İran-ABŞ danışıqlarının baş tutması Nitanyahunu məyus etdi
İranın yüksək səviyyəli rəsmisi ABŞ prezidentinin nümayəndəsi Stiv Vitkoffun təqdim etdiyi ilk layihə olan İran-ABŞ danışıqlarını şərh edib. Amwaj.media saytına danışan iranlı rəsminin sözlərinə görə, Amerika İrandan nüvə proqramını ləğv etməyi tələb etmir. Həmçinin, onun sözlərinə görə, danışıqlar zamanı İranın nüvə obyektlərinə zərbə endirmək məsələsi də qaldırılmayıb. ABŞ və İran arasında danışıqların növbəti raundu şənbə günü, aprelin 19-na planlaşdırılıb. Lakin bu görüş Omanda deyil, Avropanın bir yerində baş tutacaq. Bu, Wittkoffun uçuş vaxtlarını azaltmaq istəyi ilə bağlıdır. ABŞ-da şərhçilər bu nəşrə soyuqqanlı cavab verdilər; qeyd edirik ki, hazırkı mərhələdə İran mənbələri hər ehtimala qarşı danışıqlarda Amerikanın güzəştlərini qabartmaq niyyətindədir. Jurnalistlər prezident Trampdan da danışıqlar aparan iki komanda arasındakı bu təmasları şərh etməsini istəyib və o, danışıqların “yaxşı” keçdiyini, lakin onların nəticələrini qiymətləndirmək üçün hələ tez olduğunu bildirib. “Mən bu barədə danışmağı xoşlamıram. Əvvəlcə tərəflər vasitəçilər vasitəsilə danışıqlar aparıb, lakin iki saat yarımlıq dolayı təmaslardan sonra İranın xarici işlər naziri Əraqçi və xüsusi nümayəndə Vitkoff Oman xarici işlər nazirinin iştirakı ilə bir neçə dəqiqə danışıblar. Danışıqların dörd raundu aparıldığı, Omanın xarici işlər naziri Bədr əl-Busaidi vasitəsilə mesajların mübadiləsi aparıldığı bildirilir. Qeyd edək ki, tərəflər arasında böyük uçurum olduğu üçün danışıqların başlanğıc nöqtəsi çətindir. Danışıqlardan əvvəl ABŞ rəsmisi “The Washington Post”a bildirib ki, ilk görüşün məqsədi “nəyin mümkün olduğunu və hansı sahədə irəliləyəcəyimizi dəqiqlədirmək ” olub. "Bu görüş yalnız başlanğıcdır", - deyə rəsmi bildirib. "Hər şey yaxşı olarsa, daha geniş razılaşmalara gətirib çıxaracaq texniki məsələləri müzakirə etməyə başlaya biləcəyimizə ümid edirik." Mənbə qeyd edib ki, danışıqların baş tutmaması ehtimalı yüksəkdir, xüsusən də hər bir tərəfin danışıqların çərçivəsini müəyyən etməyə çalışdığını nəzərə alsaq. “Hər iki tərəf müzakirə mövzularını genişləndirməyə çalışarsa, bu görüş asanlıqla uğursuzluğa düçar ola bilər. İran da danışıqlardan əvvəl dərin şübhələrini ifadə edib. İran və Avropa rəsmiləri Wall Street Journal-a bildiriblər ki, İran danışıqlarda ABŞ-dan sanksiyaların tez bir zamanda yumşaldılmasını, xaricdə dondurulmuş milyardlarla dollara çıxışı və İran neftini alan Çin müştərilərinə Amerikanın təzyiqinə son qoyulmasını tələb edəcək. Bunun müqabilində İranın zənginləşdirmə səviyyəsini ilkin nüvə sazişində icazə verilən səviyyəyə qaytarmağı təklif edəcəyi gözlənilir (3,67%), lakin İranın "geri çəkilməyə" və nüvə nailiyyətlərindən əl çəkməyə razı olmayacağı gözlənilir.
Bu arada İsrailin son dərəcə məyus olduğu bildirilir: Səbəb isə sadədir.Tramp niyə İranı bombalamağa tələsmir? Qeyd edək ki, Donald Tramp daha əvvəl dəfələrlə açıq şəkildə bildirdiyi İrana zərbə endirmək təhlükəsini son günlər səsləndirməyi dayandırıb. “Maariv” nəşrinin mənbələrinə görə, ABŞ-ın “İranın nüvə problemi”nin hərbi yolla həllinə ümid edən İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu Amerikanın bu addımından çox məyus olub. 2003-cü ildəki Liviya modeli kimi İranın nüvə potensialının tamamilə aradan qaldırılacağına ümid bəsləyən Netanyahu, ABŞ prezidentinin həll yolu kimi,danışıqları seçdiyini tamamilə yeni bir reallıqla qarşılaşıb. Əl-Nəşrə eksperti və Livan Universitetinin beynəlxalq əlaqələr üzrə professoru Dr.Nakoulanın fikrincə, ABŞ-ın indiki mərhələdə hərbi variantdan yayınmasının bir neçə səbəbi var. Onun nöqteyi-nəzərindən Trampı ilk növbədə Amerika tariflərinin artırılmasından sonra maliyyə bazarlarında yaranmış vəziyyət saxlayır. "İrana qarşı hər hansı bir hücum, ehtimal ki, bazarların çökməsinə səbəb olacaq və Tramp hazırda bununla maraqlanmır" deyə o izah edir. “Həmçinin hərbi müdaxilə olarsa, neftin qiyməti xeyli yüksələcək”. Ekspertin sözlərinə görə, İranla danışıqlarla bağlı açıqlamalarında “Tramp mümkün olmayan şərtlər qoymayıb”; o, bütün diqqətini Tehranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almaq tələbinə yönəldib. Doktor Nakoula onu da qeyd edib ki, Amerika prezidenti bilərəkdən adi silahlar və raketlər məsələsini qaldırmır, çünki İranın regiona təsir problemi artıq əvvəlki kimi aktual deyil.
Surxay Əliyev
