“Arsax erməni qartalı” - saxta xalçaşünaslığa yeni ornament uydurdular...
Faiq Ələkbərli: “Haylar türk xalqlarının simvollarından biri olan qartal ormanentini oğurlayıblar”
Qarabağda erməni mədəni irsinin heç bir örnəyinin olmadığı reallıq olsa da, təəssüf ki, ermənilər və onların havadarları tamamilə uydurma iddialarla çıxış etməkdən əl çəkmirlər.
Son dövrlər “monumentwatch.org” saytı deyilən bir dezinformasiya orqanı meydana çıxıb və öz aləmində guya “Arsaxın mədəni irsinin monitorinqini” aparır. Olmayan bir irsin monitorinqini aparmaq ancaq xəyalpərəstlərə xas xüsusiyyətdir ki, biz bunu bədnam qonşularımızın timsalında görürük.
Uzun müddətdir qondarma erməni xalça naxış və ornamentlərindən danışan bu tipli dezinformasiya yayıcılarının uydurmasına görə, guya Azərbaycan erməni “naxış və ornamentlərini oğurlayıb”. Bilirsiz, bu çox gülünc və gülməli bir iddiadır. Adı yuxarıda çəkilən sayt iddia edir ki, Bakıda açılan Zəfər parkının mərkəzində qoyulan milli ornamentli möhtəşəm abidə guya “ənənəvi erməni Arsax qartalı” şəklindədir. Guya biz bu abidəni “Arsax qartalı ornamentindən (?) istifadə edərək inşa etmişik. Azərbaycan guya “Arsax qartalı ornamentini” “mənimsəyib, Zəfər parkında bu şəkildə abidə ucaldıb və bu abidəni də COP29 tədbirləri çərçivəsində beynəlxalq ictimaiyyətə təqdim edib. Ermənilər utanmadan bizi mədəni oğurluqda ittiham edirlər. Bu sərsəm kampaniyaya özünü politoloq kimi qələmə verən Sosi Tatikyan da qoşulub və Azərbaycanla bağlı həqiqətə uyğun olmayan iddialarda bulunub ki, guya Azərbaycan erməni “mədəni irsini mənimsəyib”. Bu ornamentlərin Çiləbürd “feodal hakimiyyətlərinin” xalçaçılıq ənənəsinə gedib çıxan mərkəzi naxış olduğunu deyən erməni politoloq unudur ki, Çiləbürd Qarabağ xanlığının beş məlikliyindən biri olub və o məliklərin də heç biri erməni olmayıb, onların alban-xristian mənşəli olduqlarını bütün dünya bilir. Əgər bu ornamentlər doğrudan da Çiləbürd, daha dəqiq desək, Qarabağ xalçaçılıq ənənələrinə dayanırsa, onda bu hardan erməni irsi oldu?
Deyirlər ki, bu xalçaçılıq irsinin əsas ornamenti qartaldır. “Mütəxəssis”deyib ki, bu qartal ornamenti –qanadlı günəşin və Urartu Tanrısı Çaldın, daha sonra isə Zərdüştlükdə xeyir Tanrısı olan Ahuraməzdanın təsvirlərindən biridir. Guya qanadlı günəşin bu təsviri “qədim erməni sənətində tanınır və “Arsax-Sünik” xalçaçılığında ifadə olunur, xarici ədəbiyyatda isə “Çiləbürd” kimi bilinir”
Biz də həmin psevdopolitoloqa xatırlatmaq istəyirik ki, nə Urartunun, nə Zərdüştlüyün, nə “Arsax”dedikləri Qarabağın, nə də onların “Sünik” adlandırdıqları Zəngəzurun ermənilərlə yaxından və uzaqdan bir tarixi əlaqəsi yoxdur, heç o xalça oramentləri də erməni sənətinin nümunəsi deyil. Söhbət Qarabağdan, Çiləbürddən, Zəngəzurdan gedirsə, əlbəttə, bu naxışlar da, bu ornamentlər də bu torpağın qədim sakinləri tərəfindən yaradılıb, amma XIX yüzillikdən, yəni ermənilər bizim ərazilərə köçürülüb məskunlaşdırıldıqdan sonra onlar tərəfindən mənimsənilib. Gizlin deyil ki, Azərbaycanın ənənəvi xalça naxış və ornamentləri ermənilər tərəfindən oğurlanaraq istifadə olunur və dünyaya erməni adı ilə təqdim edilir. Bütün bunlar faktdır. Qarabağ xalçaçılıq irsi Azərbaycan xalqının mədəniyyət tarixinin bir hissəsidir və dünyada Qarabağ xalçaları bizim adımızla tanınıb. Baxmayaraq ki, erməni lobbisinin son 30 ildə apardığı kampaniya nəticəsində Qarabağ xalçaları erməni adı ilə də təqdim olunub, bu saxta adlar altında müxtəlif kolleksiyalara ötürülüb. Amma fakt faktlığında qalır.
Guya Azərbaycan ermənilər Qarabağdan getdikdən sonra erməni “xalçalarını” mənimsəyib. Bunlar ermənilərin “deportasiyası” kimi uydurmanı ortaya atırlar, amma Qərbi azərbaycanlıların gerçək deportasiyanı inkar edirlər. Bunların saxtakarlığı artıq əndazəni o dərəcədə aşıb ki, bu ilin mayında Azərbaycan xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyində “Azərbaycan xalçaları, Yaddaşın genetik kodu”sərgisini də qaralamağa çalışırlar ki, guya burda “Arsax” və “Ermənistan” xalçaları nümayiş olunub. Onlar Qarabağ və Qərbi Azərbaycan xalçaçılıq məktəblərinə məxsus xalçaların sərgisini “mənimsənilmiş” “erməni xalçası”nın sərgisi kimi qələmə verirlər.
Guya o xalçalarda əks olunan kompozisiyalar, naxışlar, heyvan və quş təsvirləri “erməni inancına bağlıdır”. Onların bu cür cəfəngiyatları çoxdur və heç birinin də əsası yoxdur.
“Bu ormamentin artıq məhv edilmiş, tarixin tozlu arxivinə gömülmüş “Arsax”a aid edilməsi tamamilə absurddur”
AMEA Fəlsəfə və Sosiologiya İnstitutu “Türk xalqlarının fəlsəfi fikir tarixi və müasir fəlsəfəsi” şöbəsinin müdiri, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Faiq Ələkbərli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, ermənilər 150 ilə yaxındır ki, Azərbaycan xalqının tarixini, mədəniyyətini, xalçaçılıq sənətini oğurlayıb saxtalaşdırırlar. “Son günlərdə yenə də erməni mətbuatı Azərbaycan türklərinə, Azərbaycan xalqına aid bir çox mədəniyyət nümunələrini, o cümlədən də qartal ornamentini erməni “ornamenti” kimi qələmə verib saxtalaşdırmağa çalışır. Guya Zəfər parkında ucaldılan abidə hansısa “Arsaxa” “məxsus” “qartal ornamenti” şəklindədir. Əslində, haylar çox yaxşı bilirlər ki, “Arsax” adlandırdıqları Qarabağda yaşayanlar türklər olub. Qədim dövrlərdə türklərin bir qismi xristianlığı qəbul etsə də, yenə də türk kimliklərini daşıyıblar. Haylar Qarabağa, Zəngəzura, Qərbi Azərbaycana çox-çox sonralar gəliblər. Çar Rusiyası Azərbaycan torpaqlarının bir qismini işğal etdikdən sonra hayları bura köçürüblər və yerli xristian türklərinə aid nə varsa haylar hamısını mənimsəməyə çalışıb və mənimsəməkdə də davam edirlər. Türk xalqının simvollarından biri olan və tətbiqi sənətdə, xalçaçılıqda, memarlıq abidələrində geniş istifadə etdiyi qartal ormanentini hayların mənimsədiyi faktdır. Haylar türk xalqlarının simvollarından biri olan qartal ormanentini oğurlayıblar.
Bu ormamentin artıq məhv edilmiş, tarixin tozlu arxivinə gömülmüş “Arsax”a aid edilməsi tamamilə absurddur. Qartal ornamentindən türk xalqları geniş istifadə edib. Qartal təsvirli, ornamentli bütün abidələr Azərbaycan türklərinin öz mədəniyyəti, dünyagörüşü ilə sıx bağlıdır. Ümumiyyətlə, “Arsax qartalı” ornamenti ilk dəfədir səslənir, bundan əvvəl belə bir ifadəni işlətmirdilər. İndi görünür, danışmağa söz tapmırlar deyə bu qondarma sözü ortaya atıblar”.
F.Ələkbərli bildirdi ki, haylar nə qədər saxtalaşdırmağa çalışsa da, qartal ornamenti də, onların iddia etdiyi xalça naxışları da türk mədəniyyətinin bir parçasıdır, onlar bunu bizdən oğurlayıblar. “İddia edirlər ki, guya bununla Azərbaycan məhv olmuş “Arsaxın” hansısa mədəniyyətini “məhv edir”, “mənimsəyir”. Əksinə, proses tamam başqa cür olub. Bilirik ki, haylar havadarlarının yardımı ilə bu cür saxtakarlığı əldə ediblər. Amma bu iddialarla heç nə əldə edə bilməyəcək.
Azərbaycan Respublikası böyük Zəfər əldə edib və öz ərazi bütövlüyünü təmin etdi. Bu gün böyük qələbəmizin əsas simvollarından olan Zəfər parkının möhtəşəmliyi hayların və onların havadarlarının yuxusunu qaçırıb. Onlar qələbəmizə kölgə salmaq üçün hər cür təxribata əl atırlar. Amma unutmasınlar ki, bu təxribatlar onların özlərinin ziyanınadır. Zəfər parkı Azərbaycan memarlılğına xas qurulub və burda öz memarlığımıza aid ornamentlərdən, naxışlardan istifadə olunub”.
F.Ələkbərlinin sözlərinə görə, Azərbaycanın özünün digər tarixi ərazilərinə də qovuşmaq məsələsi var və hayları da təşvişə salan budur.
İradə SARIYEVA
