KÖHNƏ VERSİYA            

İctimai maraqların etibarlı müdafiəsi güclü dövlətin təməl sütunudur - Azərbaycanın timsalında....

Image

Azərbaycanda, dünyanın qabaqcıl ölkələrində olduğu kimi, qanunlar və digər hüquqi aktlar ictimai mənafelərin tanınmasını, həyata keçirilməsini və qorunmasını ardıcıl olaraq təmin edir. Bu məqsədlərə ictimai maraqların məzmunundan, təzahüründən və  belə demək olarsa, çəkisindən asılı olaraq müxtəlif hüquqi vasitələrlə nail olunur. Onların növləri hüquqda müxtəlif mənalar qazanır.

 İctimai maraqların müdafiəsi hüquq kontekstində

 Araşdırmalar göstərir ki, ictimai maraqlara hüquqi aspektdə aşağıdakılar şamil edilə bilər: a) hərəkətlərə, o cümlədən aktların verilməsinə dair normativ göstərişlər; b) qanuni və qeyri-qanuni hərəkətləri fərqləndirmək meyarları; c) özünəməxsus quruluşu ilə sabit hüquq normalar; d) hüquqi davranış üçün gizli və ya açıq motivasiya.

İctimai sferaya ictimai maraq özü müxtəlif formalarda özünü göstərir. Onların hamısı dövlətin və vətəndaş cəmiyyətinin sabitliyini təşkil edən, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının təminatını, dövlətin azad inkişafını təmin edən dəyərləri, hadisələri, fəaliyyət növlərini, dövlət atributlarını təsbit edir və bütün bunlara ümumi sosial əhəmiyyət verir. Ən ümumi formada ictimai maraqlara hörmət aşağıdakıları təmin etmək məqsədi daşıyır: konstitusiya quruluşunun əsaslarının toxunulmazlığı; dövlət sərhədlərinin mühafizəsi, milli müdafiə, ictimai təhlükəsizlik; hakimiyyətin və onun təsisatlarının təşkilinin sabitliyi; dövlət qurumlarının zəmanətli fəaliyyət imkanları; hakimiyyət orqanların səlahiyyətlərinin hüquqi həddi; siyasi təşəbbüs və vətəndaş fəallığı.  Bütün bunlar fonunda ictimai və milli maraqların nə dərəcədə üst-üstə düşməsi də diqqət mərkəzində yer almalıdır. Milli maraqlar sosial-mədəni bağlarla birləşmiş dəyərlərin məcmusudur. Onların təmin edilməsi və qorunması dövlətin gələcək mövcudluğu və inkişafı üçün obyektiv zəruridir və yalnız cəmiyyət üzvlərinin şüurlu birgə səyləri ilə tam mümkündür. Milli maraqlar müxtəlif şəxsi maraqların qarşılıqlı əlaqədə olduğu tarixi proses vasitəsilə yaranır. Vətəndaş cəmiyyəti inkişaf etdikcə və müəyyən yetkinlik həddinə çatdıqca “millət-dövlət” sistemi yaranır ki, onun daxilində şəxsi və dövlət maraqlarının tarazlaşdırılması mexanizmləri hazırlanır. Bu halda milli maraqlar üzvi olaraq dövlətin maraqlarını ehtiva edir. Əksinə, vətəndaş cəmiyyətinin zəifliyi və inkişaf etməməsi ilə çox vaxt milli maraqlar dövlət bürokratiyasının maraqları ilə əvəz olunur. Milli maraqları xarakterizə etmək üçün ən mühüm əsaslar onların istiqaməti, davamlılıq dərəcəsi və əhəmiyyəti, millətin həyat sferası, elan olunma səviyyəsi və həyata keçirilmə üsuludur. Diqqət baxımından milli maraqlar daxili və xarici ola bilər. Daxili maraqlar sosial sistemin əsaslarının qorunması, dövlətin davamlı iqtisadi inkişafı üçün əlverişli zəmin yaradılması və cəmiyyətin tərəqqisinin təmin edilməsi, onun mədəni-mənəvi potensialının artırılması ilə bağlıdır. Xarici maraqlar əsasən hərbi-siyasi, xarici iqtisadi və ideoloji-sosial amillərin kompleksi ilə, ölkənin dünyada mövqeyini, xarici təhlükəsizliyini və münasibətlərini qurmaq potensialını müəyyən edən beynəlxalq əməkdaşlıq şərtləri ilə əlaqələndirilir. İctimai və milli maraqların davamlılıq dərəcəsindən asılı olaraq fərqləndirilməsi bizə daimi olanların mövcudluğundan danışmağa imkan verir. Onların həyata keçirilməsi ölkənin mürəkkəb strukturlaşdırılmış orqanizm kimi fəaliyyətinin və inkişafının əsas zəminidir, sabitliyin qorunması üçün zəruri olan sistemdaxili prosesləri tənzimləyir. İctimai  maraqların başqa bir xüsusiyyəti onların hansı səviyyədə elan olunmasıdır. Dövlət səviyyəsində elan edilmiş belə maraqlar konstitusiyada, qanunvericilik və digər normativ hüquqi aktlarda təsbit edilir. Bundan başqa milli inkişaf və milli təhlükəsizlik konsepsiyalarında, dövlətin xarici siyasət strategiyasında və digər milli doktrinalarda da o, öz əksini tapa bilər. Qeyri-dövlət səviyyəsində ictimai və milli maraqlar siyasi partiyalar və ictimai təşkilatlar, elmi ictimaiyyət, media nümayəndələri və digərlər tərəfindən tərtib edilən proqram sənədlərində bəyan edilir.

 İctimai maraqlara laqeyd münasibət istənilən toplumun tənəzzülünə gətirib çıxarır

 İctimai maraqların mahiyyətini açan ən azı beş ən mühüm xüsusiyyətdən danışmaq olar. Bunlar sistematiklik, səbəb əlaqəsi, məlumatlılıq, inteqrativlik və tarixi kontekstdən asılılıqdır. Sözügedən maraqların sistemli xarakteri ondan ibarətdir ki, onlar mürəkkəb və çoxsəviyyəli sistemin elementləridir, bir-biri ilə üzvi şəkildə bağlıdırlar, ümumi qanunlara uyğun fəaliyyət göstərirlər. Onlar bir-biri ilə daimi qarşılıqlı əlaqədə olmaqla, digər şeylərlə yanaşı, milli maraqlar sistemində funksional koordinasiya əlaqələrinin və tabeçiliyin mövcudluğunu nəzərdə tuturlar. 

Bundan başqa, ictimai maraqlar müxtəlif amillərin məcmusu ilə səbəbli şəkildə müəyyən edilir , bunlardan başlıcaları: məkan-coğrafi yerləşmə, xammal təminatı, əhalinin kəmiyyət və keyfiyyət tərkibi, iqtisadi inkişaf səviyyəsi, xarici və daxili təhlükələrin mövcudluğu, daxili strukturun xarakteri və sairdir. Başqa sözlə desək, ictimai maraqlar ölkənin iqtisadi, sosial, elmi-texniki, mədəni və mənəvi inkişafının əsas parametrləri ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır, həm də daxili və xarici siyasi reallıqlarla müəyyən edilir. İctimai maraqların üçüncü ən mühüm əsas xüsusiyyəti onların dərk edilməsidir . Belə  maraqları tanımaq və aydın ifadə etmək bacarığı dövlətçiliyi siyasi avantürizmdən və dar təbəqənin maraqlarına xidmət edən eqoistlikdən ayırmağa imkan verir. Bu maraqlar bir növ “kateqorik imperativə” çevrilir, bir tərəfdən nəyin düzgün olduğunun, digər tərəfdən isə həm siyasi nəzəriyyədə, həm də siyasi praktikada məqbul olanın meyarına çevrilir. İctimai maraqların dördüncü səciyyəvi xüsusiyyəti onların inteqrativliyi , yəni müxtəlif ictimai qüvvələri birləşdirə bilməsidir. Bu maraqların səmərəli həyata keçirilməsi bir partiyanın və ya siyasi qrupun inhisarını nəzərdə tutmur, müəyyən qüvvələr və tarazlıq sistemini, azlıqların hüquqlarının tanınmasını, hakimiyyətin bütün qollarının fəaliyyətinə açıq demokratik nəzarəti, bir sözlə hüquqi dövlətin qurucu xüsusiyyətlərini təşkil edən hər şeyi ehtiva edir. Bundan əlavə, ictimai maraqların formalaşması istər-istəməz vətəndaş cəmiyyətinin bütün institutlarının fəallaşmasını tələb edir. Nəhayət, ictimai maraqların digər mühüm xüsusiyyəti onların tarixi kontekstdən asılı olmasıdır . Bu maraqlar uzun bir tarixi  proses zamanı inkişaf edir, onun xarakteri hər bir konkret xalq üçün özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir və daha çox onun maddi və mənəvi mədəniyyəti, dəyər yönümləri, adət-ənənələri, qəhrəmanlıq keçmişinin xatirəsi, ideoloji münasibətləri və sair ilə müəyyən edilir. İctimai  maraqların ölkənin və xalqın tarixi taleyi üçün əhəmiyyəti imkan verir ki, bu maraqlara qarşı istənilən təhlükəni milli təhlükəsizlik məsələsi kimi nəzərdən keçirmək mümkün olsun. Həmin maraqlara təhlükə yarandığı andan dövlət aparatının bütün gücü, vətəndaş cəmiyyətinin bütün qüvvələri onların müdafiəsinə qalxmalıdır. Fərqli yol milli toplumun tənəzzülünə gətirib çıxarır, əvvəlki nəsillərin bütün səylərini mənasız edir.

Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.







VİDEO

İranın hücumundan əvvəl Netanyahu Putinlə niyə danışmaq istəyib? - ŞOK İDDİA... - VİDEO

Livan və Fələstindən sonra İsrailin hədəfi Türkiyədir? - Fikirlər haçalanır... - VİDEO

Zəngəzur dəhlizində özəl şirkətin nəzarət məsələsinin mənşəyi bilindi - Şarl Mişel - VİDEO

Azərbaycanla Avropa Şurası arasında açıq dialoqa çağırış edildi...

Beynəlxalq konfrans nümayəndələri kütləvi məzarlıqlarla bağlı öz ölkələrində nə edə bilərlər...

"Yolumuz həm Şuşaya, həm Qubadlı və Zəngilan istiqamətinə açıldı" - Prezident 3 əməliyyatın detallarını açdı...

SON XƏBƏRLƏR

05.10.2024 | 20:18
Azərbaycan deputatları tələb etdilər - ABŞ-la müqavilələr ləğv edilsin, əlaqələr kəsilsin...

05.10.2024 | 19:28
SEPAH generalı İsraili enerji obyektlərini vurmaqla hədələdi - İrana hücum olsa...

05.10.2024 | 18:51
Binədə 7 evdən 27 min manatlıq oğurluq edən şəxs yaxalandı

05.10.2024 | 17:33
"5 oktyabr - Beynəlxalq Müəllimlər Günü"nə həsr edilmiş karate üzrə turnir keçirilir

05.10.2024 | 17:16
Azərbaycan İdman Akademiyasında Müəllimlər Günü belə qeyd olunub

05.10.2024 | 17:00
Bayden İsrailin İranın neft obyektlərinə hücum təklifini qəbul etmədi - Mən sizin yerinizdə olsaydım...

05.10.2024 | 16:40
Naxçıvanın sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramının maliyyələşdirilməsi üçün ayrılan vəsait azaldıldı

05.10.2024 | 16:34
"Genosid muzeyi bağlanır"- Ermənistan hakimiyyətindən doğru qərar və revanşçıların etirazı...

05.10.2024 | 16:16
Dostluq hara, sanksiya hara - Azərbaycandan ABŞ-a sərt mesaj...

05.10.2024 | 14:48
Ermənistana züy tutan “demokrat cənablar” - Qərbin iyrəncləri...

05.10.2024 | 14:11
"Ermənistanın Azərbaycana COP29-a səfər etməkdən çəkinməyə çağıran yalan dolu təbliğatı təəssüf doğurur" - XİN

05.10.2024 | 13:50
Ayxan Hacızadə Ermənistan XİN-in bəyanatını tutarlı arqumentlərlə alt-üst etdi - buna aydınlıq gətirməsinin vaxtı çatıb...

05.10.2024 | 13:26
Sabir Hacıyev "Şöhrət" ordeni ilə təltif edildi

05.10.2024 | 13:25
Bu il ali məktəblərə daxil olmuş 102 tələbəyə Prezident təqaüdü veriləcək - SƏRƏNCAM

05.10.2024 | 13:18
Orta məktəblərdə xarici dil imtahanlarının modeli dəyişdi - saysız təhsil islahatlarına biri də əlavə olundu…

05.10.2024 | 12:00
Bakıda avtomobillərdən oğurluq edənlər yaxalanıb

05.10.2024 | 11:15
2 avtomat silahı və 7 tüfəng təhvil götürülüb - DİN açıqladı

05.10.2024 | 11:05
G20 ölkələri Azərbaycanın COP Sədrliyinə dəstək ifadə edib

05.10.2024 | 11:00
Azərbaycan nefti bahalaşdı - dünya bazarında son durum

05.10.2024 | 10:20
Abbas Əraqçi Suriyaya gedib

05.10.2024 | 10:10
Rusiyalı blogerlər ev dustağı olacaq - MƏHKƏMƏ QƏRARI

05.10.2024 | 10:06
2 əsgər ölüb, 24 əsgər yaralıdır - İsrail ordusundan açıqlama

05.10.2024 | 10:00
Zərdabda narkokuryer saxlanılıb

05.10.2024 | 09:31
Şagirdlərin məktəbə bıçaqla gəlməsi nəzarətsizliyin nəticəsidir...

05.10.2024 | 09:20
ABŞ- dan miqrantlara BƏD XƏBƏR

05.10.2024 | 09:16
"Cəmiyyətimizin inkişafında rolunuz əvəzsizdir"- Təhsil nazirindən PAYLAŞIM

05.10.2024 | 09:10
İsmayıllıda qanunsuz ət kəsimi ilə məşğul olanlar yaxalanıb

05.10.2024 | 09:06
“Qarabağ”ın yarımmüdafiəçisi Əlcəzair millisinə çağırıldı

05.10.2024 | 09:00
ABŞ və Böyük Britaniya Yəməndə husilərə zərbə endirib

05.10.2024 | 08:44
Ucqar məktəblərdə 1-ci və 3-cü siniflər birləşdirilir - narazılıqlar var...

05.10.2024 | 07:37
İranın hücumundan əvvəl Netanyahu Putinlə niyə danışmaq istəyib? - ŞOK İDDİA... - VİDEO

04.10.2024 | 23:40
Prezident Cəbrayılın işğaldan azad edilməsinin dördüncü ildönümü ilə bağlı paylaşım etdi - VİDEO

04.10.2024 | 21:55
Bakı İqlim Fəaliyyəti Həftəsi çərçivəsində BDU-nun təşkilatçılığı ilə beynəlxalq elmi konfrans keçirilib - FOTO

04.10.2024 | 21:36
"Əbədi yaşar ömür" adlı tədbir keçirildi

04.10.2024 | 21:14
Azərbaycanla Avropa Şurası arasında açıq dialoqa çağırış edildi...

04.10.2024 | 21:00
Azərbaycanla savaş istəyən erməni keşiş boykot olundu...

04.10.2024 | 20:45
Beynəlxalq konfrans nümayəndələri kütləvi məzarlıqlarla bağlı öz ölkələrində nə edə bilərlər...

04.10.2024 | 20:32
Türk Dövlətləri Təşkilatı 15 ildə A-dan B nöqtəsinə gəldi...

04.10.2024 | 20:18
Qafqaza NATO sülhməramlıları gəlir - Rusiyanın canına indi "isti keçir"...

04.10.2024 | 20:04
“Azərbaycanın İranı gizli parçalamaq planı” - Ermənistandan yeni ideoloji təxribatın hədəfi aydındır...

04.10.2024 | 19:51
İrəvandan Tehrana 3-cü elektrik xətti çəkilir - “4 ölkə 1 lampanın altında?”...

04.10.2024 | 19:37
Kamala Harrisin seçki taleyi Bakı-İrəvan sülhündən asılı durumda - həssas detallar...

04.10.2024 | 19:24
Böyük Britaniya bir müstəmləkəsinə azadlıq verdi - növbə Fransanındır...

04.10.2024 | 19:10
Azərbaycanın diaspor qurumlarından lobbiçiliyə keçid...

04.10.2024 | 18:56
Rusiyanın baş kəşfiyyatçısı Bakıya, ABŞ-ın baş kəşfiyyatçısı İrəvana gəldi - Kreml nəticə çıxarmalıdır...

04.10.2024 | 18:42
“COP-dan sonra Azərbaycan hücum edəcək” iddiasının arxasında Ermənistanın hədəfi...

04.10.2024 | 18:34
Xatirə Kitabının Xüsusi buraxılışının təqdimat mərasimi keçirildi

04.10.2024 | 18:20
Ermənistan XİN Azərbaycanla sülh prosesinin əsas məqsədini təhrif etdi...

04.10.2024 | 18:06
“Azərbaycanın AŞPA-da statusu bərpa olunacaq?” - Qurumun özündən cavab...

04.10.2024 | 17:51
Avroparlamentin Azərbaycan üzrə nümayəndəliyinin rəhbəri dəyişdi...

04.10.2024 | 17:45
Naxçıvanda “Regional medianın inkişafı” layihəsi çərçivəsində tədbir keçirildi - FOTO

04.10.2024 | 17:37
Azərbaycanda su paylanma sistemi taraz deyil - beynəlxalq tənqidi rəy...

04.10.2024 | 17:24
Şəhid olacağını öncədən yuxusunda görmüşdü - Eldar Həsənlinin anası danışır...

04.10.2024 | 17:15
Yerə zibil atılmasına görə cərimə artırılır

04.10.2024 | 17:11
Prezidentin açdığı bu obyektlərdən sonra "Araz iqtisadi zonası" necə olacaq…

04.10.2024 | 17:06
Siqaretə görə cərimənin məbləği kəskin artırılır - 50-dən 300 manata...

04.10.2024 | 16:57
Şimali Koreyanın suverenliyinə təcavüz edilsə... - Kim Çen nüvə silahı ilə hədələdi

04.10.2024 | 16:45
Yeni Kaledoniyalı Siyasi Məhbuslara Dəstək Cəbhəsi Bakı Təşəbbüs Qrupuna təşəkkür etdi

04.10.2024 | 16:31
Azərbaycanın xarici siyasətində Orta Asiyanın yeri və rolu

04.10.2024 | 16:30
Rusiyanın Cənubi Qafqaz Siyasətində Gürcüstan Amili

04.10.2024 | 16:28
İran-Ermənistan münasibətlərinin Cənubi Qafqaza təsirləri

04.10.2024 | 16:28
Britaniyanın keçmiş baş naziri Consondan şok iddia - Netanyahunun istifadə etdiyi şəxsi vanna otağımda dinləmə cihazı tapıldı

04.10.2024 | 16:14
Azərbaycan Dəmir Yolları yük əməliyyatlarının müddətini 20 dəqiqəyə endirdi - Necə?

04.10.2024 | 16:12
Azərbaycan-Qərb münasibətlərində enerji diplomatiyasının təsiri gücü

04.10.2024 | 16:11
ABŞ və İsrail İranın neft obyektlərinə hücumu müzakirə edir - Bayden açıqladı...

04.10.2024 | 15:46
İran prezidenti Səudiyyəyə İsrailə qarşı birləşməyi təklif etdi - sabah növbə digər islam ölkələrinə çatacaq...

04.10.2024 | 15:23
Livan və Fələstindən sonra İsrailin hədəfi Türkiyədir? - Fikirlər haçalanır... - VİDEO

04.10.2024 | 15:10
Bakıda bank kartlarından oğurluq edən 3 nəfər saxlandı

04.10.2024 | 14:53
Fransanın acgözlüyü korsikalıları qəzəbləndirdi - hava və dəniz limanları bloklandı, ada iflic vəziyyətinə düşdü

04.10.2024 | 14:43
"Hansı dostluqdan söhbət gedə bilər?” - Prezidentdən sərt açıqlama

04.10.2024 | 14:35
"Qələbəmiz göstərdi ki, ədalətsizliyə qarşı mübarizə aparmaq mümkündür" - Prezident

04.10.2024 | 14:30
İsmayıllıda at əti satan şəxslər yaxalandı... - FOTO

04.10.2024 | 14:25
Bakıda avtomobildən oğurluq edən şəxs saxlandı

04.10.2024 | 14:12
Azərbaycan QHT-ləri ermənipərəst ABŞ konqresmeni Şiffə açıq məktub yazdılar...

04.10.2024 | 13:55
"Qərb İrəvanı Bakı ilə danışıqları yubatmağa sövq edir" - Rusiya FTX-sinin rəhbəri

04.10.2024 | 13:34
Bakıda tarixi İpək Yoluna həsr olunmuş UNESCO konfransı keçirilir

04.10.2024 | 13:25
Prezident İlham Əliyev: "Ermənistan təhlükəli oyunlara qoşulub"

04.10.2024 | 13:21
"Bugünkü gün anti-Azərbaycan qüvvələr üçün matəm günüdür" - Prezident

04.10.2024 | 13:15
Prezident Cəbrayıl sakinləri ilə görüşdə Amerikanın anti-Azərbaycan addımlarından danışdı

04.10.2024 | 13:10
İlham Əliyev: "Bizə qarşı olan düşmənçilik siyasəti dayanmır"

XƏBƏR ARXİVİ

«    Oktyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123456
78910111213
14151617181920
21222324252627
28293031