BMT Baş katibindən 5 supergücə ağır zərbə - İran sizdən yaxşıdır...
Əli Mustafa: “Prinsipcə, Quterreşin etirafı doğrudur və reallığı əks etdirir”
BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş Davosda bəyan edib ki, bu gün bir sıra böhranlarda İsrail, İran, Türkiyə kimi orta səviyyəli ölkələr BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən (Rusiya, Çin, ABŞ, Fransa, Böyük Britaniya) daha çox təsirə malikdir:
“Çox maraqlı bir amil var. BMT Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvü bu gün daha az təsirə malikdir. Etiraf etməlisiniz ki, bu gün baş verənlərə böyük güclərdən daha çox təsir göstərən orta güclərimiz var. İsrail, İran, Türkiyə kimi ölkələr yaxın keçmişdə üzləşdiyim böhranlarda bir razılaşma mətni qəbul etmək üçün həftələrlə mübarizə aparan Təhlükəsizlik Şurasının beş daimi üzvündən daha təsirli olduqlarını sübut etdilər”.
Maraqlıdır, belə vəziyyətin yaranmasının kökündə nə dayanır? Bu ölkələrin gücünü şərtləndirən nədir?
“Tehranın müəyyən təsir imkanları, uzantıları, proksiləri var, amma istənilən halda İranın təsir imkanları elə də böyük miqyasda deyil”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən Demokratik Dəyişim Partiyası Təşkilat Komitəsinin sədri Əli Mustafa bunu bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Prinsipcə, Quterreşin etirafı doğrudur və reallığı özündə əks etdirir. Zatən bu gün dünya o qənaətdədir ki, BMT dünyada baş verən hadisələrə heç də yetərincə təsir edə bilmir. Baxmayaraq ki, bu təşkilat dünyada sülhün və təhlükəsizliyin qarantı kimi yaranıb, amma bir çox hallarda hadisələrin sankı arxasında gedir. Təəssüf ki, bu belədir. Belə olanda, əlbəttə ki, daimi üzvlərin təsir imkanları aşağı düşür. Bu dövlətlər arasında olan kəskin geosiyasi ziddiyətlər BMT-ni işlək olmayan quruma çevirir. Ancaq Quterreşin İsrail, İran, Türkiyə ilə bağlı fikirlərində bəzi şişirdilmiş məqamlar da var. Düzdür, İsrailin gücü, təsir imkanları böyükdür. Ancaq İranın elə də təsir imkanları yoxdur. Düzdür, Tehranın müəyyən təsir imkanları, uzantıları, proksiləri var. İran 40 ildir ölkə sərvətlərini ətrafda şəbəkə qurmağa xərcləyir. Ancaq istənilən halda İranın təsir imkanları elə də böyük miqyasda deyil. Türkiyə isə daha çox ədalətli mövqeyi ilə bir sıra məsələlərə təsir edə bilir. Məsələn, Ankara bu gün Ukrayna ilə Rusiya arasında vasitəçilik edir. Ona görə ki, çox ədalətli və doğru mövqe sərgiləyir. Bu gün dünyanın ab-havasını ABŞ, Çin, Böyük Britaniya müəyyən edir. Hətta Rusiyanın özünün də təsir imkanları yetərincədir. Yəni mən bu 5 dövlətin təsirinin zəiflədiyini deməzdim, Amma geosiyasi ziddiyyətlər səbəbindən praktiki olaraq anlaşa bilmirlər. Düzdür, orta səviyyəli dövlətlərin təsiri getdikcə artır. Bu dövlətlərə Hindistanı, Yaponiyanı, Almaniyanı, Braziliyanı, Cənubi Afrika Respublikasını əlavə etmək olar. Bəli, dünyada yeni güclər, dövlətlər yaranır. Bu da əslində yeni dünya düzənini, çoxqütblü dünyanı şərtləndirir”.
Vidadi ORDAHALLI
