Qərbi azərbaycanlıların qayıdışı Ermənistanı çaxnaşmaya salıb
Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri normallaşandan sonra Qərbi azərbaycanlıların öz yurdlarına getməsi getdikcə daha çox aktuallıq qazanır. Düzdür, ölkəmiz qəbul edir ki, qayıdış birdən-birə baş verən proses deyil.
Ona görə də Qərbi azərbaycanlılar ilkin mərhələdə indiki Ermənistan ərazisinə getməli, orada hansısa bir müddət qalmaq hüququ əldə etməlidir. Ermənistan isə onlara təhlükəsizlik zəmanəti verməlidir. Əgər sülh müqaviləsi imzalanarsa, bu, ikitərəfli sazişdə öz əksini tapa bilər.
Yeri glmişkən qeyd edək ki, erməni politoloq Davit Karapetyan da sözügedən xüsusda maraqlı açıqlama verib. O qeyd edir ki, azərbaycanlı qaçqınların Ermənistana qayıtması məsələsi sülh müqaviləsi çərçivəsində nəzərdən keçirilir. Ekspert artıq bu məsələnin BMT səviyyəsində də müzakirə olunduğunu söyləyib. Xatırladaq ki, məsələ ilə bağlı sözügedən təşkilata müraciəti Qərbi Azərbaycan icması ünvanlayıb. Karapetyan qeyd edib ki, söhbət 100-150 min azərbaycanlının Ermənistanın cənubunda, yəni tarixi Azərbaycan ərazilərində yerləşdirilməsindən gedir. Politoloq bura Dərələyəz, Göyçə, Basarkeçər, Zəngəzur və digər bir sıra ərazilərin daxil olduğunu bildirib: "Bu durumda 100-150 min azərbaycanlı dövlət tərəfindən təmin edilməlidir, burada səsvermə və mülkiyyəti hüquqları olmalıdır. Hazırda dövlətin ərazisində mütləq çoxluq bizik, yəni çoxmillətli deyilik və azərbaycanlılar artıq ölkədə ermənilərdən sonra növbəti çoxluğu təşkil edəcək".
Bu günlərdə Ermənistanın "Qraparak" nəşri də belə bir iddia ilə çıxış emişdi ki, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsi ilə bağlı müzakirələrdə Bakının əsas tələblərindən biri azərbaycanlıların öz yurdlarına – Qərbi Azərbaycana qayıtmasının təmin edilməsi, İrəvanın onların təhlükəsizliyinə zəmanət verməsidir: "Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev bunu əsas şərtlərdən biri kimi irəli sürüb. Rəsmi mənbələrin məlumatına görə, müqavilənin imzalanmasında problemli məsələlərdən biri də budur". Nəşr yazır ki, Nikol Paşinyan hakim partiyanın üzvləri ilə son qapalı görüşündə bu barədə açıq danışıb:
"Bildirib ki, onlar bir tərəfdən beynəlxalq konvensiyaların əksinə çıxa, qaçqaınların geri qayıtmasını rədd edə bilməzlər, digər tərəfdən isə bunun Ermənistan üçün fəlakət olacağını da anlayırlar. Mümkün hər şeyi edəcəklər ki, bu baş verməsin".
Nəşr qeyd edir ki, Azərbaycan qaçqaınların öz yurdlarına qayıtması məsələni artıq beynəlxalq gündəliyə daxil etməyə nail olub: "Artıq ABŞ, Avropa və Rusiyanın yüksək səviyyəli rəsmiləri bu haqda danışmağa başlayıb. Bildirilir ki, bu məsələ Ermənistan-Azərbaycan danışıqlarının mövzusudur. Bu ilin 15 iyulunda Brüsseldə keçirilən Əliyev-Mişel-Paşinyan görüşündə Qərbi azərbaycanlıların öz evlərinə təhlükəsiz və ləyaqətlə qayıtması məsələsi müzakirə olunub. Görüşdən 10 gün sonra Paşinyan da belə bir müzakirənin olduğunu dolayısı ilə təsdiq edib".
Ermənistanın "Vətəndaş qərarı" partiyasının keçmiş icraçı katibi Suren Saakyan da Azərbaycanın bu məsələdə məqsədinə nail olacağını bildirib: "Ermənistanla bağlı çox pis proqnozlarım var. Qərbi Azərbaycan anlayışı, azərbaycanlıların Ermənistana qayıtması - bunlar oxşar müzakirələrdir, problem budur. Təhlükəni vaxtında hiss etməkdə böyük problemimiz var. Yəni təhlükə burnumuzun dibindədir, biz heç nə etmirik. Biz faktiki təhlükələri vaxtında hiss edib onların qarşısını ala bilmirik. Belə davam etsək, işlərimiz yaxşı ola bilməz. İstəsək də, istəməsək də küçələrə çıxmalıyıq, Ermənistanın siyasətini dəyişməliyik". Hər halda, Azərbaycan məhz sülh müstəvisində Qərbi azərbaycanlıların Ermənistandakı ata-baba yurdlarına qayıdışında maraqlı tərəfdir. Bunun sülh müqaviləsində əksini tapması isə tamamilə mümkündür. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan parlamentdə çıxışı zamanı bir daha bildirib ki, ölkəsi Azərbaycanla sülh müqaviləsini imzalamağa hazırdır: "İrəvanla Bakı arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasına tərəflər arasında etimadın olmaması mane olur, məhz bu faktor dialoqu ləngidir və tərəfləri sülh sazişi layihəsinin müddəalarını dəfələrlə müzakirə etməyə məcbur edir". Hökumət başçısı onu da əlavə edib ki, sülh sazişi layihəsinin əsas prinsipləri tərəflər arasında razılaşdırılıb. Ermənistan parlamentinin spikeri Alen Simonyan da bildirib ki, İrəvanla Bakı arasında bu ilin sonuna qədər sülh müqaviləsi imzalana bilər. Spiker qeyd edib ki, iki ölkə arasında sülh müqaviləsinin tez bir zamanda imzalanmasının mümkünlüyünü görür. ABŞ dövlət katibinin Avropa və Avrasiya məsələləri üzrə köməkçisi Ceyms Obrayen Konqresin Nümayəndələr Palatasının Xarici Əlaqələr Komitəsində çıxışı zamanı belə bir fikir səsləndirib ki, qarşıdakı həftələr Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişinin bağlanması prosesi üçün həlledici olacaq: "Qarşıdakı bir neçə həftə tərəflərin niyyətlərdən razılığa keçməyə hazır olduqlarını yoxlamaq üçün həlledici olacaq. Çünki bildiyimiz kimi, danışıqlarda "bəli" əldə etmək ən çətin sözdür". O, tərəflərin dəfələrlə görüşdüyünü xatırladıb: "Biz sülh sazişi üzərində işləyirik". Amma bu sülhün indi əsas məqamlarından biri məhz Qərbi azərbaycanlıların ata-baba yurdlarına qayıdışı olmalıdır.
Ramil QULİYEV
