Tarix İnstitutundan akademiyadakı islahatlarla bağlı rəy…
İlqar Niftəliyev: “2023-cü ildə artıq Tarix İnstitutunun tərkibində tarix-etnoqrafiya, türk xalqlarının etnoqrafiyası və müasir etnoqrafiya şöbələri açıldı
Bildiyimiz kimi, son dövrlər AMEA-da bir sıra struktur dəyişilikləri baş verib, bəzi müəssisələr ləğv edilib, bəzi elmi-tədqiqat institutlarının adları dəyişib. Məsələn, bu günlərdə AMEA-nın iki institutunun adı dəyişdirilib.
Bununla bağlı Baş nazir Əli Əsədov qərar imzalayıb. Qərara əsasən, Abbasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutu Abbasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutu, Arxeologiya, Etnoqrafiya və Antropologiya İnstitutu Arxeologiya və Antropologiya İnstitutu adlandırılıb.
Bu ad dəyişikliyi institutda hansı məzmun dəyişikliyinə yol açacaq? Tarix İnstitutunda hansı yeniliklər baş verib? Etnoqrafiya bölməsi Tarix İnstitutunun nəzdində hansı şəkildə fəaliyyət göstərəcək? Etnologiya nədir, o hansı əsaslarla öyrəniləcək? İnstitutun həyatında nə kimi yeniliklər olacaq? Nələr dəyişəcək?
“Planlarımız içərisində ayrıca bir beynəlxalq səviyyəli etnologiya jurnalının nəşr edilməsi də var”
Abbasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutu rəhbərinin elmi işlər üzrə müavini, tarix elmlər doktoru İlqar Niftəliyev “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında institutun yeni hədəfləri barədə danışdı: “Bildiyiniz kimi, bir neçə gün bundan əvvəl Baş nazirin imzaladığı qərara əsasən AMEA-nın Abbasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutunun adı dəyişdirilərək Abbasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix və Etnologiya İnstitutu adlandırılıb. Əslində, biz Tarix İnstitutunun yaranma tarixinə nəzər salsaq görərik ki, 1935-ci ildə bu institut Tarix, Arxeologiya və Etnoqrafiya olaraq yaradılıb. Sonradan isə arxeologiya və etnoqrafiya sahələri bu institutun tərkibində ayrıca şöbələrə çevrilib. 1974-cü Tarix İnstitutunun nəzdində xüsusi bir Tarix və Etnoqrafiya sektoru yaradıldı. 1993-cü ildə isə bu sektorların əsasında müstəqil Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu fəaliyyətə başladı.
Əslində institutun adının dəyişdirilməsi məsələsi artıq 2023-cü ilin ortalarında ortaya qoyuldu və 2023-cü ilin noyabr ayında AMEA-nın Rəyasət Heyəti bu institutun Tarix və Etnologiya İnstitutu adlandırılması haqda qərar qəbul etdi, eyni zamanda bu məsələni Nazirlər Kabineti qarşısında qaldırdı”.
İ.Niftəliyev qeyd etdi ki, etnologiya elmi təxminən XVIII sonlarında müstəqil bir istiqamət kimi meydana gəlib. Bizdə daha çox etnoqrafiya elminin inkişaf etdiyini deyən alim bildirdi ki, etnologiya və etnoqrafiya arasında müəyyən fərqlər var. O vurğuladı ki, əgər etnoqrafiya müəyyən bir mədəniyyətin öyrənilməsi, təsviri ilə məşğuldursa, etnologiya elmi müxtəlif mədəniyyətlərin müqayisəli təhlilini edir. “Məsələn, etnoqraflar mədəni təcrübələri müşahidə etməklə, sənədləşdirməklə, çöl işləri ilə məşğul olmaqla informasiyanı toplayırlarsa, etnoloqlar daha geniş nəticələr çıxarmaqla daha müxtəlif etnoqrafik tədqiqatların məlumatlarını ümumiləşdirirlər. Yəni qısa desək, etnoqraflar daha çox təsvirçiliklə, etnoloqlar isə həmin o müxtəlif mədəniyyətlərin daha dolğun anlanması üçün təhlilini aparır.
Bizim Tarix İnstitutu bu istiqamətdə öz növbəti fəaliyyətini nəzərdə tutur. Qeyd edim ki, 2023-cü ildə artıq Tarix İnstitutunun tərkibində tarix-etnoqrafiya, türk xalqlarının etnoqrafiyası və müasir etnoqrafiya şöbələri açıldı. Bu şöbələr əslində Arxeologiya və Antropologiya İnstitundan Tarix İnstitunun tərkibinə verildi. İnstitutun adı dəyşəndən sonra görünür ki, bu şöbələrin adında dəyişikliklər olacaq. Biz artıq yaxın gələcək üçün həmin şöbələrin planlarını hazırlayarkən burada təkcə etnoqrafik tədqiqatlar yox, həm də etnologiya istiqamətində tədqiqatların aparılmasını nəzərdə tuturuq. Burada təkcə təsvirçiliklə məşğul olunmayacaq, eyni zamanda etnoqrafların topladıqları məlumatların etnoloji cəhətdən təhlili, müqayisəsi, etnologiya elminin nəzəri əsaslarının ətrafında fikir mübadiləsi aparmaq nəzərdə tutulub”.
İ.Niftəliyev qeyd etdi ki, bu istiqamətdə dəyirmi masaların, konfransaların keçirilməsi gündəmdədir. “Eyni zamanda qarşıdakı planlarımız içərisində ayrıca bir beynəlxalq səviyyəli etnologiya jurnalının nəşr edilməsi də var. Həmin jurnalda təkcə respublikada olan alimlər yox, həm də xarici ölkələrdən olan alimlər öz tədqiqatlarının nəticələrini çap edəcəklər. Planlarımız bu qədərdir”-deyə İ.Niftəliyev vurğuladı.
İradə SARIYEVA
