ABŞ-ın yeni planı – “Bütün Fələstini dağıtmaq”
ABŞ, İsrail və BƏƏ Qəzzalıları qəbul etmək üçün Misirə qarşı iqtisadi təzyiq kartından istifadə edir.Belə ki, Qahirə planı qəbul etməsə, həm layihə çərçivəsində ona veriləcək vəsait, həm də mövcud dəstək kəsiləcək. İndi layihədə Qərb Sahilinin sakinlərinin də adı çəkilir və onlar üçün isə İordaniya nəzərdən keçirilir. Beləliklə Fələstinlilərin həm Qəzzadan, həm də İordan çayının qərb sahilindən zorla çıxarılması üçün yeni cəhdlər edilir. Misirə isə iqtisadi təzyiq zopası göstərilir. ABŞ prezidenti Donald Tramp martın 12-də “Heç kim fələstinliləri qovmur” demişdi. Bu sözlər geniş şəkildə geriyə addım kimi səciyyələndirildi və İsraildən başqa hamı tərəfindən müsbət qarşılanmışdı. Misirin təqdim etdiyi Qəzza üçün alternativ yenidənqurma planı martın 4-də keçirilən Ərəb Zirvə toplantısında iştirakçı ölkələr tərəfindən qəbul edildi; Bunların arasında Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri (BƏƏ) də var idi. Lakin sonradan məlum olduki,sən demə Əbu-Dabi Qahirənin planını rədd etmək və Qəzzalıları Misirə sürgün etmək üçün Vaşinqtona lobbiçilik edirmiş.Təsadüfi deyil ki, Tramp ötən çərşənbə axşamı BƏƏ-nə növbəti 10 il ərzində 1,4 trilyon dollar sərmayə qoyacağını açıqlamışdı. Qətərin əl-Ərəbi əl-Cədid qəzeti bazar ertəsi yazıb ki, BƏƏ lideri Məhəmməd bin Zayed ən-Nahyan bu yaxınlarda Qahirəyə qəfil səfər edib və Ağ Ev-in mesajlarını prezident əs-Sisiyə çatdırıb. Mənbələrin bildirdiyinə görə, Qəzza əhalisinin bir hissəsinin Misirə köçürülməsi qarşılığında Qahirəyə qarşılıqlı fayda üçün son şansın verildiyi bildirilib. Belə ki,Misir bu təklifi qəbul edərsə, "milyardlarla dollar onun problemli iqtisadiyyatının damarlarına vurulacağı" vəd edilib. Mesajda Qahirə bunu rədd edərsə və öz mövqeyində israr edərsə, həyata keçirilməsi çətin, lakin heç də qeyri-mümkün olmayan Qəzza əhalisini qovmaq üçün alternativ yolların müzakirə ediləcəyi vurğulanır.
Belə ki, mənbənin sözlərinə görə, Misir bu planı qəbul etməsə, o, nəinki “damarlarına vurulacaq” pullardan məhrum olacaq, həm də Amerikanın mövcud dəstəyini və yardımını itirmək təhlükəsi ilə üzləşəcək. Hazırkı təklifə ilkin olaraq 500 mindən 700 minə qədər Fələstin vətəndaşının Qəzzadan deportasiyası daxildir. İsrail və ABŞ-ın ilk mərhələdə Misirə diqqət yetirdiyi, İordaniyanın rolunun isə sonrakı mərhələyə təxirə salındığı bildirilir. Bu yerdə ABŞ-ın planı yeni bir istiqamət alır: Tramp indiyə qədər yalnız Qəzzalıların yerdəyişməsindən danışsa da, indi görünən odur ki, Qərb Şəriyəsi də bu layihəyə daxildir. İordaniyanın rolu isə qonşusu olan Qərb Sahilində fələstinlilərin əksəriyyətini qəbul etməkdir.
ABŞ-ın Yaxın Şərq üzrə nümayəndəsi Stiv Witkoff bir neçə gün öncə Misirlə bağlı diqqətçəkən açıqlamalar verdi; O, ölkədə işsizliyin səviyyəsinin 45 faizə yüksəldiyini, iqtisadi vəziyyətin “son dərəcə çətin olduğunu”, növbəti iğtişaşların və itkilərin qarşısını almaq üçün əhəmiyyətli miqdarda beynəlxalq yardıma ehtiyac olduğunu, bunun regional sabitliyi təhdid edəcəyini və miqrasiya böhranının Avropaya doğru genişlənəcəyi haqda xəbərdarlıq etmişdi.
Misir Fəhlə Həmkarlar İttifaqının sədr müavini və parlament üzvü Məqdi əl-Bədəvi isə Vitkoffun bu bəyanatlarını fələstinlilərin Qəzzadan zorla köçürülməsinə imkan verməmək kimi uzunmüddətli mövqeyindən əl çəkməsi üçün Qahirəyə siyasi və iqtisadi təzyiq göstərmək cəhdi kimi qiymətləndirib.Belə ki, o, ölkədə işsizlik səviyyəsinin 45 faiz yox, 6,5 faiz olduğunu bəyan edib.
Prezident Sisi keçən həftə verdiyi açıqlamada Misirin Qırmızı dənizdəki qarşıdurmalar üzündən Süveyş kanalının gəlirlərini itirməsinin ölkə üçün ayda 800 milyon dollara çatdığını bildirib. Xatırladaq ki, bölgədəki gərginlik 2023-cü ilin noyabr ayından bu yana davam edir və gəmiçilik şirkətləri Yəmən əməliyyatlarından yayınmaq üçün daha çox Qırmızı dəniz əvəzinə Ümid burnu marşrutundan istifadə edir.
Öz növbəsində İsrail Təhlükəsizlik Kabineti bazar günü gecə müdafiə naziri İsrael Katsın fələstinlilərin üçüncü ölkələrə “könüllü” miqrasiyasını təşkil və təmin etmək üçün yeni departament yaratmaq təklifini təsdiqləyib.
Keçən cümə Misir İsrailin Qahirənin Qəzzanın yenidən qurulması planı çərçivəsində Sinay yarımadasında təyin olunacaq əraziyə yarım milyon fələstinlini müvəqqəti məskunlaşdırmağa hazırlaşdığına dair iddialarını "qəti şəkildə" rədd etdi. Misir Dövlət İnformasiya Agentliyi bəyan edib ki, bu iddialar “2023-cü ilin oktyabrında Qəzzaya qarşı dağıdıcı müharibənin ilk günlərindən Qahirənin qətiyyətli və prinsipial mövqeyi ilə tamamilə ziddiyyət təşkil edir və tamamiylə əsassızdır”.
Surxay Əliyev
