Rusiya-Ukrayna müharibəsi - Azərbaycanda qaçqınların sayı sürətlə artır...

Aparılan araşdırmalardan bəlli olur ki, ötən ilin fevralında başlanan Rusiya-Ukrayna müharibəsi Azərbaycanda qaçqın statusu ilə yaşayanların sayına da təsir göstərib. BMT-nin Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığının məlumat bazasına görə, 2021-ci ilin sonunda Azərbaycanda qaçqınların və sığınacaq axtaranların sayı cəmi 1 min 710 nəfər olub. 

Həmin dövrdə Azərbaycandakı qaçqınlar arasında Əfqanıstan vətəndaşları  üstünlük təşkil edib. 2021-ci ildə ölkədəki 1 710 qaçqın və sığınacaq axtaran şəxsin 71 faizi  və ya 1 215 nəfəri Əfqanıstan, 325 nəfərsə Rusiya vətəndaşı olub. O vaxt Azərbaycanda cəmi beş nəfər Ukrayna vətəndaşı qaçqın statusu daşıyıb.

Ukraynada savaşın başlanması Azərbaycandakı qaçqın və sığınacaq axtaranların sayını dörd dəfəyə yaxın artırıb. Ötən ilin sonunda ölkədəki qaçqın və sığınacaq axtaranların sayı 6 min 566 nəfərə yüksəlib. Bu ilin ilk yarısının nəticələrinə görə isə, Azərbaycanda 6 min 439 nəfər qaçqın və sığınacaq axtaran sayılıb. İndi belə status daşıyanların 4 min 776 nəfəri  və ya 74 faizi Ukrayna vətəndaşıdır. Hazırda Azərbaycanda 11 ölkədən qaçqın və sığınacaq axtaran şəxs var. Ukrayna vətəndaşları ilə yanaşı, Əfqanıstan (18 faiz) və Rusiya (5 faiz) vətəndaşları da Azərbaycanda BMT-nin himayəsi altında yaşayanlar arasında say çoxluğuna malikdir. Ukraynalı qaçqınların Güney Qafqazda ən çox üz tutduğu ölkə Gürcüstandır. Orada qaçqın kimi qeydiyyatda olan ukraynalıların sayı 26 min nəfəri ötür. Güney Qafqazda ukraynalı qaçqınların ən az maraq göstərdiyi ölkə isə Ermənistandır. Ermənistanda cəmi 528 nəfər Ukrayna vətəndaşı qaçqın və ya sığınacaq axtaran kimi qeydiyyatdadır. 2019-cu ildən bəri Azərbaycandakı məcburi köçkün sayında da artım gözə çarpır. Məcburi köçkün deyərkən, ərazisi işğala məruz qalmış rayonların bütün əhalisi deyil, sırf məcburi köçkün statusu olan şəxslər nəzərdə tutulur. 2013-2018-ci illərdə Azərbaycanda məcburi köçkünlərin sayı 609 – 622 min arasında dəyişib. 2019-cu ildə isə məcburi köçkün statusu olanların sayı 32 min nəfər artaraq 652 min nəfərə yüksəlib. Sonuncu açıqlanan rəqəmlərə görə, Azərbaycanda 658 min 793 nəfərin məcburi köçkün statusu var. BMT-nin bilgi bazasına görə, bu ilin əvvəlinə dünyanın 64 ölkəsində məcburi köçkünlər var. İndiki göstəricilərə görə, Azərbaycan dünyada ən çox məcburi köçkün statuslu şəxs olan 18-ci ölkədir. Bu baxımdan ilk üçlüyə Suriya (6.9 milyon nəfər), Ukrayna (5.9 milyon nəfər) və Konqo Demokratik Respublikası (5.7 milyon nəfər) daxildir. Qaçqın, sığınacaq axtaran və məcburi köçkünlərlə yanaşı, Azərbaycanda vətəndaşlığı olmayan şəxslər də yaşayır. İndi Azərbaycanda heç bir ölkənin vətəndaşı olmayan 3 min 585 nəfər var. Hesab edilir ki, Rusiya-Ukrayna savaşının davam etdiyi müddətdə Azərbaycana yeni ukraynalı qaçqınların gəlməsi gözləniləndir. Bundan başqa, Avropanı tərk edən  ukraynalı qaçqınların MDB ölkələrinə, o cümlədən Azərbaycana üz tutması gözlənilir. Artıq bir çox ukraynalı Polşanı və Almaniyanı tərk etməyə başlayıb. Hazırda Avropa ittifaqında 4,2 milyona yaxın ukraynalı qaçqın var. Xüsusilə, 1,1 milyon qaçqın Almaniyada, 958 min Ukraynalı qaçqın isə Polşada rəsmi olaraq  yaşayır. Onların qeyri-rəsmi sayı isə daha çoxdur. İndi Avropada ukraynalı qaçqınlara münasibətin dəyişməkdə olduğu müşahidə edilir. Bu fonda da Avropanı tərk edən ukraynalı qaçqınların sayı artmağa başlayıb.

Daha bir mühüm nüans odur ki, Qərb Ukraynanı Rusiyaya qarşı savaşda yarı yolda qoymaq niyyətindədir. Bu isə Rusiya ordusunun Ukraynada təzyiqlərini artırmasına gətirib çıxaracaq. Deməli, ukraynalı qaçqınların sayının bu şəraitdə daha da artması gözləniləndir. Elə bu fonda ABŞ-ın Müharibə Araşdırmaları İnstitutu Rusiyanın şərtləri ilə aparılan danışıqların Ukrayna və Qərbin tam məğlubiyyətinə bərabər olacağını açıqlayıb. Qurum Rusiyanın Ukraynadakı müharibə ilə bağlı məqsədlərini dəyişmədiyini qeyd edib: “Rəsmi Moskva Kiyevlə vicdanlı, ciddi danışıqlar aparmaq niyyətində deyil”. Bildirilib ki, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarovanın müharibənin həlli üçün zəruri ilkin şərt kimi Ukraynanın qoşunlarını Rusiya ərazisindən çıxarması tələbi Moskvanın maksimalist məqsədlərini, həmçinin qeyri-qanuni ilhaq etdiyi dörd vilayətin bütünlüklə nəzarətdə saxlanmasını nəzərdə tutur: “Zaxarova Rusiyanın Ukraynadakı maksimalist məqsədlərinin dəyişmədiyini vurğulayıb. O söyləyib ki, müharibə yalnız Ukrayna ordusunun tam təslim olması şərti ilə mümkündür”. Hesabatda həmçinin vurğulanıb ki, Rusiyanın Ukrayna ərazisinə indiki cəbhə xəttinə qədər nəzarət etdiyi şəraitdə Kiyevin təslim olmasına çağırışlar Ukraynanın və Qərbin milli təhlükəsizlik maraqları baxımından artıq qəbuledilməzdir. Xatırladaq ki, Rusiya ilə Ukrayna arasında genişmiqyaslı müharibə ötən il fevralın 24-də başlayıb. Ukrayna bu ilin iyunundan əks-hücum əməliyyatları keçirir. Rəsmi Kiyevin mövqeyinə görə, Ukraynanın ərazi bütövlüyü tam təmin olunmadan müharibə başa çatmayacaq. Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski daha əvvəl bildirmişdi ki, Qərb dəstəyi dayandırsa, ölkəsi geri çəkiləcək. Zelenski əks-hücum əməliyyatının uğursuz olduğunu etiraf edib. El bu fonda da Qərb Ukraynaya dəstəyini azaltmağa başlayıb. Bunu Almaniya Bundestaqının deputatı, Sollar Partiyasının parlament fraksiyasının rəhbəri Sara Vaqenknext  də təsdiq edir. O qeyd edib ki, Birləşmiş Ştatlar artıq tədricən Kiyevi maliyyələşdirməkdən imtina edir və Slovakiya ümumiyyətlə bu mənasız hərbi əməliyyatlara görə silah göndərmək üçün vergi vəsaitlərini israf etmək istəmir. Deputat Almaniyanın münaqişə başlayandan bəri Ukraynaya nə qədər vergi ödəyicisi vəsaiti xərclədiyini hesablayıb. Onun sözlərinə görə, 24 milyard avro birbaşa Ukraynaya köçürülüb. Aİ Ukraynaya 85 milyard avro köçürüb, lakin Almaniya faktiki olaraq bunun 20 milyardını verib, çünki Aİ büdcəsinin dörddə biri Berlin tərəfindən maliyyələşdirilir. Almaniya ukraynalı qaçqınlar üçün daha 14 milyard xərcləməli olub. Amma artıq xərclərin bu templə davamı mümkünsüz hesab olunur. Məhz bu da Ukraynanın yarı yolda buraxılması deməkdir.

Tahir TAĞIYEV