Ermənistan Azərbaycanla yeni toqquşmaların əsasını qoydu...
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etməsi, hərbi-siyasi qələbələrinin ardınca Ermənistanla yekun sülh müqaviləsinin imzalanması üçün heç bir prinsipial maneə qalmasa da, İrəvan prosesin başa çatmasında maraqlı tərəf kimi çıxış etmir.
Ermənistanda hələ də "Dağlıq Qarabağın nümayəndəliyinin" mövcudluğu, o cümlədən fevralın 20-də “Arsax prezidentinin” və “rəsmilərinin” iştirakı ilə separatizmin dirçəlişinin 36-cı ildönümünə həsr olunmuş tədbirin təşkil edilməsi, revanşist bəyanatlar səsləndirilməsi göstərir ki, baş nazir Nikol Paşinyanın davamlı sülh ritorikası əslində yalandan başqa bir şey deyil.
Hazırda görünən odur ki, Ermənistan rəhbərliyi Azərbaycanı təhdid edən, terrorla hədələyən bu cür revanşist qüvvələri susdurmur. Qeyd edək ki, ləğv edilmiş separatçı rejimin son başçısı Samvel Şahramanyan uzun fasiələdən sonra “silahdaşları” ilə birlikdə erməni separatizminin 36-cı ildönümünü qeyd etmək üçün “Yerablur” qəbiristanlığına gedib. Həmçinin İrəvanda separatçılar bir neçə tədbir də keçiriblər. Doğrudur, Ermənistan rəsmilərindən heç kəs onların tədbirlərinə qatılmayıb. Amma Azərbaycan dövlətinin, suverenliyinin əleyhinə yönəlmiş bu kimi tədbirlərin keçirilməsinə icazə verilməsinin özü ciddi məsələdir. Rusiyanın Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru Dmitri Solonnikov bunların səbəbləri barədə danışarkən qeyd edir: “Bir xalq və ölkə kimi Ermənistan üçün Azərbaycanla tezliklə sülh müqaviləsi bağlamaq və hazırda mövcud olan ziddiyyətləri həll etmək birbaşa fayda verərdi. Bu, Cənubi Qafqazın daha da inkişafına, logistik əlaqə sisteminin yaradılmasına kömək edəcək, sərhədlərin açılması, ticarət və yeni sərmayələrin cəlbinə gətirib çıxaracaq. Ermənistan bütün bunlarda birbaşa maraqlı tərəf kimi çıxış etməli idi. Amma Paşinyan problemə tamam başqa baxışa malikdir. Nikol Paşinyan görür ki, münaqişənin sona çatması və Ermənistanın təslim olması ilə bağlı sənədləri imzalayan kimi o daha heç kimə lazım olmayacaq. Müharibəni uduzdu, buna imza atdı, indi onu kənarlaşdırmaq olar. Ona görə də Ermənistanda xalqın maraqları ilə hakimiyyət arasında ziddiyyətlər qalmaqdadır. Ermənistan xalqı üçün tezliklə sülh müqaviləsi imzalamaq və hər şeyi başa çatdırmaq faydalıdır, lakin Paşinyan üçün vəziyyəti uzatmaq sərfəlidir. O hesab edir ki, bu, şəxsi maraqlarını təmin edir. Ona görə də Qarabağ müharibəsinin bitməsindən keçən illər ərzində danışıqlar masasında çox az dəyişiklik baş verib”.
Politoloq onu da vurğulayıb ki, İrəvanın daim danışıqlara əlavə vasitəçilər cəlb etmək istəyi də bununla bağlıdır: “Prosesin hər hansı formada gecikdirilməsi Paşinyan üçün faydalı olduğundan, o, üçüncü ölkələrin iştirakından bir növ əlavə rıçaq, cəhd kimi istifadə edir. Özü üçün hansısa üstünlükləri müzakirə etmək, sənədlərin imzalanmasında nəyisə göstərmək, tam təslim olmamış kimi görünməmək məqsədidir. Bu səbəbdən danışıqlarda irəliləyiş daim ləngiyir. İrəvanın bundan sonra da eyni siyasətə davam edəcəyini gözləmək olar. O, üçüncü ölkələri cəlb etməyə çalışacaq ki, bu da konstruktiv nəticə verməyəcək”. Məhz bunlar fonunda Ermənistanda separatçı rejimin baş qaldırmasına imkan verilir. Sülh üçün Ermənistanın atacağı digər addımlarla bağlı da tərəddüdlərin olacağı qaçılmaz görünür. Həmin addımlar barədə isə Milli Məclisin deputatı Bəhruz Məhərrəmov aşağıdakıları qeyd edir: “Hazırda əvvəlki dövrlərdən daha real olan sülhün bərqərar olunması üçün Ermənistan həm milli-ideoloji, həm də qanunvericilik səviyyəsində - Konstitusiya, milli qanunvericilik və tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdə Azərbaycana qarşı iddialarından əl çəkməlidir. Əks halda, sülh müqaviləsi imzalansa belə, real hüquqi qüvvəyə malik olmayacaq. Belə ki, Ermənistan Konstitusiyasının 6-cı maddəsinə əsasən, İrəvanın tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrin ratifikasiya olunması üçün həmin sənədlər Konstitusiyaya uyğun olmalıdır. Əgər sülh müqaviləsində İrəvan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyacaq, Konstitusiyanın preambulası isə özündə Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını ehtiva edəcəksə, bu, açıq hüquqi ziddiyyət olacaq və Konstitusiya qarşısında sülh müqaviləsinin heç bir hüquqi imkanı mövcud olmayacaq. Bu mənada, Ermənistan bütün səviyyələrdə iddialarından, o cümlədən təcavüzkar normativ bazisdən əl çəkməli, mövcud olmayan separatçı rejimin tör-töküntülərini birdəfəlik rədd etməlidir. Belə olan halda dayanıqlı sülh barədə danışa biləcəyik”. Indilikdə görünən odur ki, Ermənistan Azərbaycanın sülh təkliflərini sözdə qəbul etsə də, real addımlar atmağa tələsmir. Halbuki, Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyi regionda təhlükəsizliyin təmini ilə yanaşı, bu dövlətin gələcək inkişafını da yubadır. Onsuz da ötən 30 illik işğal dövründə Ermənistan iqtisadi - siyasi müstəvidə çox şey, o cümlədən müstəqil olmaq şansını itirib. Yenidən eyni metodla sülhə mane olmaq istəyi isə indiki halda Ermənistana daha böyük zərbə vura bilər. Sülh müqaviləsi üzərində iş prosesi 2022-ci ilin martında Azərbaycanın Ermənistana 5 bəndlik sənədi təhvil verməsi ilə başlayıb. Bundan sonra İrəvan və Bakı sazişin yekun variantı ilə bağlı təkliflərini mübadilə edirlər. Amma İrəvan hələ də prosesi uzadır.
Samirə SƏFƏROVA
