“Van minut, ardınca Netanyahunu sildim” - Ankaradan Təl-Əvivə yeni mesaj...
Əli Orucov: “Güman edirəm ki, Türkiyə ilə İsrail arasında yaşanan gərginlik uzun sürməyəcək”
“Hazırda İsrail tərəfi ilə heç bir əlaqəm yoxdur”. Bunu jurnalistlərə Qazaxıstandan qayıdarkən Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan deyib.
O qeyd edib ki, Türkiyə kəşfiyyatının rəhbəri İbrahim Kalın İsrail tərəfi ilə yanaşı, Fələstin və HƏMAS ilə də danışıqlar aparır.
“Deyə bilərəm ki, Benyamin Netanyahu heç kimin danışa biləcəyi həmsöhbət deyil, biz onu silib atmışıq”, - Ərdoğan İsrailin baş naziri haqda bildirib.
Ərdoğan Binyamin Netanyahunun İsrail xalqının dəstəyini itirdiyini deyib. Türkiyə lideri əlavə edib ki, yəhudi dövlətinin baş naziri “qırğınlarına dəstək tapmaq istəyir”, bunun üçün dini arqumentlərdən istifadə etməyə çalışır.
Münasibətlərin gərgin olması fonunda Türkiyə İsraildəki səfirini geri çağırıb. Çox kəskin ittihamlar səslənir, Türkiyədə bütün cəmiyyət və dövlət İsrailin əleyhinədir. Nəzərə almaq lazımdır ki, İsrail-Türkiyə münasibətləri uzun illər idi gərgin idi və yeni-yeni düzəlirdi. 2009-cu ilin yanvarında Davos forumunda Ərdoğanla ovaxtkı İsrail baş naziri Şimon Peres arasında yaşanan gərginlik, Ərdoğanın “Van minut” deyib tədbiri tərk etməsi, 2010-cu ilin mayında Türkiyənin “Mavi Mərmərə” gəmisi Qəzzaya humanitar yük apararkn yaşanan toqquşma münasibətləri əhəmiyyətli dərəcədə pisləşdirdi. Nəzərə alsaq ki, hər iki ölkə Azərbaycan üçün vacib əhəmiyyət kəsb edir, o baxımdan münasibətlərin necə olacağı bizim üçün maraq doğurur.
Maraqlıdır, indiki kəskin münasibətlər Türkiyə-İsrail münasibətlərinin gələcəyi üçün nə vəd edir?
“Hətta Azərbaycan tərəflər arasında vasitəçi də ola bilər”
Məsələ ilə bağlı “Bakı-Xəbər”ə açıqlama verən AMİP funksioneri Əli Orucov hesab edir ki, bu məsələdə çox bədbinliyə qapılmaq olmaz: “Əlbəttə ki, Türkiyə ilə İsrail arasında yaşanan gərginlik bizi üzür. Azərbaycan istəməz ki, iki ölkə münasibətləri belə gərgin olsun. Oktyabrın 7-də HƏMAS-ın qəflətən İsrailə hücum etməsi, dinc insanları hədəf alması onsuz da Yaxın Şərqdə kövrək olan sabitliyi tarımar etdi. Bu gün belə radikal təşkilatların günahı üzündən Qəzzada humanitar fəlakət yaşanır. Buna görə təkcə İsraili ittiham etmək, qınamaq doğru deyil. Vəziyyətin bu həddə gəlib çatmasında üçüncü ölkələrin də rolu var. Ərdoğan həm ölkədəki dini təmaüllü elektoratı, həm də müsəlman ölkələri arasında nüfuzunu nəzərə alaraq sərt açıqlamalar verir. Ancaq düşünmürəm ki, yaşanan gərginlik uzun müddət Türkiyə-İsrail münasibətlərinin pisləşməsi ilə müşahidə olunacaq. Bəli, bir müddət münasibətlər gərgin olacaq, amma zamanla düzələcək. Türkiyə 1948-ci ildə İsrail yarananda bu dövləti tanıyan ilk dövlətlərdən biri olub. Halbuki, o vaxt ərəb ölkələri İsraili hamılıqla baykot edirdilər. Ancaq artıq İsrail bir sıra ərəb ölkələri ilə - Misirlə, İordaniya ilə sülh sazişi bağlayıb. İsrail Səudiyyə Ərəbistanı ilə, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri ilə münasibətlər qurub. Diqqətlə proseslərə baxsaq görərik ki, baş verənlər bir sıra ərəb ölkələrini məyus edib. Ona görə ki, həmin dövlətlər istəmirdilər belə qarşıdurma yaşansın. Deyərdim ki, bəzi ərəb dövlətləri bir qədər məsafəli mövqe sərgiləyir. Xüsusən də Misir tərəf tutmur. Bütün bunlardan çıxış edərək güman edirəm ki, Türkiyə ilə İsrail arasında yaşanan gərginlik uzun sürməyəcək. O cümlədən, bu, bəzi iqtisadi layihələrə təsir göstərməyəcək. Məsələn, İsrail neftə olan tələbatının 40 faizini Azərbaycan hesabına təmin edir. Düşünmürəm ki, Türkiyə Ceyhan limanında buna məhdudiyyət qoysun. Hətta Azərbaycan tərəflər arasında vasitəçi də ola bilər”.
Vidadi ORDAHALLI
