Neft-qaz müqavilələrindən gəlir 20,5 milyarddan 15 milyarda düşdü - narahat olmalıyıq...
Rəsul Cahangirli: "Belə davam edərsə və hasilat sürətlə azalarsa, bu, ölkəmiz üçün ciddi problemlər yarada bilər"
2023-cü ildə Dövlət Neft Fondunun büdcə gəlirləri 21 milyard 661,9 milyon manat, büdcə xərcləri isə 11 milyard 832,6 milyon manat təşkil edib. Fondun gəlirlərinin 15 milyard 324,1 milyon manatı neft və qaz sazişlərinin həyata keçirilməsindən əldə olunub.
Bu zaman mənfəət neftinin və qazın satışından fond 14 milyard 519,0 milyon manat, bonus ödənişlərindən 800,7 milyon manat, tranzit haqqından 0,8 milyon manat, akrhesabı ödənişlərdən 3,6 milyon manat əldə edib.
Beləliklə aydın olur ki, fondun neft və qaz sazişlərinin həyata keçirilməsindən əldə etdiyi gəlirlərdə kəskin azalma baş verib. 2022-ci ildə fonda bu mənbədən 20 milyard 480,4 milyon manat daxil olmuşdu. Bu isə 2023-cü ildə qeyd olunan mənbədən gəlirin 25,2 faiz azalması deməkdir. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanın ixrac gəlirlərinin 90 faizi hələ də neft-qaz ixracı hesabına formalaşır, o baxımdan müşahidə olunan azalma hansı risqlər yarada bilər?
"Xarici sərmayənin qeyri-neft sektoruna cəlbi istiqamətində səylər artırılmalıdır"
Məsələ ilə bağlı "Bakı-Xəbər"ə açıqlama verən ekspert Rəsul Cahangirli hesab edir ki, bütün bunlar ölkə iqtisadiyatının neft-qaz gəlirlərindən hələ də əhəmiyyətli şəkildə asılı olduğunu göstərir: "Belə davam edərsə və hasilat sürətlə azalarsa, bu, ölkəmiz üçün ciddi problemlər yarada bilər. Neft-qaz sektorundakı bu dərəcədə azalma həm Azərbaycanda hasilatın azalması, həm də bu il dünya bazarında neftin qiymətinin 2022-ci illə müqayisədə aşağı düşməsi ilə bağlıdır. Məsələ ondadır ki, Brent markalı neftin 1 barrelinin 2022-ci ildə orta qiyməti 100.93 dollar olub. Ancaq bundan fərqli olaraq, 2023-cü ildə neftin orta qiyməti 82 dollar ətrafında olub. Üstəlik, 8 il ərzində Azərbaycanda neft hasilatı ümumilikdə 42 faiz azalıb. Başqa bir tərəfdən, dünya bazarında qazın qiyməti də aşağı düşüb. Hazırda Avropada qazın 1 000 kubmetrinin qiyməti 315 dollarından aşağı enib. Halbuki, 1-2 il əvvəl qazın 1000 kubmetrinin qiyməti 800-1200 dollar arasında dəyişirdi. Bütün bunlar nəticə etibatilə fondun neft və qaz sazişlərinin həyata keçirilməsindən əldə etdiyi gəlirlərini kəskin şəkildə azaldıb. Ona görə də maksimum sürətdə ölkədə real sektoru inkişaf etdirmək lazımdır. Düzdür, Azərbaycanda real sektor inkişaf edir. Ötən il iqtisadiyyatın neft-qaz sektorunda əlavə dəyər 1,7 faiz azalıb, qeyri neft-qaz sektorunda isə 3,7 faiz artıb. Ancaq bütün bunlar yetərli deyil. İslahatlar dərinləşdirilməli, rəqabət mühiti sağlamlaşdırılmalı. Xarici sərmayənin qeyri-neft sektoruna cəlbi istiqamətində səylər artırılmalıdır".
Vidadi ORDAHALLI
