Qırmızı dəniz böhranı Transxəzər marşrutunun nüfuzunu qaldırdı...

Qərbin Yəməndəki husi üsyançılarına qarşı atdığı addımlara baxmayaraq, Qırmızı dənizdə gəmiçilik üçün təhlükəsizlik vəziyyəti pisləşməkdə davam edir. Bu barədə “Bloomberg” agentliyi məlumat yayıb.

Baş verənlər fonunda “AP Moller-Maersk” korporasiyasının baş direktoru Vinsent Klerk agentliyə bildirib: “Biz, güman ki, təhlükənin pik həddini görməmişik. Husilərin bu hücumlar üçün istifadə etdiyi silahlar müxtəlifliyi ilə seçilir. Amma beynəlxalq ictimaiyyətin gəmilərin təhlükəsiz keçidinə nə vaxt və necə təminat verə biləcəyi ilə bağlı dəqiq fikir yoxdur”. “Norden” gəmiçilik və logistika şirkətinin baş direktoru Yan Rinbonun fikrincə, Qırmızı dənizdə vəziyyəti sabitləşdirmək mümkün olmayıb: “Əksinə, vəziyyət getdikcə pisləşir. Gəmiçilik sahəsində işlədiyim 29 il ərzində belə bir şey görməmişəm”.Agentliyin məlumatına görə, Yaponiyanın “Mitsui O.S.K. Lines” gəmiçilik şirkəti ən azı yaxın 2-3 ay ərzində gəmilərinin marşrutlarını dəyişəcəyini bildirib. Hazırda ABŞ və Britaniy akimi ölkələr də Qırmızı dənizdə baş verənlərdən ciddi əziyyət çəkir. Ümumiyyətlə, Yaxın Şərq münaqişəsinin kəskinləşməsi səbəbindən Qırmızı dəniz üzərindən daşımalarda yaranan fasilələrdən ən çox əziyyət çəkən Britaniya şirkətləridir. Həmçinin, Qırmızı dənizdəki böhranın Böyük Britaniya istehsalçılarına pis təsir etdiyi qeyd edilir. Qırmızı dənizdə yük daşınması ilə bağlı təhlükəsizlik vəziyyəti ABŞ-dan Hindistana neft nəqlini dayandırıb.Gəmi izləmə məlumatlarının təhlili göstərir ki, bu ilin yanvarında Hindistan neftayırma zavodları ABŞ-dan neft almayıb. Baxmayaraq ki, Hindistan əvvəllər Amerika tədarükçülərindən gündə orta hesabla 205 min barrel neft alırdı. Qırmızı dəniz böhranı səbəbi ilə yükdaşıma tariflərindəki artım səbəbindən tədarükün kəsildiyi bildirilir. Bununla yanaşı, Hindistanın İraqdan neft idxalı yanvar ayında gündəlik 1,19 milyon barrel olmaqla iki ilin ən yüksək səviyyəsinə çatıb. Bu da dekabr həcmlərindən dörddəbir dəfə çoxdur və 2022-ci ilin aprelindən bəri ən yüksək səviyyədir. Neft İxrac Edən Ölkələr Təşkilatının hesabatına əsasən, Rusiya artıq bir ildir ki, Hindistana neft tədarükündə liderdir və sentyabrda ölkənin ümumi idxalının 36 faizini təmin edir. Bütün bunlar o deməkdir ki, Qırmızı dənizdə baş verənlər ABŞ-ın Hindistanla yaxınlaşmaq siyasətinə ciddi zərər vurur. Bu durumda qlobal logistika mütəxəssisləri xəbərdarlıq ediblər ki, yanvarda Avropanı vuran Qırmızı dəniz böhranı fevralın sonlarında Amerikaya ciddi təsir göstərəcək. “Amazon” təchizat zəncirinin rəhbəri Dieqo Pantjoa-Navajas Qırmızı dəniz böhranından əvvəl Amerikanın Panama böhranından təsirləndiyini xatırladıb. Payızda suyun səviyyəsinin azalması ilə Panama kanalında ticarət gəmilərinin keçidləri məhdudlaşdırılıb. İndi Qırmızı dəniz böhranı ilə əlaqədar Süveyş kanalının tranzitləri azalıb. Pantjoa-Navajas Süveyş və Panama kanallarındakı iki vəziyyətin tədarük zəncirlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir etdiyini vurğulayıb: “Böhranlar Asiya ilə Avropa, Şimali Amerika ilə Cənubi Amerika arasında ticarətin qarşısını aldı. Problem ondadır ki, hər iki vəziyyət hazırda mövcud olmayan bir həll tələb edir”.

Ümumiyyətlə, Asiyadan daşınan mallar 14 günlük gecikmə ilə Avropaya çatanda “Qırmızı dəniz böhranı” həyəcanı qaldırılıb. İsveçin məşhur mebel markası IKEA da Süveyş kanalındakı vəziyyətin gecikmələrə səbəb olacağı və bəzi IKEA məhsulları üçün stok məhdudiyyətlərinə səbəb ola biləcəyi barədə xəbərdarlıq edib.”Blue Yonder” şirkətinin qlobal sənaye strategiyaları üzrə baş direktoru Ann Mari Conkman da fevralın sonunda növbənin Amerikaya çatacağını bildirib: “Yəqin ki, Şimali Amerikada daha böyük təsir görəcəyik. Məhsul gecikmələri daha çox yayılacaq. ABŞ pərakəndə satış şirkətlərinin qarşıdakı həftələrdə istehlak malları üçün göndərmə gecikmələrini elan etməyə başlamasına səbəb olacaq”. Bu durumda  ABŞ Qırmızı dənizin cənubunda və Ədən körfəzində Yəməndə İranın dəstəklədiyi husilər tərəfindən çoxsaylı ballistik raket hücumları həyata keçirildiyini açıqlayıb. Deməli, Qırmızı dəniz böhranı daha da dərinləşəcək. Baş verən hadisələr fonunda logistika şirkətləri alternativ marşrutlara üz tuturlar. Bu marşrutlardan biri Ümid burnundan keçməklə yüklərin Avropaya çatdırılmasıdır ki, bu zaman çatdırılma müddəti ən yaxşı halda 20 gün, daşımaların xərci isə ən azı 70 faiz artır. Həmçinin, yeni yoldan istifadə gəmi və konteyner çatışmazlığına da səbəb olur ki, bu da qiymət artımında öz əksini tapıb. Bütün bu faktorlar Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun  cəlbediciliyini və Azərbaycan logistikasının əhəmiyyətini ön plana çıxarır. Şərq-Qərb və Şimal-Cənub dəhlizlərinin kəsişməsində yerləşən Azərbaycanda nəqliyyat infrastrukturunun inkişafı ilə əlaqədar mühüm işlər görülür. Bakı Limanının inkişafının ikinci fazasının həyata keçirilməsi, dəniz donanmasının artırılması ilə bağlı atılan addımlar, həmçinin Qazaxıstan tərəfindən limanların təkmilləşdirilməsi ilə bağlı görülən işlər Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutunun  potensialının böyük olmasından xəbər verir. Indi dünyada bu marşruta maraq sürətlə artır. Bunu şərtləndirən səbəblərdən biri məhz  Qırmızı dənizdə baş verənlərdir.

Ramil QULİYEV