90-larda ermənilərin Bakı və Sumqayıtdan kütləvi gedişinin sirri açıldı - Ter düzünü dedi...
Ermənilərin Bakı və Sumqayıtdan qovulması Ermənistan hökumətinin marağında olub - Levon Ter-Petrosyan
Beynəlxalq arenada Levon Ter-Petrosyan Ermənistanın ən müdrik prezidenti sayılırdı. Onun bu günlərdə yayılan 31 il əvvəl etdiyi çıxış bu mifi darmadağın etdi.
Onun "Biz 600 ildir erməni xalqının bacarmadığını həyata keçirdik - bütün Ermənistanı və Qarabağı digər millətlərdən tamamilə təmizlədik" - deməsi siyasətçinin iç üzünün açılmasına kifayət edir. Uzun müddət siyasi baxışlarının məğzini ustalıqla maskalamağı bacaran Ter-Petrosyan da erməni icmasını aldatmağa çalışır ki, guya Cənubi Qafqazda "erməni tarixi" 1828-ci ildən başlamır, guya 600 il "erməni xalqı" mübarizə aparıb. Hərcənd, Cənubi Qafqazda bu "600 illik mübarizənin" bir elementi belə 1828-ci ildən əvvəlki tarixə təsadüf etmir. "Erməni xalqı"nın "600 illik mübarizəsi"ndən danışan Petrosyan elə o vaxt da xarici havadarların sifarişi ilə erməni icmasının "beynini yumaq"la məşğul olub.
Ter-Petrosyan daha sonra 1988-ci ilə qədər Ermənistandan zorla qovulan yüz minlərlə azərbaycanlını xatırladaraq deyir: "Təsəvvür edin indi onlar Ermənistandadır. O halda bizim dövlətimiz olmayacaqdı. Onda şimal-şərq rayonlarını, Sevanı (Göyçə gölü) müdafiə edə bilməyəcəkdik. Azərbaycanlılar 3 rayonda çoxluq təşkil edirdi - Basarkeçər, Zəngibasar və Amasiya. Onlar Zəngəzur mahalında böyük üstünlük təşkil edirdilər. Bu problem həll edildi və bu, göydən hədiyyə kimi düşmədi. Bunu biz etdik, milli hərəkat etdi, erməni ümummilli hərəkatı və onun hərbi qanadı, özünümüdafiə batalyonları, bizim "Yerkrapa" dəstəsi". Ter-Petrosyan burada da yalan danışır - Ermənistan sərhədlərinin qorunmasını Rusiyaya tapşırana qədər cəbhədə heç bir uğur qazanmadı. Yalnız sərhədlər rus qoşunlarına təhvil veriləndən sonra Rusiyanın nizami ordusu vasitəsi ilə Azərbaycan torpaqları işğal edilə bildi. Yəni bu heç də erməni milli hərəkatının və ya "Yerkrapa" dəstəsinin xidmətlərinin nəticəsi deyildi.
Bununla yanaşı, Ter-Petrosyan həmin çıxışında vurğulayır ki, bizim başlatdığımız hərəkat nəticəsində Azərbaycanda yaşayan 300 minə yaxın erməni oradan Ermənistana və digər ərazilərə köçdü: "Əslində bu da bizim xeyrimizə oldu. Çünki erməni əsilli əhali Azərbaycanda qalsaydı, onlar bu əhalidən bizə bir təzyiq vasitəsi kimi istifadə edə bilərdilər".
Bəli, deməli, Ter-Petrosyan ölkənin bir nömrəli siyasətçisi - prezidenti olaraq faktiki təsdiqləyir ki, indiyə qədər Ermənistanın bu istiqamətdə apardığı siyasət ağ yalana söykənib - ermənilərin Sumqayıt və Bakıdan qovulmasını Azərbaycan təşkil etməyib. Ermənilərin Azərbaycandan köçünü elə Ermənistan dövləti özü təşkil edib ki, Azərbaycan gələcəkdə bu ermənilərdən onlara qarşı istifadə edə bilməsin. Amma məqsəd yalnız bu deyildi. Əslində həmin dövrdə Ermənistan müstəqil siyasət yürütmürdü, Moskvanın göstərişi ilə hərəkət edirdi. Rusiyanın məqsədi isə Azərbaycanla Ermənistanı bir-birinə düşnən etmək və bu münaqişə ilə regionu idarə etmək idi. Ona görə də ermənilərin Azərbaycandan "qovulmasında" Moskva da maraqlı idi.
Sumqayıt hadisələri erməni millətçiləri tərəfindən 1988-ci il fevralın 27-dən 28-nə keçən gecə törədilib. İğtişaşlar nəticəsində 32 nəfər öldü. Onlardan 26-sı erməni, 6-sı isə azərbaycanlı olub. 1988-ci il fevralın 28-də baş vermiş bu hadisələr SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinin (KQB) erməni millətçiləri ilə birgə Azərbaycana qarşı təşkil etdiyi və həyata keçirdiyi təxribatların növbəti tərkib hissəsi idi. Belə ki, aksiyanın təşkilatçıları şəhərdə iğtişaşlar törətmək üçün süni şərait yaradaraq gənclərə, xüsusən, texniki peşə məktəblərinin şagirdlərinə spirtli içkilər, içərisi əvvəlcədən narkotik maddələrlə doldurulmuş siqaretlər, müxtəlif psixotrop dərmanlar və s. paylamışdılar. Əhalinin arasında Azərbaycan dilini təmiz bilən müxtəlif millətlərdən olan təxribatçı qruplar yerləşdirilib. Əsrlər boyu qonşuluqda yaşayaraq ölkəmizə qarşı məkrli planlar quran, azərbaycanlılara qarşı soyqırımı və deportasiya siyasəti aparan erməni millətçiləri həmin gün daha bir təxribata əl atdılar. Təbii ki, burada əsas məqsəd dünya ictimaiyyətində yanlış rəy formalaşdırmaq, anti-Azərbaycan əhval-ruhiyyəsi yaratmaq, azərbaycanlıların da Ermənistandan qovulmasına əsas yaratmaq idi. Bu qanlı ssenari ilə guya ermənilərin əzildiyi, haqlarının tapdalandığı dünya ictimaiyyətinə təqdim edilməklə, əslində yeni bir mərhələdə azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilən soyqırımı, işğalçılıq siyasətinin əsası qoyuldu. Bütün şahid ifadələri Sumqayıt hadisələrinin təşkilatçısının erməni, iki dəfə məhkum edilən Eduard Qriqoryan olduğunu sübut edir. Qriqoryan Sumqayıt hadisələri zamanı beş ermənini şəxsən öldürüb. Bir sözlə, Sumqayıtda etnik zəmində törədilən iğtişaş həmin dövrdə bu sıradan olan məqsədyönlü təxribatların kulminasiyası idi. Qırğınların baş verməsində Sumqayıt əhalisi arasına yerləşdirilən və Azərbaycan dilini təmiz bilən SSRİ DTK-nın himayə etdiyi ermənilərdən ibarət təxribatçı qruplar xüsusi rol oynayıb. Erməni milliyətindən olan 26 nəfərin qətlə yetirilməsini məhz bu dəstələr həyata keçirib.
İstintaq materiallarının başqa bir yerində göstərilir ki, E.Qriqoryan öz dəstəsi ilə birinci mikrorayonda M.Petrosyanın mənzilinə daxil olmuş, müqavimət göstərmək istəyən mənzil sahibinə başından zərbə endirərək halsız vəziyyətə salmışdır. Bu cür faktlar kifayət qədərdir.
Sonradan hadisələrin istintaqı zamanı zərərçəkmiş 5 erməni evinə girərək onları döyüb küçəyə atan adamın Eduard Qriqoryan olduğunu öz rəsmi izahatlarında təsdiqlədi.
Bütün bunlar onu göstərir ki, bu münaqişənin yaranmasında Moskva ilə İrəvanın maraqlatı üst-üstə düşüb. Moskva münaqişə vasitəsi ilə bölgəni idarə etməyi, İrəvan isə dövlət sərhədlərini genişləndirməyi hədəfləyib. Son isə hamıya bəllidir - Ter-Petrosyanın "600 illik" gözləntisi 27 ilə tarimar oldu...
Akif NƏSİRLİ
