Əsəd çökən kimi Suriyanın tranzit mərkəz rolu qabardı - Qətərdən Avropaya qaz xətti...
Qətərin qaz ehtiyatları Avropanı təkbaşına 50 il qazla təmin edə bilər
Bu gün Suriyada, ümumiyyətlə Yaxın Şərqdə gedən qanlı savaşın əsas səbəbi enerji resurslarının bölüşdürülməsi ilə bağlıdır. Rusiyanın Avropanın əsas enerji təminatçısı statusundan salınması üçün müxtəlif layihələr icra edilir. Lakin bu layihələr Rusiyadan asılılığı tam aradan qaldıra bilmir. Hələ də Avropa Rusiyadan ildə 60 milyard kub metr qaz alır. Əvvəlki illərdə bu həcm 150-160 milyard kub metrə çatırdı.
Burada qeyd etmək yerinə düşər ki, Azərbaycan da bu istiqamətdə icra edilən layihədə iştirak edir. Lakin bu layihənin ən önəmli hissəsi 13 ildir ki, Suriyada ilişib qalmışdı. Rusiya Bəşər Əsədin qaş-gözünə vurulmayıb. Moskva Əsədi ayaqda saxlayırdı ki, Suriyada Qərb və ABŞ-a meylli qüvvələr hakimiyyətə gələ bilməsin. Əsəd isə ölkə ərazisindən Qətər qazının Avropaya daşınmasına razılaşmasın. Bu mücadilə 9 ilə yaxın davam elədi. Rusiya bu dövr ərzində Bəşər Əsəd rejiminə ölkənin 85 faizinə nəzarət etmək imkanı yaratdı. Lakin Rusiyanın Ukrayna müharibəsinə girməsi onun imkanlarını daraltdı. Beləliklə, Moskva Suriyadakı qüvvələrin əksəriyyətini Ukrayna cəbhəsinə cəlb etmək məcburiyyətində qaldı. Ukrayna cəbhəsində əsir düşmüş rus əsgərlərinin sosial səbəkələrdə yayılan görüntülərində də onlar etiraf edirdilər ki, Suriyadan gəliblər.
Beləcə, Əsəd devrildi, müxalifət hakimiyyətə gəldi. Bundan sonra ABŞ və Avropanın Suriyada formalaşdırdığı hakimiyyət artıq Qətər qazının Avropaya nəqlinə heç bir maneə yaratmayacaq. Düzdür, hələ də Tartus və Hmeymimdə Rusiya bazaları qalır. Amma bu həmin layihənin qarşısını kəsmək gücundə deyil.
Qətərin İran sərhədindəki Kəngər (iranlılar Fars körfəzi deyirlər) körfəzində yerləşən "Pars-1" və "Pars-2" adlanan böyük qaz yataqları var. Həmin qaz yataqlarının enerji resurslarının Avropaya nəqli böyük güclərin hədəfindədir. Həmin qazı daşıyan boru kəmərləri Türkiyənin nəzarətində olan Hələb şəhəri yaxınlığından keçəcək. Qətərdən başlayan kəmərlər Səudiyyə Ərəbistanı, İordaniya və Suriya ərazilərindən keçməklə Turkiyəyə çatacaq, buradan isə Avropaya nəql ediləcək. Əsədin dövründə bu kəmərin çəklişinə bir neçə dəfə cəhd göstərilmişdi. Lakin Əsəd Rusiyanın tapşırığı ilə bundan imtina etmişdi. Hazırda isə Rusiyanın və İranın zəifləməsi, Hizbullahin sıradan çıxması bu layihəni gündəmə gətirir. Qardaş Türkiyə bu layihənin əsas iştirakçılarından biri olacaq. Çünki kəmər həm Suriya ərazisində Turkiyənin nəzarət etdiyi bölgədən keçəcək, həm də Türkiyənin öz ərazisindən uzanaraq Avropaya gedəcək.
Qətərin aşkar edilmiş neft ehtiyatları təxminən 2.3 milyard ton, təbii qaz ehtiyatları isə 17.9 trilyon kub metr təşkil edir. Bu isə o deməkdir ki, ölkə dünyada qaz ehtiyatlarının həcminə görə 3-cü yeri tutur.
Rusiya bu ilin sonuna qədər təxminən Avropaya 50 milyard kub metr qaz satacaq. Qətər isə Avropaya bundan bir neçə dəfə artıq qaz sata bilər. Qazın ötürülmə həcmi yalnız kəmərin ötürücülük gücündən asılı olacaq.
Bir məlumatı da qeyd edək ki, Qətərin qaz ehtiyatları 50 il Avropanın qaza olan bütün illik tələbatını təkbaşına ödəyə bilər.
Avropa mediasının məlumatına görə, qarşıdakı aylarda Qətərdən Avropaya qaz ötürülməsi istiqamətində işlərə başlanılacaq.
Akif NƏSİRLİ
