Suriyadan sonra növbə İranın, Ermənistanın, Gürcüstanındır - İrəvan qorxuya düşüb...
Suriya prezidenti Bəşər Əsədin devrilməsi Ermənistanda ciddi əndişəyə səbəb olub. Bu barədə danışmazdan öncə qeyd edək ki, TASS-a Kremldəki mənbənin verdiyi məlumata əsasən, Bəşər Əsəd və ailə üzvləri hazırda Moskvadadır.
Qeyd olunur ki, Suriya silahlı müxalifətinin liderləri Rusiya hərbi bazalarının və diplomatik qurumlarının təhlükəsizliyinə zəmanət verib.
Xatırladaq ki, noyabrın 27-də Suriya müxalifətinin silahlı birləşmələri Hələb və İdlib əyalətlərində hökumət qüvvələrinin mövqelərinə genişmiqyaslı hücuma keçib. Dekabrın 7-də axşam saatlarında Suriya prezidenti Bəşər Əsədin əleyhdarları bir neçə böyük şəhəri - Hələb, Həma, Deyr əz-Zor, Dəra və Homsu ələ keçiriblər. Ayın 8-də səhər saatlarında onlar Dəməşqə daxil olublar, bundan sonra Suriya ordusunun bölmələri şəhəri tərk ediblər. Bəşər Əsədin vəzifəsini və ölkəni tərk etdiyi bildirilir. Bunlar fonunda “armenianreport” portalı yazır: “Əsədin həyat yoldaşı və uşaqları daha əvvəldən ölkəni tərk edib. Əsədin iki kürəkəni Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə gedib. Əsəd sona qədər dayandı və bu vəziyyət ona hörmət hissi doğurur. Və təkcə bu deyil. Artıq mətbuatda Misir və İordaniyanın rəsmi nümayəndələrinin Əsədin özünü ölkəni tərk etməyə və sürgündə müvəqqəti hökumət qurmağa çağırması barədə məlumatlar dərc olunub. Lakin o razı olmadı. Görünür, özü də belə tez və amansızcasına xəyanətə məruz qalacağına inanmırdı. Hər şeydən əvvəl Rusiya xəyanət etdi. Hansı ki, Kreml nə qədər inkar etməyə çalışsa da, gözümüzün qabağında zəifləyir. ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp haqlı olaraq iddia edirdi ki, Rusiya üsyançıların hücumu zamanı Suriyada Bəşər Əsəd hökumətinə kömək edə bilməyəcək, çünki artıq Ukrayna müharibəsində xeyli itki verib. Bu barədə o, “Truth Social” sosial şəbəkəsindəki səhifəsində yazıb. "Ukraynada bu qədər bağlı olan və orada 600 mindən çox əsgərini itirən Rusiya, illərdir müdafiə etdiyi Suriya üzərində bu hərfi yürüşü dayandıra bilməyəcək" deyə Tramp bildirib. Və belə də oldu. Baş verənlər isə Rusiyanın əsas geosiyasi oyunçu statusuna ciddi təsir edir. Bu, Kremlin Mərkəzi Asiyada təsirinin zəiflədiyini göstərir. Rusiyanın neft nəqlinə nəzarət etdiyi nöqtə Suriya idi. İndi Mərkəzi Asiya ölkələrinin alternativ yolları olacaq. Daha dəqiq desək, Rusiya mühüm qərarlardan kənarda qalacaq, xüsusən də Qazaxıstanın neft ixracına təsir etməyəcək. Qazaxıstan isə, bildiyiniz kimi, Rusiyadan yan keçməklə illik neft tədarükünü artırmağa hazırlaşır. Bu məqsədlə rəsmi Astana konkret boru xətti seçib. Bu barədə “Kursiv” nəşri yazır. Söhbət Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyədən keçən Bakı-Tiflis-Ceyhan boru kəmərindən gedir. Qazaxıstanın planlarına əsasən, neft ixracının həcminin 1,5 milyon tondan 20 milyon tona çatdırılması planlaşdırılır. Bu o deməkdir ki, kəmərlə tədarük həcmi 13 dəfədən çox artacaq.
Yuxarıda qeyd olunan kəmər vasitəsilə neft ixracının həcminin artırılması Qazaxıstana Rusiya vasitəsilə tədarükünü 80%-dən çox azaltmağa imkan verəcək. Bu barədə “Reuters”in materialında deyilir. Gördüyümüz kimi, Bəşər Əsədin Suriyada hakimiyyəti itirməsi nəticəsində sağ olub-olmamasından asılı olmayaraq, Türkiyə və Azərbaycan qalib gəldi. Və Rusiya daha bir ağır sillə aldı. Kim nə deyir desin, onlar Tartusdakı bazalarını itirdilər - Aralıq dənizindəki yeganə Rusiya hərbi dəniz bazası. Xüsusilə Ukraynada genişmiqyaslı müharibə başlayandan sonra bu, Rusiya üçün strateji əhəmiyyət kəsb edirdi. Burada Rusiya hərbçiləri nüvə gəmisi də daxil olmaqla 11 hərbi gəmi saxlaya bilərdi. Rusiya NATO-nun birbaşa müdaxiləsinə yol verməmək üçün 2022-ci il işğalından əvvəl Tartusdakı hərbi varlığını gücləndirib.
Bundan əlavə, Rusiya tərəfindən maliyyələşdirilən və təlim keçən Suriya hökumət qüvvələri Hələbdən 40 km şərqdə yerləşən Quires bazasını Rusiya silahları ilə artıq itirib. İnternetdə görünən fotoşəkillərə görə, yaraqlılar “Pantsir” və “Uragan” kimi texnikaları ələ keçiriblər. Bütün bunlara əsaslanaraq, Ermənistan tərəfindən Rusiya ilə qopma prosesini sürətləndirmək lazımdır. Rusiyanın hərbi, iqtisadi, geosiyasi çöküşü yaxın gələcəyin məsələsidir. Biz buna çoxdan əminik. Axı o, hələ Bəşər Əsədin Suriyasından üz döndərməzdən əvvəl Ermənistana xəyanət edib. O vaxtdan bəri Ukraynadakı müharibəyə görə Rusiya daha da zəifləyib. Və onun Gümrüdə hərbi bazasının olması məsələsi, eləcə də Ermənistanın KTMT-dən qəti və rəsmi çıxması məsələsi tezliklə həll olunmalıdır. Ermənistanın təhlükəsizliyini təmin edə biləcək yeganə qüvvə NATO-dur. Alyansa tamhüquqlu üzvlük olmasa da, regionda ən mühüm müttəfiq statusu ölkəmizin həyati ehtiyacı olan bir şeydir”. Pan-Erməni Milli Dövlət Partiyasının yaydığı bəyanatda isə məsələ daha qəti formada qoyulub: “Suriya bizim üçün Türkiyə və Qərbin təhrik etdiyi “terrorçulara” az-çox müqavimət göstərən dost dövlət idi. İndi Suriya faktiki olaraq getdi və işğal olundu, bölgədə növbəti hədəf Ermənistan, İran və Gürcüstandır”. Partiya təmsilçiləri Bəşər Əsəd rejiminin süqutundan əndişələndiklərini gizlətməyiblər: “Yüz minlərlə muzdlu islamçı terrorçu bu gün boş qalıb və əminəm ki, Türkiyə və bəzi Qərb dövlətləri bundan bütün qaynar nöqtələrdə mütləq öz məqsədləri üçün istifadə etməyə çalışacaqlar. Artıq terrorçuların bəyanatları da var ki, Suriyadan sonra Qafqazı təmizləməyə gedəcəyik. Bu vəziyyət ölkəmizin təhlükəsizliyi üçün çox ciddi təhdiddir və biz bundan nəticə çıxarıb fəallaşmalıyıq. Türkiyə Böyük Millət Məclisinin Bakıya səfər edən Xarici Əlaqələr Komitəsinin sədri Fuad Oqtayın bəyanatı da nəzərə alınmaqla, qarşıdan gələn təhdidlərə və onlardan irəli gələn hadisələrə qarşı mümkün qədər hazır olmaq üçün addımlar atmalıyıq. O bildirib ki, Zəngəzur dəhlizinin açılması mühüm şərtdir, sülhün bərqərar olmasına tərəfdardır və Ankara Bakının Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsi tələbini dəstəkləyir və ona qoşulur”. Qeyd edək ki, Bəşər Əsəd hər zaman Ermənistanı dəstəkləyib və qondarma “erməni soyqırımı”nı tanıyıb. Bəşər Əsədin devrilməsindən sonra Ermənistanda xüsusi panika başlayıb. Bu amilin İranı öz sərhədləri daxilinə çəkəcəyindən narahat olan erməni politoloq və siyasətçilər əsas dayaqlarından – Tehranın himayəsindən məhrum olacaqlarını düşünürlər. Elə erməni politoloq Hrant Melik-Şahnazaryan da bu prosesin Ermənistan üçün acı nəticələri olacağını iddia edir: “Türkiyə və Rusiya eyni məqsədi güdürlər. Biri Osmanlı imperiyasını, digəri Rusiya imperiyasını bərpa etməyə çalışır. Hər ikisinin bu işdə müəyyən uğurları var”. Onun fikrincə, yaranan yeni dünya nizamı yeni güc balansını nəzərdə tutduğu üçün Cənubi Qafqazın iki ölkəsi – Azərbaycan və Gürcüstan buna hazırlaşır: “Gürcüstan anladı ki, bu dəyişikliklər dövründə dəqiq seçim etməyi bacarmaq lazımdır. Və onlar Avropanın vədlərini Abxaziyanın geri qaytarılması perspektivinə tabe edərək, bu seçimi etdilər. Artıq İran qüvvələri Azərbaycanın Zəngəzuru işğal etməyə hazırlaşdığı barədə xəbərlər yayırlar. Amma biz heç nə hiss etmək istəmirik”.
Tahir TAĞIYEV
