Albanşünaslığın əsasını ermənilər-gürcülər qoyub(?) - Azərbaycan alimindən şok iddia...
Ramin Əlizadə: “Qədim dillərin öyrənilməsi məsələsi çox vacibdir”
“Sovet dönəmində Azərbaycan albanşünaslarını erməni və gürcü əsilli professorlar "yetişdirib", yetişmiş meyvə isə ya yeyilir, ya da yeyilmirsə xarab olur...
…Hazırda ölkəmizdə albanşünaslıq (tarixi tədqiqatlar) adı altında aparılan elmi araşdırmalar "köhnədən qalıb xarab olanlar" və "yetişməyənlər" adlı iki qrupa bölünür. Nə qədər ki, elmi kadr hazırlığına yetkili qurumlar və büdcə təşkilatları laqeyd münasibət göstərəcək, vəziyyət yazdığım kimi davam edəcək...”
Bu fikirləri AMEA-nın Tarix İnstitutunun elmi işçisi Ramin Əlizadə özünün Feysbuk səhifəsində bildirib.
Uzun illərdir ciddi elmi araşdırmaları, fikirləri ilə maraq doğuran R.Əlizadənin irəli sürdüyü məsələ doğrudan da düşündürücüdür. Bu gün Azərbaycanda milli təməllərə söykənən yeni albanşünaslar nəslinin yetişməsi gerçək bir zərurətdir, o cümlədən də qədim dillər üzrə mütəxəssislərin hazırlanması da bizə hava-su kimi lazımdır. Dünyanın qədim dillərini bilən mütəxəssislərimiz olmadan biz dövlətimizin, xalqımızın tarixi, qədim əraziləri, dövlətçilik tariximiz barədə yenə də gerçək məlumatlardan məhrum olacağıq, yenə də tariximizin yazılışı köhnə, Sovetdənqalma metodologiya ilə davam etdiriləcək. Bu baxımdan, R.Əlizadənin fikirlərinə ciddi əhəmiyyət verilməli və bu problemi həll etmək əlaqədar dövlət qurumların diqqətində olmalıdır.
Mövzunun aktual olduğu nəzərə alıb onu davam etdirmək istədik.
“Sizin statusunuzu oxuyanda belə qənaətə gəldik ki, Azərbaycan albanşünaslarını erməni və gürcü mütəxəsisləri yetişdirib. Səbəb nə idi? Bəyəm milli mütəxəssislər yox idi? Erməni və gürcü alimlərinin alban irsinə marağı nə idi? Bəs bu gün niyə milli kadrlar yetişdirilmir? Niyə ayrıca albanşünaslıq mərkəzi yoxdur” sualları ilə
“Bu yanaşma ilə albanşünaslığı aparıb bir yerə çıxara bilməyəcəklər”
Ramin Əlizadəyə müraciət etdik. Tarixçi alim “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında “Sovet dövründə Azərbaycan albanşünaslarının hamısını onlar yetişdirib. Məsələn, Fəridə Məmmədovanın elmi rəhbəri Karen Yuzbaşyandır. Başqasınınkı Şanındzedir. İstər Tarix İnstitutu, istərsə də digər qurumlar olsun, durub bu adamların elmi işlərinin, araşdırmalarının üstündən albanşünaslıqda yeni söz demək istəyirlərsə, bu mənasızdır, cəfəngiyatdır və boş bir şeydir. Bu yanaşma ilə albanşünaslığı aparıb bir yerə çıxara bilməyəcəklər. Bununla niyə özümüzü aldadaq? AMEA-nın Rəyasət Heyətinin iclasında durub dedim ki, qədim dilləri öyrənmək üçün bir mütəxəssis yoxdur, Türkiyəyə gedək, gedib orada qədim dilləri öyrənək, araşdıraq. Hətta gedib orada qədim dilləri öyrənməyim üçün mənə Türkiyədə 24 aylıq bir proqram da hazırlamışdılar. Amma AMEA rəhbərliyi buna laqeyd münasibət göstərdi. Universitetlərdə, elm müəssisələrində vəzifədə olanlardan kimsə nə deyirsə, heç biri həqiqət deyil. Əslində, məsələlərin üstünü malalamaqda hər birinin öz məqsədi var”-deyə alim qeyd etdi.
R.Əlizadə təəssüflə vurğuladı ki, üzərinə gəlişigözəl sözlər yazıb layihələr hazırlanır, bu da dövləti aldatmaq, büdcəni talan etmək məqsədinə xidmət edir. “Qədim dillərin öyrənilməsi məsələsi çox vacibdir. Amma təəssüf ki, vəziyyət belədir. Bununla elm hara gedə bilər? AMEA-nın üzü, sifəti budur. Bizim institutun direktoru Kərim müəllimin yanında da bu məsələni dəfələrlə qaldırmışam. Deyir ki, sən məndən tələb edirsən, mən də yuxarılara deyirəm. O da yetkisi, səlahiyyəti əlində olan rəhbər deyil ki. Bəziləri deyir ki, Tarix İnstitutu istəsə edər. Xeyr, Tarix İnstitutu istəsə də edə bilmir. Bunu etsə AMEA prezidenti İsa Həbibbəyli, hansısa bir nazirlik edə bilər. Kadr məsələsi maddiyyatla bağlıdır”.
Alimin fikrindən belə qənaətə gəldik ki, bu sahəyə maliyyə ayrılarsa Azərbaycan Türkiyədə və başqa ölkələrdə qədim dillər üzrə mütəxəssis hazırlaya bilər, bu da həm bu sahədə mütəxəssislərin, həm də milli təmayüllü albanşünas kadrların yetişməsinə səbəb olar.
Alim vurğuladı ki, 2021-ci ildən 2023-cü ilə qədər özü özlüyündə bir layihə həyata keçirib, söhbət qədim dillərin öyrənilməsi ilə bağlı dünyanın hansı universitetləri, müəssisələri ilə əlaqə qura bilərik məsələsindən gedir. Alim həm prespektivlik, həm də maliyyə xərclərinin çox baha olmaması üçün Türkiyənin Ankara Universitinin qədim dillər şöbəsi ilə əlaqə saxlayıb, yazışmalar aparıb, məktublaşıb, ona Şumer, Babil, Akad və Asur dillərini öyrənmək üçün 24 aylıq proqram da tərtib edilib, amma maliyyə üzündən gedə bilməyib və ortada heç bir nəticə yoxdur. Türkiyədə qədim dillər üzrə mütəxəssislərin yetişdirilməsi üçün imkanların geniş olduğunu bilirən müsahibimiz qeyd etdi ki, qədim dillərin öyrənilməsi Türkiyədə geniş inkişaf edib, amma təəssüf ki, bizdə bu dillərin öyrənilməsi həyata keçirilmir”.
Bizdə indiyə qədər qədim dillər üzrə mütəxəssislərin hansı səbəbdən olmamasına gəlincə, R.Əlizadə bildirdi ki, vaxtilə qədim yazılar üzrə mütəxəssislər olub: “Yusif Yusifov, Solmaz Qaşqay, Heydər Mirzəyev, İqrar Əliyev kimi alimlər o vaxt Moskvada, Peterbruqda oxuyublar. Onlara necə tapşırıblarsa gəlib Azərbaycanda məktəb yaratmayıblar. Onlar həyatdan gedərkən də bildiklərini özləri ilə aparıblar. Məqsəd məktəb yararmamaq olub. Onlar ancaq araşdırmalar aparıblar, amma kadr yetişdirməyiblər. O zaman Yüzbaşyan Fəridə Məmmədovaya imkan verərdi ki, alban dilini, qrabarcanı öyrənsin? Fəridə Məmmədova alban dilindən bir mətn, qrabardan bir mənbə tərcümə etməyib. Bu adam orijinalı tərcümə etməyibsə necə albanşünasdır?”-deyə alim qeyd etdi.
“Belə baş düşmək olar ki, Azərbaycanda albanşünaslığın əsasını elə erməni, gürcü alimləri qoyub. Yoxsa səhv yanaşırıq”-deyə müsabimizdən soruşduqda o bildirdi ki, bu elədir.
“Azərbaycanın dünya səviyyəsində bir albanşünası olaraq Fəridə Məmmədovanı qəbul edirlərsə, onun albanşünas kimi yetişməsində elmi rəhbəri erməni olub. Yaxud filoloq Voroşil Qukasyan olub. Onun da elmi rəhbəri Şanındzedir. Burada təəccüblü nə var ki? Dövlət səviyyəsində qədim dillərin öyrənilməsinə, bu sahədə kadrların yetişməsinə diqqət ayırmalıdır. Alban dilinin öyrənilməsi bizdə yoxdur. Dünyada ən yaxşı alban dilini bilənlər ermənilər, gürcülər, bir də almanlar və fransızlardır. Onlar da bizə düşməndir.
Alman dilçisi, albanşünası Jost Gippert erməni şovinistləri ilə əlbir olub albandilli palimpsestləri erməniləşdirməklə məşğuldur. 2023-cü ildə erməni şovinist tədqiqatçıları ilə birlikdə Avropa Şurasının maliyyə vəsaiti ilə "Qafqaz Albaniyası: əl kutabı" çap etdirib, internetdə yayımlayır…
Mənim sahəm qədim dillərdir. Bu sahəyə biganə yanaşmaq olmaz, bu bizim üçün çox vacib bir məsələdir. Müraciət etdiyim bütün dövlət qurumlarından mənə bildirilib ki, bu məsələyə AMEA prezidenti baxır. Rəhbərlik məsələyə baxacağını vəd etsə də, hələ də ortada nəticə yoxdur”.
R.Əlizadənin əslində məqsədi qədim dilləri öyrənməkdir, lakin müraciətlərinə baxmayaraq, hələ də ortada bir nəticə yoxdur. Alim yanğı ilə bildirdi ki, bizdə qədim dillər üzrə mütəxəssis yetişdirilmədiyi halda Ermənistanda 20-yə yaxın mixi yazını bilən mütəxəssis var.
Ümid etmək olar ki, gənc mütəxəssisin müraciətlərinə müsbət cavab veriləcək və o, dörd qədim dili öyrənmək üçün çalışmağa başlayacaq. Bizim bu gün qədim dilləri öyrənməyə böyük ehtiyacımız var. Çünki tariximizi başlanğıcından araşdırmaq, onu yeni metodologiya ilə yazmaq bizim qarşımızda duran vəzifədir. Bu ən çox da ona görə lazımdır ki, saxtalaşdırılan tariximizi sağlamlaşdıraq, öyrənək, öyrədək.
İradə SARIYEVA
