir. 2024-cü ildə 20 mindən çox insan bu sahədə çalışıb, orta aylıq əməkhaqqı isə 1182 ABŞ dolları olub.
2023-cü ildə Rusiyada kazino sənayesinin ümumi gəliri təxminən 2,1 milyard avro təşkil edib. Bu, ölkəni Avropada bu sahədə ikinci ən böyük bazar edir.
2023-cü ildə Rusiyanın dörd əsas kazino zonası – Krasnaya Polyana (Soçi), Tigre de Cristal (Vladivostok), Siberian Coin (Altay) və SOBRANIE (Kalininqrad) dövlət büdcəsinə ümumilikdə 2 milyard rubl vergi ödəyib. Bu dörd kazino zonasını təxminən 1,5 milyon nəfər ziyarət edib.
Bu, mətbuatda gedən məlumatlardır.
Kazino fəaliyyəti leqallaşarsa, bu, Azərbaycana nə qədər fayda verə bilər?
“...iqtisadiyyata gəlir gətirməsi baxımdan əhəmiyyətli olardı”
Liberal İqtisadçılar Birliyinin rəhbəri Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, kazino məsələsinə münasibətdə iki yanaşma sərgilənir. “Yanaşmalardan biri ondan ibarətdir ki, bu bizim milli-mənəvi dəyərlərimizə uyğun deyil və bu səbəbdən də illər əvvəl Azərbaycanda olan kazinolar bağlandı. Amma məsələyə birtərəfli də yanaşmaq olmaz. Dünya artıq kazino fəaliyyətini qəbul edib. Dünyanın öncül ölkələrinin hamısında leqal kazinolar mövcuddur və leqal kazinolar dövlətə milyardlarla dollar vəsait gətirir. Çində, Amerikada, Avropa ölkələrində, bir sözlə bütün dünyada kazino biznesi iqtisadiyyata çox böyük gəlirlər gətirir.
Müşahidələr göstərir ki, doğrudan da Azərbaycanda kifayət qədər pulu, vəsaiti olan insanlar var və həmin insanlar, həmin Azərbaycan vətəndaşları kazino turizmindən yararlanmaqdan ötrü Avropa ölkələrinə, Rusiyaya, Türkiyəyə, uzağa getməyək, Cənubi Qafqaz ölkəsi olan Gürcüstana səfər edirlər, həmin səyahət zamanı bəlkə də 10 minlərlə, 100 minlərlə vəsait xərcləyirlər. Yəni hər kəs öz imkanlarına uyğun olaraq vəsait xərcləyir. Nəticədə ölkədən milyonlarla dollar vəsait kazino turizmi təyinatı ilə çıxır. Azərbaycanda kazino fəaliyyəti leqallaşsa hər il ölkədən çıxan milyonlarla dollar vəsait ölkə daxilində qalar. Üstəlik, Azərbaycan həm də dünya kazino ailəsinə qovuşduğu üçün ölkəmizə də kazino turizmi həvəskarlarının cəlb edilməsi nəticəsində xeyli vəsait əldə etmək olar. Bununla da kazinoların leqallaşdırılmasının müsbət cəhəti bitmir. Hazırda Azərbaycanda qeyri-leqal kazinolar da var. Həmin o qeyri-leqal kazinolar işləyir və dövlətə vergi ödəmir. Onların nə qədər qazandığı bəlli deyil. Amma məsələ burasındadır ki, özlərini qanuni cəzanın risqi altına atıb kazino qadağan olduğu halda kazino açırlarsa, qeyri-leqal fəaliyyət göstərib pul qazanırlarsa, deməli burada çox böyük pullar oynayır. Bu kazinoları vergiyə cəlb etmək zərurəti yaranır.
Azərbaycanda kazino biznesi leqallaşarsa bəlkə də bundan hökumət 1 milyard manat vergi qazana bilər. Bu baxımdan, Azərbaycanda da kazinoların leqallaşdırılması iqtisadiyyata gəlir gətirməsi baxımdan əhəmiyyətli olardı”.
A.Nəsirlinin sözlərinə görə, burda məsələyə mənəvi baxımdan yanaşma ondan ibarətdir ki, kazinoya hamı getmir, kimin pulu var o gedir, bu işə marağı olanlar gedir. “Dediyimiz kimi, onsuz da o adam o pulu xərcləyəcək. Kazino fəaliyyəti Azərbaycanda qadağan olunduğundan gedib o pulu Gürcüstanda, Rusiyada, Türkiyədə, yaxud zirzəmilərdə qeyri-leqal fəaliyyət göstərən kazinolarda xərcləyir. Bütün hallarda bundan dövlət büdcəsi itirir. Ona görə də, fikrimcə, kazinoların leqallaşdırılması aktual məsələdir. Bilirsiz, biri var ölkədə kazino turizminə maraq göstərən insanlar olmasın, biri də var buna tələbat olsun. Tələbat varsa biz onsuz da onun qarşısını ala bilmirik. Bu halda kazinolların leqallaşması lazımdır” - deyə A.Nəsirli qeyd etdi.
O hesab edir ki, onsuz da pul xərcləmək istəyən gedib başqa ölkədə xərcləyir, kazinolar leqallaşsa belələri pulunu öz ölkəmizdə xərcləyər və bundan da büdcəmiz qazanar.
Əli TURABOV
