Çərşənbə axşamı günü, 8 iyul 2025
     

İctimai maraqların etibarlı müdafiəsi güclü dövlətin təməl sütunudur - Azərbaycanın timsalında....

Image

Azərbaycanda, dünyanın qabaqcıl ölkələrində olduğu kimi, qanunlar və digər hüquqi aktlar ictimai mənafelərin tanınmasını, həyata keçirilməsini və qorunmasını ardıcıl olaraq təmin edir. Bu məqsədlərə ictimai maraqların məzmunundan, təzahüründən və  belə demək olarsa, çəkisindən asılı olaraq müxtəlif hüquqi vasitələrlə nail olunur. Onların növləri hüquqda müxtəlif mənalar qazanır.

 İctimai maraqların müdafiəsi hüquq kontekstində

 Araşdırmalar göstərir ki, ictimai maraqlara hüquqi aspektdə aşağıdakılar şamil edilə bilər: a) hərəkətlərə, o cümlədən aktların verilməsinə dair normativ göstərişlər; b) qanuni və qeyri-qanuni hərəkətləri fərqləndirmək meyarları; c) özünəməxsus quruluşu ilə sabit hüquq normalar; d) hüquqi davranış üçün gizli və ya açıq motivasiya.

İctimai sferaya ictimai maraq özü müxtəlif formalarda özünü göstərir. Onların hamısı dövlətin və vətəndaş cəmiyyətinin sabitliyini təşkil edən, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının təminatını, dövlətin azad inkişafını təmin edən dəyərləri, hadisələri, fəaliyyət növlərini, dövlət atributlarını təsbit edir və bütün bunlara ümumi sosial əhəmiyyət verir. Ən ümumi formada ictimai maraqlara hörmət aşağıdakıları təmin etmək məqsədi daşıyır: konstitusiya quruluşunun əsaslarının toxunulmazlığı; dövlət sərhədlərinin mühafizəsi, milli müdafiə, ictimai təhlükəsizlik; hakimiyyətin və onun təsisatlarının təşkilinin sabitliyi; dövlət qurumlarının zəmanətli fəaliyyət imkanları; hakimiyyət orqanların səlahiyyətlərinin hüquqi həddi; siyasi təşəbbüs və vətəndaş fəallığı.  Bütün bunlar fonunda ictimai və milli maraqların nə dərəcədə üst-üstə düşməsi də diqqət mərkəzində yer almalıdır. Milli maraqlar sosial-mədəni bağlarla birləşmiş dəyərlərin məcmusudur. Onların təmin edilməsi və qorunması dövlətin gələcək mövcudluğu və inkişafı üçün obyektiv zəruridir və yalnız cəmiyyət üzvlərinin şüurlu birgə səyləri ilə tam mümkündür. Milli maraqlar müxtəlif şəxsi maraqların qarşılıqlı əlaqədə olduğu tarixi proses vasitəsilə yaranır. Vətəndaş cəmiyyəti inkişaf etdikcə və müəyyən yetkinlik həddinə çatdıqca "millət-dövlət" sistemi yaranır ki, onun daxilində şəxsi və dövlət maraqlarının tarazlaşdırılması mexanizmləri hazırlanır. Bu halda milli maraqlar üzvi olaraq dövlətin maraqlarını ehtiva edir. Əksinə, vətəndaş cəmiyyətinin zəifliyi və inkişaf etməməsi ilə çox vaxt milli maraqlar dövlət bürokratiyasının maraqları ilə əvəz olunur. Milli maraqları xarakterizə etmək üçün ən mühüm əsaslar onların istiqaməti, davamlılıq dərəcəsi və əhəmiyyəti, millətin həyat sferası, elan olunma səviyyəsi və həyata keçirilmə üsuludur. Diqqət baxımından milli maraqlar daxili və xarici ola bilər. Daxili maraqlar sosial sistemin əsaslarının qorunması, dövlətin davamlı iqtisadi inkişafı üçün əlverişli zəmin yaradılması və cəmiyyətin tərəqqisinin təmin edilməsi, onun mədəni-mənəvi potensialının artırılması ilə bağlıdır. Xarici maraqlar əsasən hərbi-siyasi, xarici iqtisadi və ideoloji-sosial amillərin kompleksi ilə, ölkənin dünyada mövqeyini, xarici təhlükəsizliyini və münasibətlərini qurmaq potensialını müəyyən edən beynəlxalq əməkdaşlıq şərtləri ilə əlaqələndirilir. İctimai və milli maraqların davamlılıq dərəcəsindən asılı olaraq fərqləndirilməsi bizə daimi olanların mövcudluğundan danışmağa imkan verir. Onların həyata keçirilməsi ölkənin mürəkkəb strukturlaşdırılmış orqanizm kimi fəaliyyətinin və inkişafının əsas zəminidir, sabitliyin qorunması üçün zəruri olan sistemdaxili prosesləri tənzimləyir. İctimai  maraqların başqa bir xüsusiyyəti onların hansı səviyyədə elan olunmasıdır. Dövlət səviyyəsində elan edilmiş belə maraqlar konstitusiyada, qanunvericilik və digər normativ hüquqi aktlarda təsbit edilir. Bundan başqa milli inkişaf və milli təhlükəsizlik konsepsiyalarında, dövlətin xarici siyasət strategiyasında və digər milli doktrinalarda da o, öz əksini tapa bilər. Qeyri-dövlət səviyyəsində ictimai və milli maraqlar siyasi partiyalar və ictimai təşkilatlar, elmi ictimaiyyət, media nümayəndələri və digərlər tərəfindən tərtib edilən proqram sənədlərində bəyan edilir.

 İctimai maraqlara laqeyd münasibət istənilən toplumun tənəzzülünə gətirib çıxarır

 İctimai maraqların mahiyyətini açan ən azı beş ən mühüm xüsusiyyətdən danışmaq olar. Bunlar sistematiklik, səbəb əlaqəsi, məlumatlılıq, inteqrativlik və tarixi kontekstdən asılılıqdır. Sözügedən maraqların sistemli xarakteri ondan ibarətdir ki, onlar mürəkkəb və çoxsəviyyəli sistemin elementləridir, bir-biri ilə üzvi şəkildə bağlıdırlar, ümumi qanunlara uyğun fəaliyyət göstərirlər. Onlar bir-biri ilə daimi qarşılıqlı əlaqədə olmaqla, digər şeylərlə yanaşı, milli maraqlar sistemində funksional koordinasiya əlaqələrinin və tabeçiliyin mövcudluğunu nəzərdə tuturlar. 

Bundan başqa, ictimai maraqlar müxtəlif amillərin məcmusu ilə səbəbli şəkildə müəyyən edilir , bunlardan başlıcaları: məkan-coğrafi yerləşmə, xammal təminatı, əhalinin kəmiyyət və keyfiyyət tərkibi, iqtisadi inkişaf səviyyəsi, xarici və daxili təhlükələrin mövcudluğu, daxili strukturun xarakteri və sairdir. Başqa sözlə desək, ictimai maraqlar ölkənin iqtisadi, sosial, elmi-texniki, mədəni və mənəvi inkişafının əsas parametrləri ilə ayrılmaz şəkildə bağlıdır, həm də daxili və xarici siyasi reallıqlarla müəyyən edilir. İctimai maraqların üçüncü ən mühüm əsas xüsusiyyəti onların dərk edilməsidir . Belə  maraqları tanımaq və aydın ifadə etmək bacarığı dövlətçiliyi siyasi avantürizmdən və dar təbəqənin maraqlarına xidmət edən eqoistlikdən ayırmağa imkan verir. Bu maraqlar bir növ "kateqorik imperativə" çevrilir, bir tərəfdən nəyin düzgün olduğunun, digər tərəfdən isə həm siyasi nəzəriyyədə, həm də siyasi praktikada məqbul olanın meyarına çevrilir. İctimai maraqların dördüncü səciyyəvi xüsusiyyəti onların inteqrativliyi , yəni müxtəlif ictimai qüvvələri birləşdirə bilməsidir. Bu maraqların səmərəli həyata keçirilməsi bir partiyanın və ya siyasi qrupun inhisarını nəzərdə tutmur, müəyyən qüvvələr və tarazlıq sistemini, azlıqların hüquqlarının tanınmasını, hakimiyyətin bütün qollarının fəaliyyətinə açıq demokratik nəzarəti, bir sözlə hüquqi dövlətin qurucu xüsusiyyətlərini təşkil edən hər şeyi ehtiva edir. Bundan əlavə, ictimai maraqların formalaşması istər-istəməz vətəndaş cəmiyyətinin bütün institutlarının fəallaşmasını tələb edir. Nəhayət, ictimai maraqların digər mühüm xüsusiyyəti onların tarixi kontekstdən asılı olmasıdır . Bu maraqlar uzun bir tarixi  proses zamanı inkişaf edir, onun xarakteri hər bir konkret xalq üçün özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir və daha çox onun maddi və mənəvi mədəniyyəti, dəyər yönümləri, adət-ənənələri, qəhrəmanlıq keçmişinin xatirəsi, ideoloji münasibətləri və sair ilə müəyyən edilir. İctimai  maraqların ölkənin və xalqın tarixi taleyi üçün əhəmiyyəti imkan verir ki, bu maraqlara qarşı istənilən təhlükəni milli təhlükəsizlik məsələsi kimi nəzərdən keçirmək mümkün olsun. Həmin maraqlara təhlükə yarandığı andan dövlət aparatının bütün gücü, vətəndaş cəmiyyətinin bütün qüvvələri onların müdafiəsinə qalxmalıdır. Fərqli yol milli toplumun tənəzzülünə gətirib çıxarır, əvvəlki nəsillərin bütün səylərini mənasız edir.

Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə çap olunur.




DİGƏR XƏBƏRLƏR

VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

08.07.2025 / 18:23
3 bank Maliyyə Nazirliyinin 500 milyon manatını 7,5 faiz əlavəsilə necə qaytaracaq?..

08.07.2025 / 18:10
Azərbaycan kişilərində psixi pozğunluq qadınlardan 3 dəfə çoxdur...

08.07.2025 / 17:57
Erməni iranşünaş Pezeşkiana şər atdı - İran susdu...

08.07.2025 / 17:44
Manat kreditləri niyə bu qədər bahalaşır?..

08.07.2025 / 17:34
CHP liderinin toxunulmazlığı ləğv edilə bilər - Türkiyə parlamentinə vəsatət təqdim edildi...

08.07.2025 / 17:15
Qonşu ölkələrdən İrana hücumda istifadə olunmayıb – Pezeşkian İranın Ermənistandakı səfirinin yalanını ifşa etdi

08.07.2025 / 16:56
Azərbaycan və İordaniya arasında fəlakət və böhranların idarə edilməsi sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş təsdiqləndi

08.07.2025 / 16:56
İldırım Vəliyevə III dərəcəli dövlət ədliyyə müşaviri ali xüsusi rütbəsi verildi

08.07.2025 / 16:54
Diplomatik xidmət orqanlarının bir qrup əməkdaşına diplomatik rütbələr verildi

08.07.2025 / 16:53
Prezident İlham Əliyev Trampa başsağlığı verdi

08.07.2025 / 16:51
Türkiyənin Antalyada tarixi sualtı kəşfi - eramızdan əvvəl Yunan-Helenistik dövrünün sonları və...

08.07.2025 / 16:26
Tramp Ukrayna siyasətini dəyişir - ABŞ Kiyevə daha çox silah verəcək…

08.07.2025 / 16:07
Xəzər polisi əməliyyat keçirdi - qadın narkotacirin evindən 10 kq narkotik çıxdı...

08.07.2025 / 15:43
“Medianın inkişafında Ümummilli Lider Heydər Əliyevin rolu” mövzusunda konfrans keçirilib - FOTO/YENİLƏNDİ

08.07.2025 / 15:31
Yol polisi motosiklet sürücülərinin qayda pozuntularına qarşı nəzarəti gücləndirdi

08.07.2025 / 15:30
Ekranda nə var, cəmiyyətdə də o var

08.07.2025 / 15:16
"İrandan nüvə müzakirələrinə qayıtmağı tələb etməyin heç bir mənası yoxdur" – İranlı parlamentaridən ABŞ-a mesaj...

08.07.2025 / 15:03
Mixail Qusman Prezident İlham Əliyevin medianın inkişafındakı rolu ilə bağlı konfransın keçirilməsini təklif etdi

08.07.2025 / 14:22
Xarici media filiallarının Media Reyestrinə daxil edilməsi prosedurları sadələşdirilir

08.07.2025 / 14:08
"Yolumuz Qarabağa” portalından əldə olunan icazənin müddəti 5 günədək artırıldı

08.07.2025 / 13:55
Xaricdən ofis və mənzillərdə videomüşahidə kameralarına müdaxilənin qarşısı alındı - DTX-dən növbəti əməliyyat...

08.07.2025 / 13:23
"Ümumilli Lider Heydər Əliyevin mediaya münasibəti bir nümunədir" - Natiq Məmmədli

08.07.2025 / 13:12
С. Маркедонов, вместо сказок, научитесь смотреть на Россию со стороны! - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

08.07.2025 / 12:58
Cəbrayılda narkotik əməliyyatı - İki kiloqam marixuana və tiryək aşkarlandı

08.07.2025 / 12:46
Qanuna dəyişiklik edildi - polis əməkdaşlarının sosial müdafiəsi gücləndirilir

08.07.2025 / 12:34
"Azərbaycanda demokratik mətbuatın sürətli inkişafının təmin edilməsi Ümummilli Liderin adı ilə birbaşa bağlıdır" - Əhməd İsmayılov

08.07.2025 / 12:18
"Yaranmış vəziyyətdən siyasi xal qazanmağa çalışanlar var" - rusiyalı deputat

08.07.2025 / 12:11
"Azərbaycanın lider mövqeyinin güclənməsi medianın gündəmini də zənginləşdirir"

08.07.2025 / 12:05
ABŞ-da təyyarə qəzası olub - 4 nəfər həlak olub

08.07.2025 / 12:00
Dağıstanda 100-dən çox şəxs sudan zəhərlənib

08.07.2025 / 11:40
Tanınmış iş adamının oğlu faciəvi şəkildə ölüb

08.07.2025 / 11:21
Türkiyədən Fransaya ETİRAZ - ölkədaxili hüququmuza hörmətlə yanaş"

08.07.2025 / 11:15
Milli Məclis iclas keçirir - 15 məsələ müzakirə olunur

08.07.2025 / 11:05
Zəngilanda 1 tona yaxın çətənə bitkisi məhv edilib - polis açıqlama yaydı

08.07.2025 / 11:04
Rusiya Azərbaycandan qisas almağa hazırlaşır. Amma nəyin? - CANLI

08.07.2025 / 11:02
Bu axşam “Çelsi” - “Fluminense” görüşü olacaq

08.07.2025 / 10:30
Dünya bazarında qızıl və gümüş bahalaşıb

08.07.2025 / 10:22
Vaqif Poeziya Günləri yenidən poeziya sevərləri bir araya gətirir!

08.07.2025 / 10:17
Kəlbəcərdə “UAZ” aşıb, iki nəfər xəsarət alıb

08.07.2025 / 10:12
Tramp Nobel Sülh Mükafatına namizəd oldu

08.07.2025 / 10:10
Dəmiryolçular İtaliyada tətilə başlayıb

08.07.2025 / 10:04
Biləsuvar sakininin maşınından 2 kiloqram narkotika tapıldı

08.07.2025 / 10:01
"Kilsəni əxlaqsızlardan şəsxən özüm azad edəcəm" - Paşinyandan səs-küylü açıqlama

08.07.2025 / 09:35
Pentaqon təsdiqlədi - Ukraynaya əlavə müdafiə silahları göndəriləcək

08.07.2025 / 09:25
Lənkəranda sürücü yol qəzasında ölüb

08.07.2025 / 09:20
"Mərkəzi Avropa ölkələri bizim etibarlı tərəfdaşlarımızdır" - Hikmət Hacıyev

08.07.2025 / 09:20
Rusiyada işdən çıxarıldıqdan saatlar sonra meyiti tapılan nazirin ölümü ilə bağlı müəmmalar artır...

08.07.2025 / 09:12
Texasdakı daşqın qurbanlarının sayı 100 nəfəri ötüb

08.07.2025 / 09:06
Məşhur qapıçı daha 2 il "Barselona"da

08.07.2025 / 09:00
Tramp 14 ölkəni hədələdi - avqustun 1-dən ticarət tarifləri artırılır...

08.07.2025 / 08:56
ADY qatarları yay qrafikinə keçir- açıqlandı

08.07.2025 / 08:37
Bəzi məktəblərdə attestat qiymətləri üstündə alver qızışır...

07.07.2025 / 23:45
Qazaxıstan öz neftini Azərbaycan üzərindən ixrac edə bilər - Bakı-Supsa kəməri...

07.07.2025 / 23:29
Ermənistan parlamenti Ohanyanın deputat toxunulmazlığını ləğv etdi

07.07.2025 / 22:31
"Nəticə budur - faktlar bir-bir artır..." - Aydın Quliyev yazır

07.07.2025 / 21:29
Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi nəticəsində zərər çəkmiş şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

07.07.2025 / 21:18
Rusiyada Azərbaycan diaspor rəhbərlərinin “ovuna çıxıblar”... Faktlar çoxalır...

07.07.2025 / 21:03
Quba-Xaçmaz bölgə sakinləri "fındıq elanlarından" qəzəbləniblər...

07.07.2025 / 20:48
Zəngəzur dəhlizi ABŞ və Rusiyanı üz-üzə qoyub...

07.07.2025 / 20:34
Ermənistan konstitusiyanı dəyişməkdən birdəfəlik imtina etdi, lakin Bakının tələbini icra edəcək...

07.07.2025 / 20:19
Neft bazarında vəziyyət qarışır, Azərbaycan preventiv tədbirlər görməyə məcburdur

07.07.2025 / 20:05
Xəzərdə Özbəkistanın öz “paromları” işləyəcək - Azərbaycanın “70 faiz güzəşt”i böyük iş görür...

07.07.2025 / 19:50
ECO-nun Qarabağ sammiti Əfqanıstandan Rusiyaya “yol açdı”...

07.07.2025 / 19:36
Rusiya Ukraynada kimyəvi silah tətbiq etdi - ağır ittiham, dünya şokda...

07.07.2025 / 19:22
Qlobal demoqrafiya problemləri Azərbaycanda da özünü göstərməyə başlayır...

07.07.2025 / 19:10
İrandan Azərbaycana 42 kq narkotik keçirilməsi cəhdinin qarşısı alındı - DTX və DSX-dən birgə əməliyyat...

07.07.2025 / 19:02
Mədəniyyət Nazirliyinin Rusiya ilə əməkdaşlığına dair saxta sənəd yayıldı

07.07.2025 / 18:51
Rusiya Əfqanıstanı “İslam əmirliyi” kimi tanıyan ilk ölkə oldu...

07.07.2025 / 18:37
İranda türk dili problemi - Xankəndi sammiti tarixi mərhələ açdı...

07.07.2025 / 18:23
Kənd yerlərimizdə nikahsız doğulanların sayı sürətlə artır...

07.07.2025 / 18:09
ECO-nun Xankəndi sammiti - regional əməkdaşlıqda yenilik üçün yeni şərtlər var...

07.07.2025 / 17:56
Trampın Putinə ümidləri Ukraynada tam dağıldı...

07.07.2025 / 17:43
Aşuranı İranla eyni gündə və saatda keçirməyə məcburuq?..

07.07.2025 / 17:31
Pezeşkian ona qarşı sui-qəsd planının olduğunu iddia etdi - arxasında ABŞ deyil, onlar dayanırdı...

07.07.2025 / 17:26
Rusiyada daha bir müəmmalı ölüm - Putinin bu gün səhər işdən çıxardığı nazir Starovoyt evində ölü tapıldı...

07.07.2025 / 17:15
Bakıda oğurluq edən 2 şəxs saxlandı

07.07.2025 / 17:08
Rusiya hava limanlarındakı xaos Putini qəzəbləndirdi - 300-ə yaxın uçuşun dayandırılması nazirin başında çatladı…

07.07.2025 / 16:52
Filmlərin istehsalı üçün çəkilmiş xərclər qismən geri ödəniləcək...

07.07.2025 / 16:48
Ersin Tatar Azərbaycan və Şimali Kiprin biznes icmalarını daha fəal əməkdaşlığa çağırdı

07.07.2025 / 16:33
Azərbaycan Avropa İttifaqına boru kəməri ilə ən çox qaz ixrac edən ölkələrin ilk beşliyində...

07.07.2025 / 16:25
Fransa daha bir zərbəni Belçika və Perudan aldı - “Rafale” qırıcılarından imtina etdilər...

Qlobal demoqrafiya problemləri Azərbaycanda da özünü göstərməyə başlayır...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910