Trampın planı - Ukraynaya yardım mövzusunda siyasi alver, ya qəti qərar...
Akif Nağı: "Hesab edirəm ki, Tramp hakimiyyətə gələndən sonra Ukrayna məsələsinin həlli üçün optimal bir variant ortaya qoyacaq"
ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp açıqlayıb ki, Vaşinqtonun Ukraynaya hərbi yardımı azaltması mümkündür. O, NBC News-a verdiyi müsahibədə "Bacarsam, müharibəni bitirməyə fəal şəkildə çalışıram" deyib.
Ukraynaya hərbi yardımın gələcəyi ilə bağlı suallara cavab olaraq Tramp qeyd edib ki, o, vəzifəyə gəldikdən sonra Kiyev ABŞ-ın eyni səviyyədə dəstəyinə arxalanmamalıdır.
Tramp Ukraynaya yardımları azaltmağı mümkün saydı, bacaracaqmı?
Baki-xeber.com-a açıqlamasında siyasi şərhçi Akif Nağı bildirdi ki, artıq Tramp komandasını formalaşdırır, dünyadakı problemlərin gələcəkdə həllinə dair yanaşmalarını ortaya qoyur, müxtəlif görüşlər keçirir, yəni öz prezident səlahiyyətlərinin icrasına hazırlaşır: "Çunki o, seçki təbliğatı dönəmində müxtəlif problemlərin həllinə dair seçicilərə vədlər verib. O cümlədən də Ukrayna ilə bağlı Trampın movqeyi bundan ibarət idi ki, Vaşinqton Ukraynanı tək qoymayacaq, amma bu müharibədə sülhə nail olacaq. Ona görə də zaman daraldıqca bu istiqamətdə konturlar dəqiqləşir. Hələlik bu müharibəyə hansı şəkildə son qoyulacağı tam bəlli deyil. Müəyyən proseslər gedir. Məsələn, Suriyada artıq müxalifət hakimiyyətə gəldi, Əsəd devrildi. Bu məsələdə Amerikanın rolu ortadadır. 11-12 il əvvəl Suriyada sərt qarşıdurma var idi. Bir tərəfdə Rusiya və İranin dəstəklədiyi Əsəd rejimi, digər tərəfdə isə ABŞ və Türkiyənin dəstəklədiyi müxalifət dayanırdi. Sonradan kənar qüvvələr razılaşdı ki, hələlik Əsəd hakimiyyətdə qalsın, amma gərginlik yenə davam edirdi. Görünür, indi ABŞ, Türkiyə və Rusiya arasında müəyyən razılaşma əldə edildi. Bu razılaşma nəticəsində də Əsəd rejimi devrildi. Rusiya hazırda Bəşər Əsədin "siyasi meyiti"nə sahib çıxır ki, onun üzərində məhkəmə qurulmasın. Çünki Tramp bəyan elədi ki, Bəşər Əsəd ədalət məhkəməsi qarşısında cavab verməlidir. Əsədin Moskvada olduğu bildirilir. Yəqin ki, onun həyatına Rusiya zəmanət verib.
Amerika üzdə özünü maraqli tərəf kimi göstərməsə də, proseslər ABŞ və Türkiyənin arzuladığı şəkildə getdi. Bunları deməkdə məqsədim odur ki, Suriyada gedən proseslər Ukrayna cəbhədinə də öz təsirini göstərəcək.
Belə fikirlər də var ki, Rusiya Suriyada geri cəkildiyinə görə Amerika Ukraynada ona güzəştə gedə bilər. Amma Rusiya zəifləyibsə, Suriyada döyüşə bilmədisə, inandırıcı deyil ki, ABŞ ona Ukraynada hər hansı bir güzəştə getsin. Rusiyanı Ukraynada o qədər geri çəkilməyə məcbur edəcəklər ki, bu, Zelenskini də qane etsin. Çünki Ukrayna ərazi mübahisələri qalmaqla NATO-ya girmək istəyir. O, sonradan Aliansın üzvu kimi ərazilərini azad etməyi hədəfləyir. Yəni Zelenski NATO-nu bu məsələyə cəlb etmək istəyir. Bildiyiniz kimi, Turkiyə də bu blokun üzvüdur, amma o, tərəf olaraq bu münaqişəyə qatılmaq istəmir. Yəqin ki, belə xırda məsələlər tənzimlənə bilər. Çünki Suriyada baş verən hadisələrdən sonra Türkiyənin də əli xeyli güclənib. Ərdoğan hələ də Rusiya ilə münasibətləti saxlamaq fikrindədir. O, bunu son bəyanatı ilə diqqətə catdirdi, "dünyada hadisələrə daha çox təsir edən iki lider var - Putin və Ərdoğan". Türkiyənin bu mövqeyi dəyişməyəcəksə, Ukraynada Vaşinqtonun Moskvanı nəyəsə məcbur etməsi cətin olacaq. Bu baxımdan, Suriyada Rusiya və İranin geri çəkilməsində Turkiyənin də rolu böyükdur. Məsələnin qan tökülmədən, qısa zamanda həlli onu göstərir ki, burada razılaşma var və bu razılaşmada Türkiyə-Rusiya munasibətlərindən istifadə edilib. Ona görə də Türkiyə Rusiyanı Ukrayna məsələsində danışıq masasında tək qoymayacaq.
Trampın qeyd etdiyiniz bu ifadəsi sözün birbaşa mənasinda işlədilib. Yəni o, yardımdan geri cəkilməyəcək, amma bu yardım əvvəlki səviyyədə də olmayacaq.
Hesab edirəm ki, Amerikanin Ukraynaya dəstəyi tədricən zəifləyəcək. Bu da ondan irəli gəlir ki, Tramp münaqişənin bitməsində maraqlıdır.
Bayden administrasiyasından fərqli olaraq, Tramp Cənubi Qafqazda daha yumşaq və bitərəf mövqe tutmaq fikrindədir. Ermənistan da bundan çox narahatdır. Ona görə də Makronun vasitəçiliyi ilə Parisdə Trampla Paşinyanın görüşü təşkil edildi. Lakin mən inanmıram ki, Tramp o görüşdə Paşinyana nəsə vəd versin. Çünki Trampın Bayden dönəmindəki kimi Ermənistanı mudafiə etmək fikri yoxdur. Seçkiqabağı kampaniyada Qarabağ ermənilərinin qayıtması ilə bağlı fikir səsləndirdi, amma bu söz olaraq qalacaq. O da yaxşı bilir ki, həmin əhali obyektiv səbəblərdən o əraziləri oz arzusu ilə tərk edib. Onların kütləvi səkildə geri qayıtması üçün heç bir mexanizm yoxdur. Onlar yalniz fərdi qaydada bu barədə Azərbaycan Respublikası Prezidentinə müraciət edə bilərlər. Tramp bundan təbliğat vasitəsi kimi istifadə edirdi ki, zəngin ermənilər ondan narazı qalmasın.
Bu baxımdan Tramp dunyanın münaqişə ocaqlarında sülhə nail olmaqda maraqlıdir, o cümlədən də Ukraynada. Ona görə də o, Zelenskiyə çatdırır ki, bizə arxayın olub çox iddiali fikirlər səsləndirməyin, çünki bu münaqişəni söndürmək lazımdır. Hesab edirəm ki, Tramp hakimiyyətə gələndən sonra Ukrayna məsələsinin həlli üçün optimal bir variant ortaya qoyacaq. Bu variant isə Türkiyə və Rusiya ilə razılaşdırılacaq".
Dəniz NƏSİRLİ
