Neftimizi 70 dollardan aşağı düşürə biləcək 2 ciddi təhlükə var...
Fikrət Yusifov: “Qiymətlərin azalması bu şəkildə davam edərsə, biz büdcəyə yenidən baxmaq məcburiyyətində qala bilərik”
Aprelin 4-də Londonun ICE birjasının ticarət məlumatlarına əsasən, "Brent" markalı neftin qiyməti 7.4 faiz düşərək bir barel üçün 64.74 dollar olub. Sonuncu dəfə "qara qızıl" 65 dollardan aşağı 2021-ci ilin avqustunda satılmışdı.
Birləşmiş Ştatlar prezidenti Donald Trampın bütün ölkələrdən idxal olunan məhsullara yeni tariflər tətbiq etməsindən sonra neftin qiyməti düşüb. ABŞ dünyanın müxtəlif ölkələri üçün 10-dan 50 faizə qədər tariflər tətbiq etmək qərarına gəlib. Bu da neftə tələbi azalda biləcəyi ilə bağlı qorxuları artırıb. Üstəlik, OPEC+ ölkələrinin neft hasilatını artırmaq qərarının da bazara mənfi təsir göstərdiyi bildirilir.
Azərbaycanın 2025-ci il dövlət büdcəsində neftin bir bareli 70 dollardan götürülüb. O da məlumdur ki, Azərbaycanda ixracın 90 faizə yaxını neft və qazın payına düşür. Maraqlıdır, əgər tendensiya belə davam edərsə və orta qiymət 70 dollardan aşağı düşərsə, bu, icmal büdcənin yerinə yetirilməsində müəyyən problemlər yarada bilərmi?
“Ona görə də biz iqtisadiyyatın neftdən asılılığını aradan qaldırmağın daha kardinal yollarını tapmalıyıq”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən sabiq maliyyə naziri, professor Fikrət Yusifov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında buna bir neçə prizmadan yanaşdı: “Dünya bazarlarında neftin qiymətlərinin kəskin azalması daha çox iqtisadiyyatı neftlə bağlı olan ölkələr üçün təhlükəlidir. Azərbaycan da bu sırada olan ölkələrdən biridir. İxracımızın ümumi həcmində neft satışından daxilolmaların xüsusi çəkisi yetərincə böyükdür. Eyni qaydada neftdən birbaşa və dolayı yolla daxilolmalar büdcə gəlirlərinin ortalama ¾-nü təşkil edir. Bu göstəricilər fonunda 2025-ci ilin dövlət büdcəsində neftin qiymətlərinin 1 barel üçün 70 dollar müəyyən edilməsi bizi narahat etməyə bilməz. Qiymətlərin azalması bu şəkildə davam edərsə və bu davamlı olarsa, o halda biz büdcəyə yenidən baxmaq məcburiyyətində qala bilərik. Əslində 2025-ci ilin büdcəsində bu təhlükəni görməmək mümkün deyildi. Keçən ilin sonlarında D.Tramp öz seçkiöncəsi çıxışlarında hakimiyyətə gələn kimi neftin qiymətlərinin kəskin ucuzlaşdırılması istiqamətində konkret addımlar atacağını dəfələrlə bəyan edib. Biz Trampın seçkilərdə qalib gəlmək şanslarının böyük olduğunu da bilirdik. Lakin bütün bunlara baxmayaraq neftin qiymətlərini yenə də büdcə təsdiq olunan dövrdə mövcud olmuş bazar qiymətləri səviyyəsində, yəni 1 barel üçün 70 dollar səviyyəsində götürdük. Yeri gəlmişkən, büdcənin Parlamentdə müzakirəsi keçirildiyi dövrdə mən mətbuat və TV çıxışlarımda dəfələrlə bu qiymətin təhlükəli olduğunu bildirmişdim. Bütün hallar üçün büdcədə neftin qiymətlərinin azalması səbəbindən yarana biləcək problemlərin çözülməsi o qədər də çətin məsələ deyil. Çətin vəziyyəti neftin qiymətlərinin uzun müddət aşağı səviyyədə qalması yarada bilər. Bu halda biz büdcədən maliyyələşən xərcləri azaltmalı və eyni zamanda manatın məzənnəsinin yumşalmasına getməliyik. Hər iki hal arzuolunan deyil. Ona görə də biz iqtisadiyyatın neftdən asılılığını aradan qaldırmağın daha kardinal yollarını tapmalıyıq. Son 20 ildə bu istiqamətdə bir çox işlər görülsə də bunlar yetərli deyil. Bu gün bizim idxalımız 20 milyard dollardan çoxdursa və bunun qarşılığında real sektordan ixracımız bizə cəmisi 3 milyard dollardan bir qədər artıq valyuta gəliri gətirə bilirsə, inanaq ki, bu çox azdır”.
Vidadi ORDAHALLI
