KÖHNƏ VERSİYA            

Bu da tarix elmimiz - 300 il əvvəlki şəxsiyyətin tərcümeyi-halı əməlli-başlı öyrənilməyib...

Image

Azərbaycan tarixində elə məsələlər var ki, uzun illərdir mübahisə predmetidir. Baxmayaraq ki, o sahələrdə onlarla dissertasiya işi müdafiə olunub, kitablar çap olunub, amma heç kəs o mübahisəyə son qoya bilməyib. 

Mübahisə acı bağırsaq kimi uzanır. Xüsusən də tarixi şəxsiyyətlərin, dövlət xadimlərinin, sərkərdələrin bir çoxunun doğum və ölüm tarixləri, onların doğulduğu yerlər barədə mübahisəli fikirlər var. 

Son günlər gündəmə Əfşarlar dövlətinin qurucusu, tariximizin qüdrətli dövlət xadimi Nadir şahın harada doğulması məsələsi gətirilib. Bütün tarixi mənbələrdə, sənədlərdə, tarixi ədəbiyyatda Nadir şahın 1688-ci ilin oktyabrın 22-də Xorasan vilayətinin Dərgəz mahalının Dəstgird kəndində köçəri maldarlıqla məşğul olan bir ailədə dünyaya gəldiyi yazılır. Amma Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Şərqşünaslıq fakültəsinin Türk filologiyası kafedrasının müdiri Rüfət Rüstəmov AMEA-da keçirilən müzakirələr zamanı deyib ki, Nadir şah Gədəbəydə doğulub. Müzakirələr zamanı akademik Nizami Cəfərov professorun fikirlərinə düzəliş edib və bildirib ki, Nadir Şah gədəbəyli deyil, gədəbəylilər Əfşardır. AMEA-nın Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutunun şöbə müdiri, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, tarix elmləri doktoru Güllü Yoloğlu isə bildirib ki, Nadir şahın anası ayrım tayfasından olub. “Nadir şah” əsərinin müəllifi Yunus Oğuz isə bildirib ki, Nadir Şah gədəbəyli deyil, Tovuz rayonunun Qırıqlı kəndindəndir.

Bu gün Nadir şahla bağlı bu məsələ geniş müzakirə edilir. Maraqlıdır ki, tarixçilər bu məsələdə seyirçi mövqe tutur, hələ ciddi bir tarixçi çıxıb Nadir şahın bioqrafiyasını ortaya qoyub mübahisələrə son qoymur.  Nadir şah çox  uzaq dövrdə yaşamayıb,  bizdən 334 il əvvəl yaşayıb. Amma çox təəssüf ki, 3 əsr əvvəl yaşayan dövlət xadiminin boqrafiyası əməlli-başlı öyrənilməyib. Nadir şahın tərcümey-halını öyrənmək, yazıya almaq mümkün deyildimi ki, bu gün bu qədər mübahisə açılır? Tarixçilər Nadir şahın bioqrafiyasını niyə düzgün şəkildə yazmayıblar?

  • Qasım Hacıyev: “Tarixi şəxsiyyətlərin anadan olduğu yeri müəyyənləşdirmək bəzən çətin olur, bu, Nadir şaha da aiddir”

AMEA-nın Qafqazşünaslıq İnstitutunun Qafqaz tarixi şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyev “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, bir sıra hallarda  qeyri-tarixçilər meydana çıxıb mübahisəli fikirlər söyləyirlər. Nadir şahın böyük dövlət xadimi olduğunu deyən Q.Hacıyevin sözlərinə görə, tarxçilərin, ictmai xadimlərin çoxunun Nadir şahla bağlı mövqeyi birmənalı deyil. Bəzi jurnalistlərin, ədəbiyyatçıların, tarixçi olmayanların Nadir şahla bağlı tənqidi fiklirlərinin olduğunu bildirən Q.Hacıyevin dediyinə görə, hətta onlar arasında Nadir şahın Azərbaycana ziyan vurduğunu, diktator, qəddar olduğunu deyənlər var. “Nadir şah çox güclü dövlət rəhbəri olub. Düzdür, qəddarlığı da az olmayıb. Məsələn, oğlunun gözlərini çıxartdırıb, qarabağlıları Sərəxsə sürgün edib, Borçalını gürcülərə verib. Belə hallar olub. Bütün bunlarla bərabər o, Azərbaycanın tarixində böyük şəxsiyyətdir. Azərbaycan ən geniş ərazilərə onun dövründə malik olub. Hətta Rusiyanın ərazilərini də Əfşarlar dövlətinin tərkibinə qatmaq istəyirdi. O öz yerində. 

Tarixi şəxsiyyətlərin anadan olduğu yeri müəyyənləşdirmək bəzən çətin olur, bu Nadir şaha da aiddir. Məsələn, tarixi mənbələrdə bir söz yazılır, illər keçəndən sonra başqa bir mənbə ortaya çıxır və əvvəlki ilə ziddiyyət təşkil edir. Son illər bir çox tarixi şəxsiyyətlər haqda ortaya elmə məlum olmayan yeni faktlar çıxır. Napoleon Bonapart, Hitler, Stalin haqqında yeni məlumatlara rast gəlirik. Bəzən bir hadisənin tam əksinin ortaya çıxdığını görürük”-deyə Q.Hacıyev qeyd etdi.

Q.Hacıyev bildirdi ki, tarixçilər Nadir şahın bioqrafiyasını mövcud mənbələrə istinadən yazıblar: “Tarixçilər mənbəyə istinadən yazırlar, mənbə olmasa yaza bilməzlər. Mənbələr də bəzi hallarda tarixçiləri yanıldır. Məsələn, Babək, Şah İsmayıl haqda mənbələrdə elə məlumatlar olub ki, sonradan təkzib olunub. Səfəvilər sarayında erməni casus dəstəsinin ticarətdə mühüm yer tutduğunu son zamanlar bilmişik. Ciddi alimlər yazılı mənbə, material olmadan yazmırlar. Mənbə olmadan kiminsə ağlına gələni deməsi, yazması düzgün deyil. Rüfət Rüstəmov yaxşı adamdır, öz sahəsində yaxşı mütəxəssisdir, amma tarixçi deyil. Faktsız yazmaq, iddia irəli sürmək  düzgün deyil. Son zaman dəb düşüb, “yenilik” üçün yalan uydururlar. O bizə yaraşmaz. Vikipediyada Nadir şahın Xorasanda doğulduğu qeyd edilib. Amma bu da mübahisəlidir. Bu mübahisələrə son qoyulması üçün Nadir şahın irsini araşdıran tarixçilər öz sözünü deməlidir”-deyə Q.Hacıyev qeyd etdi.

  • Bayram Quliyev: “Nadir şahın harada doğulduğunu dəqiq təsdiqləyən heç bir qaynaq yoxdur”

Tarix üzrə fəlsəfə doktoru Bayram Quliyev  “Bakı-Xəbər”ə bildirdi ki, Nadir şahın harada doğulduğu barədə tarixi mənbələrdə heç bir məlumat yoxdur: “Heç bir qaynaqda Nadir şahın ya Gədəbəydə, ya Tovuzda, ya da hansısa başqa bir yerdə doğulduğu ilə bağlı bir əsas, bir sübut yoxdur. Nadir şah Gədəbəydə bulaq çəkdirə bilərdi, bu onun öz ərazisi idi. Onun adına orada bulaq olması təbiidir...”

B.Quliyev bildirdi ki, Nadir şah barədə tarixçilərimiz kifayət qədər yazıb. “O dönəmlərə dair tarixi qaynaqlar tərcümə olunmadığı halda Nadir şahla bağlı əlimizdə ən azı iki-üç qaynaq var ki, onlar çap olunub. Hətta Nadir şahla bağlı sənədlər toplusu da çap olunub. Məsələ burasındadır ki, insanlar söz və vikipediya əsasında fikir yürüdürlər, oradan aldıqları informasiya əsasında tezis, nəzəriyyə irəli sürürlər. Heç kəsin istəyi olmur ki, gedib indiyə qədər yazılan kitabları açsın və kitabda o barədə nə yazıldığına baxsın. O dönəmlə bağlı tərcümə olmasa da belə, monoqrafiyalar var. Açıb o monoqrafiyalara baxsınlar. Nəyə görə bizim istər tarixçilər, istərsə də qeyri-tarixçilər olsun, onlar arasında yazılan əsərlərə qarşı qeyri-ciddi münasibət var? Əksəriyyətdə sanki bu əsərlər heç bir elmi, tənqidi, təhlili əsas olmadan yazılıb kimi səhv fikir var. Bu fikrin hardan qaynaqlandığını özüm də bilmirəm. Üzeyir Hacıbəyovun bir fikri var: “Tarixi Nadiri yarısına qədər oxumuşam...” Mən də “Tarixi Nadir”i yarısına qədər oxumuşam, amma bu məsələləri anlaya bilmirəm. Nadir şahın harada doğulduğunu dəqiq təsdiqləyən heç bir qaynaq yoxdur.    Amma ehtimal edilir ki, Əfqanıstan ərazisində doğulub, Əfşar türküdür. Əfşarların da ki, Səfəvilər dövründə, Səfəvilərdən əvvəl və sonrakı dövrlərdə müxtəlif  yerlərə müəyyən köçləri olub. Bu da obyektiv və subyektv səbəblərlə bağlıdır. Bunun əsas səbəblərindən biri odur ki, Səfəvilərin əsas dayaq nöqtələrindən biri Əfşarlar idi və ölkə daxilində bir etiraz yaranırdısa, müəyyən yerlərdə hansısa işləri qaydasına qoymaq lazım gəlirdisə, Əfşarların gücündən istifadə olunurdu. Əfşarlar stabil yaşamış bir nəsil olardısa, onda Nadirin harada doğulduğunu müəyyən etmək olardı. Bir də ki, onun Gədəbəydə, yaxud Heratda doğulmasının heç bir önəmi yoxdur. Sadəcə olaraq artıq bizim təfəkkürümüz dəyişmək lazımdır. Nadir türkdür, Nadir böyük bir imperiya yaradıb, Nadir sonuncu fatehdir, Azərbaycan torpaqlarını sonuncu dəfə tam olaraq birləşdirib, Nadir həm daxili, həm də xarici qüvvələrin “səyi” nəticəsində öldürülüb. Nadirin oğlunu özünə qarşı qoydular ki, bu imperiya dağılsın və Azərbaycan parçalansın. Bütün bu məqamlar qalıb bir yanda, onun harada doğulması müzakirə olunur. Sən Nadirin fəlsəfəsini, Nadirin fikrini, onun dünya fatehi olması məsələdən danış. Nadir şahın Mekedonyalı İsgəndərin belə keçmədiyi Qanq  çayını keçməsini qoyub bir qırağa onun harada doğulması ilə bağlı əsassız iddia irəli sürürlər...İndi ya baş qatmaq, ya ajiotaj yaratmaq, ya da özlərini məşhurlaşdırmaq üçün  “tarix silahı” yaranıb.  Ya əsassız iddialar irəli sürürlər, ya da tarixi şəxsiyyətləri təhqir edirlər. Bu iki məqamla məşhurlaşmağa və insanların başını qatmağa çalışırlar...”- deyə B.Quliyev qeyd etdi.

İradə SARIYEVA







VİDEO

Qondarma “Arsax” qurumları qadağan edildi - rəsmi İrəvan nə qədər səmimidir... - VİDEO

Səudiyyəni Ermənistanla ABŞ barışdırdı - Azərbaycanın acığına,,, - VİDEO

Paşinyan Gürcüstan barədə bəyanatla əslində Rusiyanı vurdu... - VİDEO

Rusiyanın Ukraynadakı itkiləri ilə bağlı şok rəqəmlər açıqlandı - Moskva Qafqaz və Orta Asiyada da təsirini itirir...

XİN Qazaxda Şahin Mustafayev - Qriqoryan görüşü ilə bağlı məlumat yaydı... - bu məsələlərdə razılığa gəldilər...

Erməni lobbisi Avropa Birliyinin Azərbaycanla strateji enerji Memorandumunu hədəfə aldı....

SON XƏBƏRLƏR

01.12.2023 | 10:02
İsrail HƏMAS-ı atəşkəsi pozmaqda ittiham etdi, hərbi əməliyyatlara başladı

01.12.2023 | 10:00
Dubayda Azərbaycanın COP28-dəki pavilyonu fəaliyyətə başladı

01.12.2023 | 09:30
Bu amerikalı müğənninin sərvəti 1 milyard dolları keçib!

01.12.2023 | 09:24
Qaz kəmərlərimizdə dəhşətli itki - faktda cinayət tərkibi ola bilərmi...

01.12.2023 | 09:10
İstanbul klublarından biabırçı məğlubiyyət gecəsi

01.12.2023 | 09:08
Göytəpəçayın kənarında silah-sursat tapıldı

01.12.2023 | 09:05
HƏMAS 6 israillini, İsrail isə 30 fələstinlini azad etdi

01.12.2023 | 09:00
Sumqayıtda “Mercedes” piyadanı vurub öldürdü

01.12.2023 | 08:38
Selektiv abortlar Azərbaycanda ən populyar qanunsuzluqlardan birinə çevrilib....

30.11.2023 | 23:44
Azərbaycan Ermənistanla sülh danışıqlarının sərhəddə, yaxud neytral ölkədə keçirilməsini təklif etdi

30.11.2023 | 22:30
Avropa qurumları Ermənistan üçün hansı "sahil mühafizəsindən" danışırlar. Ermənistanda dəniz var?..

30.11.2023 | 21:04
Paşinyan komandası “ən yaxın günlərdə Bakı ilə saziş” oyununa başlayıb - düşmənin ilginc hədəfləri...

30.11.2023 | 20:47
“Mənzil mübahisəsi salanlar AYB-ni ləkələyir” - AYB-də yeni qalmaqal...

30.11.2023 | 20:33
Paşinyanın 1-2 yumşaq jesti Putinin "ürəyini soyutmadı”...

30.11.2023 | 20:19
NATO da Ukraynanı silahlandırmağı səngidir...

30.11.2023 | 20:04
SON DƏQİQƏ: Bakıda güclü yanğın olub, 15 nəfər təxliyə olundu

30.11.2023 | 19:47
Ermənistan Rusiyadan ayrılsa, iqtisadi fəlakətə düşəcək?...

30.11.2023 | 19:34
Qərbin Ermənistanda Rusiya ilə hərbi toqquşma hazırlıqları davam edir...

30.11.2023 | 19:20
Prezidentin tapşırığı icra olunur: Murovdağ tunelində 14 km qazma işləri artıq tamamlanıb

30.11.2023 | 19:15
Erməni lobbisinin “parlaq simalarının” adı iri korrupsiya cinayətlərindən çıxır - Menendes, Kayl, Koks, İdalqo...

30.11.2023 | 19:02
Reklam şirkətlərinin dil qaydalarına qarşı “də” cinayəti” - tək bumu?...

30.11.2023 | 18:48
Ermənistanda yeni kampaniya - “Putinin acığına öz mallarımızı özümüz alaq"...

30.11.2023 | 18:33
Uşaqların, gənclərin mənəvi inkişafı dövlət və cəmiyyət üçün hər zaman prioritetdir

30.11.2023 | 18:19
Azərbaycanın Avroittifaqla enerji strategiyasını pozmaq erməni lobbisinin 1 saylı hədəfində...

30.11.2023 | 18:05
İrəvanın Təpəbaşı məhəlləsinin taleyinə UNESCO-nun bu soyuqluğu səbəbsiz deyil...

30.11.2023 | 17:51
Müasir Azərbaycan səhiyyə sisteminin müəllifi - bir ömür xalqa xidmət edən ulu öndər Heydər Əliyev...

30.11.2023 | 17:44
Lavrov Ermənistanın Vyanadakı səfirinə görə Mirzoyana irad tutdu - "Sizin ...göstərişsiz işləyir?"

30.11.2023 | 17:38
Müxaliflər Paşinyandan baş aça bilmir - "reytinqi düşsə də yenə hamıdan üstündür"...

30.11.2023 | 17:31
Dekabrın 1- də Çin dünya avtomobil sənayesini çökdürəcək- baxın necə.....

30.11.2023 | 17:28
"Müraciət etdim ki, valideynlər müəllimlərə pul, hədiyyə verməsin, lakin yenə bunu etdilər" - Nazir

30.11.2023 | 17:24
Orta məktəbi illər öncə yarımçıq buraxmış şəxslərə attestat veriləcək...

30.11.2023 | 17:10
907-ci Düzəlişə Senatın qadağa qərarından imtina ediləcək - Blinkenin zəngi(?)...

30.11.2023 | 17:06
Prezident İlham Əliyevin Ərəb Əmirliklərinin Prezidenti ilə görüşü olub - YENİLƏNDİ

30.11.2023 | 17:04
Prezident İlham Əliyev Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfərə edib

30.11.2023 | 16:56
Azərbaycanın İsrail-Fələstin siyasətinin özəllikləri - son 55 gün...

30.11.2023 | 16:50
“Bakcell”in sponsorluğu ilə “İnnovasiya Sammit”i keçirilir - FOTO

30.11.2023 | 16:43
Ən çox müştəri narazılığı törətmiş bankların özünümüdafiə arqumentləri...

30.11.2023 | 16:30
Avropada irqçilik məhkəmə qərarı ilə rəsmiləşdirildi...

30.11.2023 | 16:12
Kremldən Ermənistan-Britaniya hərbi əməkdaşlığına reaksiya - İrəvanı hələ də müttəfiq sayırlar...

30.11.2023 | 15:55
Ermənipərəst litvalı deputatların cavabı verildi - Don Kixotluq etmək əvəzinə öz işləri ilə məşğul olsunlar...

30.11.2023 | 15:41
Komissiyaların növbəti görüşünün keçirilməsinin tarixi və yeri bu qaydada razılaşdırılacaq

30.11.2023 | 15:32
Rusiyanın Ukraynadakı itkiləri ilə bağlı şok rəqəmlər açıqlandı - Moskva Qafqaz və Orta Asiyada da təsirini itirir...

30.11.2023 | 15:17
XİN Qazaxda Şahin Mustafayev - Qriqoryan görüşü ilə bağlı məlumat yaydı... - bu məsələlərdə razılığa gəldilər...

30.11.2023 | 15:03
“Gənc istedadların “Qızıl kitab”ı və xüsusi təqaüdü haqqında Əsasnamə” təsdiqləndi

30.11.2023 | 14:59
Azərbaycan–Rusiya sərhədindəki gözlənilməz hallarla bağlı saziş təsdiqləndi - FƏRMAN

30.11.2023 | 14:56
Prezident Ruanda ilə imzalanmış sazişi təsdiqlədi

30.11.2023 | 14:49
Sərhəddə Azərbaycan və Ermənistan baş nazir müavinlərinin görüşü keçirildi... YENİLƏNDİ

30.11.2023 | 14:35
Rusiya Donetskdə hücuma keçdi - Ukraynanın daha bir kəndini ələ keçirdilər...

30.11.2023 | 14:25
Laçından Zabuxa avtobus marşrutu açılır...

30.11.2023 | 14:08
DİN kibertalamaya və kiberdələduzluğa qarşı maarifləndirici sosial videoçarx yaydı

30.11.2023 | 13:41
Baş Prokurorluq minaya düşərək ölən Tərtər sakini ilə bağlı açıqlama yaydı...

30.11.2023 | 13:25
Azad ərazilərdə ən böyük məscid Laçında tikilir...

30.11.2023 | 13:12
Bərdə-Ağdam-Əsgəran avtomobil yolunun yenidən qurulmasına 5 milyon manat ayrıldı - SƏRƏNCAM

30.11.2023 | 13:03
Пашинян планировал отравить российских граждан - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

30.11.2023 | 12:32
Avroittifaq “Avropa Sülh Fondu” adı altında Ermənistanı silahlandırır - İcma bəyanat yaydı...

30.11.2023 | 12:11
İstanbul “2024-cü ildə səyahət etmək üçün ən yaxşı 50 yer” siyahısında...

30.11.2023 | 12:00
MDB hökumət başçıları Moskvaya toplaşacaq

30.11.2023 | 11:56
Lavrov iki ildən sonra ilk dəfə NATO ölkəsinə gedir - Şimali Makedoniya Bolqarıstandan Lavrovun təyyarəsi üçün hava məkanını açmasını istədi...

30.11.2023 | 11:43
Qüdsdə silahlı şəxslər dayanacaqda insanlara atəş açdı - ölən və yaralananlar var...

30.11.2023 | 11:39
İran XİN rəhbəri KTMT-yə niyə müraciət etdi? - səbəbi açıqlandı...

30.11.2023 | 11:32
Moskva aeroportlarının işi iflic olub - əlverişsiz havaya görə...

30.11.2023 | 11:29
DGK vətəndaşlara xəbərdarlıq etdi - diqqətli olun...

30.11.2023 | 11:26
Kafedə qumarxana aşkarlandı, cinayət işi başlanılıb

30.11.2023 | 11:17
Elan saytında vətəndaşlara qarşı dələduzluq edən şəxs Mingəçevirdə yaxalandı

30.11.2023 | 11:05
Xankəndidəki iblis yuvasının dağıdılmasından 70 gün ötür - CANLI

30.11.2023 | 11:00
Azərbaycan kubokunda son 1/8 finalçılar bu gün müəyyənləşəcək

30.11.2023 | 10:49
Şimali Koreyanın kəşfiyyat peyki ABŞ-ın başına bəla oldu - Kaliforniya və Yaponiyadakı bazaların da fotosunu çəkiblər...

30.11.2023 | 10:20
Bakı sakini dəm qazından zəhərlənərək ölüb

30.11.2023 | 10:15
Mirzoyan Antoni Blinken və Devid Kameronla nəyi müzakirə edib?

30.11.2023 | 10:10
Bu axşam "Qarabağ" "Molde" ilə qarşılaşacaq

30.11.2023 | 10:00
Ərdoğan bu gün Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfər edəcək

30.11.2023 | 09:30
Üçlü tanqo” filminin aktyoru ürəktutmadan vəfat etdi

30.11.2023 | 09:27
Banklarımız bir ayda 141 milyon manat əmanət itiriblər, niyə?..

30.11.2023 | 09:23
Henri Kissincer 100 yaşında vəfat etdi

30.11.2023 | 09:20
"Arsenal" və PSV 1/8 finala yüksəlib

30.11.2023 | 09:10
30 fələstinli azad edildi - “Əl-Cəzirə” açıqladı

30.11.2023 | 09:06
Xaçmazda sənədsiz silah-sursat tapıldı

30.11.2023 | 09:01
Ceyhun Bayramov Şimali Makedoniyaya gedib

30.11.2023 | 08:45
Yeni ildə pensiyalar da, kapitallar da indeksləşəcək - artım nə qədər olacaq?..

30.11.2023 | 00:39
"Qalatasaray"dan möhtəşəm geri dönüş!

XƏBƏR ARXİVİ

«    Dekabr 2023    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
25262728293031