Anklavlarımızı qaytarmaq istəməyən kimdir - Paşinyan, revanşistlər, ya hər ikisi...
“Ermənistanla Azərbaycan arasında delimitasiya və demarkasiya prosesi praktiki mərhələyə qədəm qoyur”. Belə bir açıqlama ilə Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyan Tavuş vilayətinin kənd sakinləri ilə görüşündə çıxış edib:
“Ermənistanla Azərbaycan arasında delimitasiya və demarkasiya prosesi praktiki mərhələyə qədəm qoyur. Bu o deməkdir ki, Ermənistan sərhədinin əslində harada olduğunu dəqiqləşdirmək lazımdır. Bizim siyasətimiz müharibənin qarşısını almaqdır. Biz görürük ki, Bağanisdən Bibişə qədər bu hissədə Ermənistanla Azərbaycan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və demarkasiyası prosesinə başlamaq üçün real imkan var”.
O bildirib ki, Azərbaycan dörd qeyri-anklav kəndi ilə bağlı məsələ qaldırır: “Azərbaycan belə arqumentdən çıxış edir ki, Ermənistanda heç bir yaşayış məntəqəsinin faktiki ərazisi Azərbaycanın nəzarəti altında deyil, yəni heç bir kəndin yaşayış ərazisi Azərbaycanın nəzarətində deyil. Deyirlər ki, gəlin insanların məskunlaşdığı yerləri azad edək, sonra kəndlərin həyati əhəmiyyət kəsb edən ərazilərindən danışaq. Bizim siyasətimiz ondan ibarətdir ki, müharibəyə imkan verməməliyik. Ona görə də biz qərara gəldik ki, bu ərazidə Ermənistan sərhədini tənzimləməliyik. Biz bunu təkcə Ermənistan naminə deyil, həm də konkret olaraq Əskipara və Kirants kəndləri üçün, bu kəndlərin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün edirik”. Paşinyan bundan əvvəl Ermənistan SSR-in hüdudlarından kənara çıxanları əvəz etmək üçün yeni yol hissələri tikməyi planlaşdırdığını bildirib. O, xüsusilə İrəvan-Tiflis yolunun Tavuş rayonunun Voskepar kəndi yaxınlığındakı hissəsini göstərib. Ümumilikdə, baş nazirin sözlərinə görə, SSRİ-nin dağılması zamanı Alma-Ata Bəyannaməsinə və Praqa Bəyannaməsinə uyğun olaraq müəyyən edilmiş sərhədlər iki ölkənin ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınması üçün əsas götürülür. Amma bəzi revanşist qüvvələr delimitasiya prosesinə əngəl olmağa çalışır. Məsələn, Voskepar məktəbinin hərbi təlimatçısı Nver Beqlaryan Paşinyanla görüşdən sonra bildirib: “Kənd sakinləri Nikolun qərarına tabe olmamaq və Azərbaycanın irəliləməsinə mane olmaq qərarına gəldilər. Paşinyan deyib ki, biz sülhə doğru gedirik, əks halda Azərbaycan Ermənistana qarşı müharibəyə başlayacaq. Paşinyan Türkiyənin də bizə hücum edəcəyini söylədi. O, insanları qorxutmaq üçün bir yol tapmağa çalışdı. Sakinlər başqa həll yolları tapmağı və torpaq mübadiləsini də təklif etdilər, lakin Paşinyan inadında qaldı. Azərbaycanın məqsədi Ermənistanın bir neçə kəndini deyil, altı rayonunu: Tavuş, Lori, Qeqarkunik, Sünik, Vayots Dzor, Araratı tutmaqdır. Belə olan halda Ermənistan 10 min kvadrat kilometr ərazisi olan amorf bir şeyə çevriləcək”. Ekspertlər hesab edir ki, Paşinyan ərazi anlayışlarının Ermənistan SSR-in ərazisi ilə üst-üstə düşdüyünü deməklə öz cəmiyyətini eksklavların Azərbaycana qaytarılmasına hazırlaşdırır. Delimitasiya və demarkasiya prosesi fonunda bu cür çıxışlar təsadüfi ola bilməz. Ermənistan SSR dövründə eksklavlar tam Azərbaycana məxsus olub. Bundan əvvəl isə prezident İlham Əliyev Ermənistanın müvəqqəti nəzarəti altında olan 8 Azərbaycan kəndi ilə bağlı məsələyə konkret aydınlıq gətirib. O, anklav olmayan 4 kəndimizin qeyd-şərtsiz qaytarılmalı olduğunu deyib, digər 4 kəndlə bağlı isə ayrıca ekspert qrupu yaradılmasının vacibliyini bildirib. Dövlət başçısı Ermənistan tərəfinin sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyasının 1975-ci il xəritələrinə əsasən aparılması barədə təklifinə də cavab verib. O, Ermənistanın daha çox Azərbaycan torpaqlarını pay aldığı xəritələri əsas götürdüyünü deyib. Dövlət başçısı delimitasiya və demarkasiya prosesinin ya siyasi metodologiya, ya da xronoloji metodologiya ilə aparılmalı olduğunu, ya da bütövlükdə heç bir xəritə əsasında iş qurulmamalı olduğunu deyib: “Əgər biz siyasi əsaslarına istinad etsək, onda istinad nöqtəsi kimi ya Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması dövrünü, ya da sovetləşmə dövrünü götürməliyik. O olar siyasi metodologiya. Əgər biz xronoloji metodologiyaya üstünlük versək, onda gəlin baxaq XX əsrin əvvəlində xəritələr nə idi və bu xəritələr üzərində işimizi quraq”. Bununla yanaşı, rəsmi Bakı sülh müqaviləsinin delimitasiya prosesi olmadan imzalanmasının tərəfindədir. Paşinyan hakimiyyətinin ata biləcəyi yeganə rasional addım Azərbaycanın təqdim etdiyi 5 baza prinsipi əsasında sülh müqaviləsi imzalamaq, Zəngəzur dəhlizini açmaq, işğal altında saxladığı Azərbaycanın 8 kəndini azad etmək və sərhədlərin delimitasiya prosesinə başlamaqdır.
Tahir TAĞIYEV
