Fransa Əlcəzair qəhrəmanlarının nəşini və 90 min qiymətli əşyanı niyə qaytarmır?..

Sədrəddin Soltan: “Makron o mənəviyyatın, o nəciblik, ağayanalıq xasiyyətinin daşıyıcısı deyil ki, Afrikadan Fransa müstəmləkəçilərinin oğurlayıb gətirdiyi tarixi-mədəni irs nümunələrini geri qaytarsın”

Fransanın hələ də davam edən müstəmləkəçilik siyasətinin ifşa edilməsi istiqamətində Bakıda başlayan proses artıq dünyanın müxtəlif ölkələrində davam etdirilir. 

Bildiyimiz kimi, bu günlərdə Bakı Təşəbbüs Qrupu İstanbulda keçirtdiyi “Dekolonizasiya: İntibahın oyanışı” adlı konfransın ardınca vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları adından beynəlxalq kampaniya başladıb.

Petisiyada Fransa Prezidenti Emmanuel Makrona müraciət edilərək, Fransanın Afrikadan oğurladığı 90 mindən artıq maddi-mədəni əsərlərin mənşə ölkələrinə qaytarılması tələb olunur.

Afrika ölkələrindən müstəmləkə dövründə oğurlanmış, talan edilmiş 90 mindən çox mədəni sərvət hazırda Fransa muzeylərində nümayiş olunur. Sahara regionu ölkələrindən oğurlanmış tarix və mədəniyyət əşyalarının aqibəti isə bəlli deyil.

Fransa Prezidenti Emmanuel Makron 2017-ci ildə afrikalı gənclərlə görüş zamanı bildirib ki, Afrikanın mədəni sərvətləri Afrikada sərgilənməlidir və 5 il müddətində hər bir mədəni, tarixi əşyanın geri qaytarılacağına söz vermişdi.

Həmin vaxtdan 7 il keçməsinə baxmayaraq, Makron vədinə əməl etməyib.

Parisin Quai Branly Muzeyində sərgilənən 70 min artifaktın üçdə ikisinin 1885-1960-cı illərdə Afrikadan oğurlanmış mədəni mülkiyyət nümunələri olması barədə araşdırmalar mövcuddur.

Fransa keçmiş müstəmləkələrindən oğurladığı sərvətləri geri qaytarmamaq üçün qanunvericiliyini sərtləşdirib. Bu səbəbdən restitusiyanın həyata keçirilməsinin qarşısı süni şəkildə, bürokratik yollarla alınır.

İlkin olaraq, hətta Avropanın digər keçmiş müstəmləkə ölkələrində də tətbiq edilən kredit sistemi ilə müqavilə əsasında mədəni sərvətlər müvəqqəti olaraq bir neçə illik mənbə ölkələrində yerləşən muzeylərdə sərgilənə bilər.

Bakı Təşəbbüs Qrupu tələb edir ki, Fransa hökuməti qanunvericiliyinə dəyişiklik etməli, oğurladığı artefaktları mənbə ölkələrinə geri qaytarmalı və qanunsuz mülkiyyətçi kimi tarixi əsərlərin qanuni mülkiyyətçisi olan ölkələrə təzminat ödəməlidir.

Fransanın Afrikadan, eləcə də digər müstəmləkələrindən qarət edib gətirdiyi 90 min mədəniyyət, incəsənət yadigarını indiyə qədər qaytarmamağının səbəbi nədir? Makron niyə belə edir?

Ekspertlər qeyd edir ki, vaxtilə fransızlar müstəmləkələrdən 90 minə yaxın artifaktı, maddi mədəni irs nümunələrini qarət edib Fransaya gətiriblər. Onlar qeyd edirlər ki, Makronun 2017-ci ildə  afrikalı gənclərlə görüşdə onlara aid mədəni irs nümunələrinin qaytarılacağı barədə verdiyi vədi yerinə yetirməməsi onun nə qədər qeyri-ciddi bir siyasətçi olduğunu bir daha sübut edir. Bugünə qədər  90 min artifaktın qaytarılmaması Fransa dövlətinin əsl simasını ortaya qoyur. 

Ekspertlər bildirir ki, rəsmən təsdiqlənib ki, Parisin Quai Branly Muzeyində sərgilənən  eksponatların böyük bir hissəsi müstəmləkələrdən qəsb olunaraq gətirilmiş maddi mədəni irs nümunələridir. 

Bu mövzu haqda təhlil apararkən bir məsələni də qeyd etmək yerinə düşərdi. Fransa yalnız mədəni qarətlə məşğul olmayıb, hətta Mərakeşin, Əlcazairin milli qəhrəmanlarını belə aparıb türmələrdə öldürüb. Amma indiyə qədər onların nəşini də geri qaytarmayıb. Milli qəhrəmanlarının qalıqlarını Əlcəzair xalqı tələb edir, amma Fransa özünü eşitməzliyə vurur. 

Qeyd edək ki, keçən ilin iyulunda Prezident İlham Əliyev Qoşulmama Hərəkatının Əlaqələndirmə Bürosunun Nazirlər görüşündə bildirib: “Fransanın soyqırımlarla dolu hakimiyyəti dövründə 1,5 milyona yaxın əlcəzairli qətlə yetirilib. Hələ də Paris muzeyində əlcəzairli azadlıq döyüşçülərinin kəllə sümükləri müharibə qənimətləri kimi saxlanılır”.

Bunun utancverici və iyrənc hərəkət olduğunu deyən Prezident Əliyev qeyd edirdi: “Biz Fransa Prezidenti Emmanuel Makrondan həmin qəhrəmanların qalıqlarını Əlcəzairə təhvil verməsini tələb edirik”.

Prezident İlham Əliyev həmin görüşdə Fransanın öz müstəmləkə keçmişinə, qanlı müstəmləkə cinayətlərinə və soyqırımı aktlarına görə Qoşulmama Hərəkatına üzv olan Afrika, Cənub-Şərqi Asiya ölkələrindən və digər ölkələrdən üzr istəməli olduğunu da diqqətə çatdırmışdı.

Azərbaycan Prezidenti haqlı olaraq soruşurdu ki, niyə Fransa o milli qəhrəmanların nəşini qaytarmır? Əlcəzair xalqı da vaxtilə Fransaya aparılıb edam olunmuş qəhrəmanların nəşini tələb edir, amma Fransa vermir ki, vermir. 

“Fransanın Afrikadan oğurladığı, talan edib gətirdiyi tarixi-mədəni eksponatlar, artifaktlar bu gün Makron dövlətinin çörək ağacıdır” 

Orta Doğu Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri Sədrəddin Soltan “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Fransa dünyanın müstəmləkə dövlətlərindən biri olub. Xüsusən Fransa imperiyası ifadəsindən daha çox Fransa müstəmləkə imperiyası ifadəsi işlədilir. Çünki müstəmləkəçilik sümürgəçilik deməkdir. İnsanların əməyini, insanların mədəniyyətini, insanların varlığını sümürmək, istismar etmək, özününküləşdirmək kimi xüsusiyyətləri Fransa imperiyası, Fransa müstəmləkəsi özündə daşıyır. Əslində bu xüsusiyyət Avropa müstəmləkə ölkələrinin hər biri üçün xarakterikdir. Məsələn, vaxtilə faşist Almaniyası da keçmiş SSRİ ərazisindən xeyli tarixi mədəniyyət abidələri, mədəni irs nümunələri aparmışdı. Əgər o müharibədə SSRİ qalib gəlməsəydi, faşizm qalib gəlsəydi Berlin tarixi muzeylər şəhərinə çevrilə bilərdi. Fransa prezidenti Makron  müstəmləkəçi düşüncəli imperatorların, dövlət başçılarının “layiqli” davamçısıdır. Makron o mənəviyyatın,  o nəciblik, ağayanalıq xasiyyətinin daşıyıcısı deyil ki, Afrikadan Fransa müstəmləkəçilərinin oğurlayıb gətirdiyi tarixi-mədəni irs nümunələrini geri qaytarsın” - deyə bildirdi.

S.Soltan qeyd etdi ki, əvvəllər Fransa Afrika ölkələrinin var-dövlətini talamaqla güclənir, qüdrətlənirdi. Onun sözlərinə görə, indi də ordan oğurladığı tarixi maddi-mədəniyyət eksponatlarını, artifaktları muzeylərində nümayiş etdirməklə pul qazanır. “Öz ərazilərində müxtəlif muzeylər yaradıb və orada o nümunələri sərgilməklə pul qazanır. Fransanın Afrikadan oğurladığı, talan edib gətirdiyi tarixi-mədəni eksponatlar, artifaktlar bu gün Makron dövlətinin çörək ağacıdır. 

Bu gün də Fransa müstəmləkəçiliyin, pis əməllərin hesabına öz büdcəsini formalaşdırır. Fransa prezidenti Makron öz vətəndaşlarına da verdiyi vədlərə əməl etməyib. Məsələn, sosial sahə ilə bağlı çoxsaylı vədlər verib, bugünə qədər ona əmçəl olunmur. Odur ki, Makron Fransanın neokolonialist siyasətini davam etdirir və keçmiş müstəmləkə ölkələrinə də yalan vədlər verməklə frankofonyanı ayaqda saxlamağa çalışır” - deyə S.Soltan əlavə etdi. 

İradə SARIYEVA